เทียบชัด! คำวินิจฉัยศาล รธน.‘ฉบับเต็ม-ฉบับอ่าน 5 พ.ค.’คดี‘ธรรมนัส’ต่างกันตรงไหน?

PIC tummanus 31 5 64 1

“...หากตีความรัฐธรรมนูญ มาตรา 98 (10) ว่า เคยต้องคำพิพากษาอันถึงที่สุด หมายรวมถึงคำพิพากษาต่างประเทศด้วย ก็จะมีความหมายกว้างขวางครอบคลุมถึงคำพิพากษาอันถึงที่สุด ในความผิดตามกฎหมายอื่นอีกหลายฉบับที่มาตรา 98 (10) ระบุ ซึ่งบางฉบับบัญญัติฐานความผิด แต่บางฉบับไม่บัญญัติฐานความผิด เพียงระบุชื่อกฎหมายเท่านั้น เช่น กฎหมายว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ เป็นต้น จะทำให้ขอบเขตการยอมรับอำนาจศาลของรัฐอื่นขยายออกไปอย่างกว้างขวางอีกด้วย…”

..............................................................

จากกรณีเมื่อวันที่ 5 พ.ค. 2564 ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยเรื่องพิจารณาที่ 13/2563 โดยเห็นว่าสมาชิกภาพ ส.ส. และความเป็นรัฐมนตรีของ ร.อ.ธรรมนัส พรหมเผ่า รมช.เกษตรและสหกรณ์ และ ส.ส.พะเยา พรรคพลังประชารัฐ ไม่สิ้นสุดลงเป็นการเฉพาะตัว ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 101 (6) ประกอบมาตรา 98 (10) และมาตรา 170 วรรคหนึ่ง (4) ประกอบมาตรา 160 (6) และมาตรา 98 (10) กรณีถูกศาลออสเตรเลียพิพากษาจำคุกคดีเกี่ยวกับยาเสพติด โดยศาลรัฐธรรมนูญมีมติเอกฉันท์ 9 ต่อ 0 เสียง เห็นว่า คำพิพากษาในศาลต่างประเทศไม่อาจนำมาบังคับใช้กับศาลไทยได้ เนื่องจากอาจเป็นการละเมิดอำนาจอธิปไตยของศาลอย่างมีนัยสำคัญนั้น (อ่านประกอบ : ขัดหลักอิสระตุลาการ-ไม่รวมคำพิพากษา ตปท.! เหตุผลศาล รธน.‘ธรรมนัส’ไม่พ้น ส.ส.-รมต., ‘ธรรมนัส’รอด! ศาล รธน.เอกฉันท์ชี้ไม่พ้น ส.ส.-รมต.เหตุคำพิพากษา ตปท.บังคับกับไทยไม่ได้)

ในช่วงเวลานับตั้งแต่ 5 พ.ค. 2564 เป็นต้นมา เว็บไซต์สำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ ไม่สามารถเข้าถึงการใช้งานได้ ส่งผลให้ไม่สามารถอ่านคำวินิจฉัยกลางฉบับเต็มของศาลรัฐธรรมนูญกรณีดังกล่าวได้

อย่างไรก็ดี เมื่อวันที่ 31 พ.ค. 2564 สำนักข่าวอิศรา (www.isranews.org) ตรวจสอบพบว่า เว็บไซต์ดังกล่าวสามารถเข้าใช้งานได้แล้ว และมีการเผยแพร่คำวินิจฉัยกลางฉบับเต็มของศาลรัฐธรรมนูญคดีดังกล่าวแล้วเช่นกัน สรุปสาระสำคัญได้ ดังนี้

คำกล่าวหาของฝ่ายค้าน สรุปได้ว่า ในช่วงปี 2538 สมัยผู้ถูกร้อง (ร.อ.ธรรมนัส) ใช้ชื่อว่า มนัส โบพรหม ถูกศาลรัฐนิวเซาท์เวลส์ ออสเตรเลีย พิพากษาจำคุก 6 ปี โดยกำหนดโทษเป็นระยะเวลาขั้นต่ำ 4 ปี และห้ามปล่อยตัวอีก 2 ปี ในความผิดฐานเป็นผู้ผลิต นำเข้า ส่งออก หรือผู้ค้า ซึ่งยาเสพติด แม้จะเป็นคำพิพากษาของศาลต่างประเทศก็ตาม ย่อมเป็นบุคคลที่มีลักษณะต้องห้ามในการดำรงตำแหน่ง ส.ส. และเป็นเหตุให้ความเป็นรัฐมนตรีสิ้นสุดลงเฉพาะตัวตามรัฐธรรมนูญด้วย โดยส่งสำเนาคำพิพากษาศาลอุทธรณ์รัฐนิวเซาท์เวลส์ รับรองสำเนาโดยนายณัฐชา บุญไชยอินสวัสดิ์ ส.ส.พรรคก้าวไกล และคำแปลรับรองว่าแปลถูกต้องโดย ผศ.ดร.คารินา โชติรวี

ด้านผู้ถูกร้อง ชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา สรุปได้ว่า สำเนาคำพิพากษาศาลอุทธรณ์รัฐนิวเซาท์เวลส์ เลขที่ 60449/94 และ 60434/94 ลงวันที่ 10 มี.ค. 2538 และคำแปลคำพิพากษาดังกล่าว เป็นสำเนาเอกสารที่ไม่ได้รับรองความถูกต้องแท้จริงมาจากศาล หรือพนักงานเจ้าหน้าที่ของรัฐนิวเซาท์เวลส์ไม่สามารถยืนยัน หรือรับรองความถูกต้องแท้จริงได้ รวมถึงคำแปลมิได้มีการรับรองการแปลที่ถูกต้องของเอกสารตามกฎหมาย เอกสารดังกล่าวไม่ใช่คำพิพากษาคดีที่ถูกกล่าวหา แต่เป็นเพียงสำเนาคำร้องขอขยายเวลายื่นอุทธรณ์เท่านั้น ผู้ถูกร้องไม่รับรองความถูกต้องแท้จริงของเอกสารและคำแปลดังกล่าว

ผู้ถูกร้อง ยืนยันว่าไม่เคยถูกจับกุม คุมขัง ฟ้องร้อง หรือดำเนินคดีในข้อหาหรือฐานความผิดเป็นผู้ผลิต นำเข้า ส่งออก หรือผู้ค้า ซึ่งยาเสพติดให้โทษ ไม่ว่าจะเป็นในไทย หรือเครือออสเตรเลีย ยืนยันว่าคดีที่รัฐนิวเซาท์เวลส์ ผู้ถูกร้องถูกจับกุม ฟ้องร้อง และดำเนินคดีในข้อหาหรือฐานความผิด รู้เห็นเกี่ยวกับการนำเข้า ปรากฏตามสำเนาคำพิพากษาของศาลอุทธรณ์รัฐนิวเซาทเวลส์ย่อหน้าแรก คือรู้เห็นว่ามีการกระทำความผิดร้ายแรงแล้วไม่แจ้งให้เจ้าหน้าที่ทราบ เป็นความผิดตามกฎหมายเครือออสเตรเลีย แต่ไม่ได้เป็นความผิดตามกฎหมายไทย

ขณะที่ปลัดกระทรวงการต่างประเทศ ชี้แจงว่า สำเนาคำพิพากษาของศาลแขวงรัฐนิวเซาท์เวลส์ เครือออสเตรเลีย และสำเนาคำพิพากษาของศาลอุทธรณ์รัฐนิวเซาท์เวลส์เครือออสเตรเลีย เป็นข้อมูลทางการของออสเตรเลีย และไม่อยู่ในความครอบครองของกระทรวงการต่างประเทศที่จะจัดส่งให้แก่ศาลรัฐธรรมนูญได้

ศาลรัฐธรรมนูญ วินิจฉัยในประเด็นสาระสำคัญว่า คำพิพากษาของศาลรัฐนิวเซาท์เวลส์ เครือออสเตรเลีย เป็นสาระสำคัญในการวินิจฉัยคดี แต่ไม่มีคู่กรณีฝ่ายใดเสนอสำเนาคำพิพากษาดังกล่าวต่อศาลรัฐธรรมนูญเลย แม้ศาลรัฐธรรมนูญใช้วิธีพิจารณาคดีระบบไต่สวน แต่คู่กรณียังคงมีหน้าที่ต้องเสนอพยานหลักฐานประกอบคำร้องหรือคำชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาเบื้องต้นต่อศาลรัฐธรรมนูญด้วย เมื่อคู่กรณีมิได้ดำเนินการ ศาลรัฐธรรมนูญจึงดำเนินการไต่สวน โดยมีหนังสือเรียกผู้เกี่ยวข้องจัดส่งสำเนาคำพิพากษาดังกล่าวที่มีการรับรองสำเนาถูกต้องโดยทางราชการ รวมทั้งให้ปลัดกระทรวงการต่างประเทศ ดำเนินการช่องทางทางการทูตเพื่อให้ได้มาซึ่งสำเนาคำพิพากษานั้นด้วย

ศาลรัฐธรรมนูญตรวจพยานเอกสารทั้งหลายในสำนวนแล้ว ปรากฏว่า เอกสารแนบท้ายคำร้องและเอกสารที่ผู้ร้องจัดส่งมาตามหนังสือเรียกซึ่งอ้างว่าเป็นสำเนาคำพิพากษาของศาลแขวง และศาลอุทธรณ์รัฐนิวเซาท์เวลส์ ออสเตรเลีย แท้จริงเป็นเพียงสำเนาคำร้องขออนุญาตอุทธรณ์ภายหลังพ้นจากระยะเวลายื่นอุทธรณ์ของผู้ถูกร้อง รวมถึงสำเนาคำสั่งศาลอุทธรณ์รัฐนิวเซาท์เวลส์ เป็นคำสั่งไม่รับคำร้องอุทธรณ์ โดยผู้รับรองสำเนาถูกต้องคือนิติกรชำนาญการพิเศษของ ส.ส. ไม่ใช่เจ้าหน้าที่ของศาลรัฐนิวเซาท์เวลส์ หรือเจ้าหน้าที่สถานเอกอัครราชทูตไทย ณ กรุงแคนเบอร์รา เครือรัฐออสเตรเลีย ขณะที่กระทรวงการต่างประเทศไม่สามารถหาสำเนาคำพิพากษาดังกล่าวมาจัดส่งให้แก่ศาลรัฐธรรมนูญได้เช่นกัน

เมื่อไม่ได้สำเนาคำพิพากษา ที่ศาลนั้นรับรองสำเนาถูกต้อง จึงไม่มีพยานหลักฐานอันเป็นสาระสำคัญ พยานเอกสารเท่าที่มีในสำนวนรับฟังข้อเท็จจริงได้เพียงว่า ก่อนผู้ถูกร้องสมัครรับเลือกตั้งเป็น ส.ส. ผู้ถูกร้องรับว่าเคยต้องคำพิพากษาว่ากระทำความผิดตามคำพิพากษาของศาลแขวงรัฐนิวเซาท์เวลส์ เครือออสเตรเลีย และศาลได้ดำเนินกระบวนการพิจารณาคดีนี้จริง แต่การดำเนินกระบวนพิจารณาเป็นอย่างไร วินิจฉัยพยานหลักฐานอย่างไร และมีคำพิพากษาในความผิดฐานใดจะตรงตามที่รัฐธรรมนูญ มาตรา 98 (10) บัญญัติหรือไม่นั้น ยังไม่ชัดเจน อย่างไรก็ดีเมื่อศาลรัฐธรรมนูญมีคำสั่งรับคำร้องนี้ไว้วินิจฉัยแล้ว จึงมีปัญหาข้อกฎหมายสำคัญที่ต้องวินิจฉัยต่อไป

ประเด็นที่หนึ่ง สมาชิกภาพ ส.ส. ของผู้ถูกร้องสิ้นสุดลงตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 101 (6) ประกอบมาตรา 98 (10) หรือไม่ นับแต่เมื่อใด

มีข้อที่ต้องพิจารณาคำว่า เคยต้องคำพิพากษาอันถึงที่สุด ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 98 (10) อันเป็นลักษณะต้องห้ามมิให้ใช้สิทธิสมัครรับเลือกตั้งเป็น ส.ส. หมายความถึงคำพิพากษาของศาลไทยเท่านั้นหรือไม่

เห็นว่า รัฐธรรมนูญ มาตรา 3 วรรคหนึ่ง บัญญัติว่า อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชนชาวไทย พระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ใช้อำนาจนั้นผ่านทางรัฐสภา คณะรัฐมนตรี และศาล ตามบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญ

วรรคสอง บัญญัติว่า รัฐสภา คณะรัฐมนตรี ศาล องค์กรอิสระ และหน่วยงานของรัฐ ต้องปฏิบัติหน้าที่ให้เป็นไปตามรัฐธรรมนูญ กฎหมาย และหลักนิติธรรม เพื่อประโยชน์ส่วนรวมของประเทศชาติ และความผาสุกของประชาชนโดยรวม

จากบทบัญญัติดังกล่าว หมายถึง อำนาจอธิปไตยอันเป็นกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ ลักษณะสำคัญของอำนาจอธิปไตยคือ มีความเด็ดขาดสมบูรณ์ไม่อยู่ในอาณัติ หรืออำนาจของรัฐอื่น แยกตามลักษณะหน้าที่เป็น 3 ส่วน ได้แก่ 1.อำนาจนิติบัญญัติ 2.อำนาจบริหาร 3.อำนาจตุลาการ

การพิพากษาของศาล เป็นอำนาจตุลาการ เป็นส่วนหนึ่งของอำนาจอธิปไตย ย่อมต้องไม่ตกอยู่ในอาณัติหรือภายใต้ตุลาการของรัฐอื่น หลักการปกครองของประเทศที่มีอำนาจอธิปไตยโดยสมบูรณ์ มีหลักการสำคัญคือ การไม่แทรกแซงกิจการภายในของประเทศอื่น และไม่ถูกประเทศอื่นแทรกแซงกิจการภายในของตน โดยไม่มีการทำข้อตกลงยินยอม ดังนั้นการบังคับตามคำพิพากษาของศาลต่างประเทศก็ดี การตีความคำพิพากษาศาลต่างประเทศที่มีสถานะทางกฎหมายกับศาลไทย จึงไม่สอดคล้องกับหลักการดังกล่าว

ตามหลักอธิปไตยของรัฐ และตามหลักกฎหมายระหว่างประเทศ คำพิพากษาของรัฐใด มีผลในดินแดนของรัฐนั้น บางกรณีรัฐใดรัฐหนึ่ง อาจให้การรับรองคำพิพากษาของศาลอีกรัฐหนึ่ง และอาจบังคับให้เป็นไปตามคำพิพากษานั้นได้ แต่ต้องมีการทำสนธิสัญญารับรอง และบังคับตามคำพิพากษาตามหลักการต่างตอบแทน ส่วนใหญ่เป็นกรณีทางคดีแพ่ง คดีครอบครัว และคดีมรดก

สำหรับคดีอาญา อาจได้รับการยอมรับพิจารณาบ้างในกรณีส่งผู้ร้ายข้ามแดน หรือการโอนนักโทษ โดยมีเงื่อนไขสำคัญตามหลักการต่างตอบแทนในสนธิสัญญาว่า รัฐภาคีต้องผูกพัน และเคารพผลของคำพิพากษาของอีกรัฐภาคีหนึ่งด้วย ดังนั้นทั้งหลักการ และหลักปฏิบัติของรัฐ เกี่ยวกับการใช้อำนาจทางตุลาการ ได้รับการบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญแต่ละประเทศ ยืนยันหลักความเป็นอิสระของตุลาการ และความศักดิ์สิทธิ์ของคำพิพากษา

เมื่อบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ มีการกล่าวถึงคำพิพากษา จึงต้องหมายถึงคำพิพากษาของศาลแห่งรัฐ หรือประเทศนั้นเท่านั้น ไม่รวมถึงคำพิพากษาของศาลต่างประเทศ

การตรากฎหมายอาญาแต่ละประเทศ กำหนดการกระทำความผิด องค์ประกอบของความผิด ฐานความผิด เงื่อนไขการลงโทษไว้แตกต่างกัน โดยการกระทำอย่างเดียวกัน กฎหมายบางประเทศอาจกำหนดให้ผิด แต่กฎหมายไทยอาจไม่ได้กำหนดให้เป็นความผิดก็ได้ ***อีกทั้งหากตีความรัฐธรรมนูญ มาตรา 98 (10) ว่า เคยต้องคำพิพากษาอันถึงที่สุด หมายรวมถึงคำพิพากษาต่างประเทศด้วย ก็จะมีความหมายกว้างขวางครอบคลุมถึงคำพิพากษาอันถึงที่สุด ในความผิดตามกฎหมายอื่นอีกหลายฉบับที่มาตรา 98 (10) ระบุ ซึ่งบางฉบับบัญญัติฐานความผิด แต่บางฉบับไม่บัญญัติฐานความผิด เพียงระบุชื่อกฎหมายเท่านั้น เช่น กฎหมายว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ เป็นต้น จะทำให้ขอบเขตการยอมรับอำนาจศาลของรัฐอื่นขยายออกไปอย่างกว้างขวางอีกด้วย ทั้งทำให้ไม่อาจกลั่นกรองหรือตรวจสอบความชอบด้วยหลักนิติธรรมของกระบวนพิจารณาของศาลต่างประเทศดังกล่าว และขัดต่อหลักการต่างตอบแทนดังกล่าวข้างต้น อันทำให้อำนาจอธิปไตยทางศาลของไทยถูกกระทบกระเทือนอย่างมีนัยสำคัญ

(***หมายเหตุ สำนักข่าวอิศรา : ข้อความของเอกสารข่าว (Press Release) คำวินิจฉัยกลางฉบับย่อ ที่แจกแก่สื่อมวลชนในวันอ่านคำวินิจฉัยเมื่อ 5 พ.ค. 2564 ระบุแค่ว่า “...อีกทั้งหากตีความว่า เคยต้องคำพิพากษาอันถึงที่สุด หมายรวมถึงคำพิพากษาต่างประเทศด้วย ทำให้ไม่อาจกลั่นกรอง หรือตรวจสอบความชอบด้วยหลักนิติธรรมของกระบวนการพิจารณาของศาลต่างประเทศดังกล่าว ขัดกับหลักการต่างตอบแทน กล่าวคือ ศาลต่างประเทศ ไม่ต้องบังคับ หรือยอมรับคำพิพากษาของศาลไทย ทำให้อำนาจอธิปไตยของศาลไทยถูกกระทบกระเทือนอย่างมีนัยสำคัญ…”)

แม้ในข้อเท็จจริงในคดีรับฟังได้ว่า ผู้ถูกร้อง เคยต้องคำพิพากษาของศาลแขวงรัฐนิวเซาท์เวลล์ ออสเตรเลีย ก่อนสมัครรับเลือกตั้ง ส.ส. ไม่ใช่คำพิพากษาของศาลไทย ผู้ถูกร้องจึงไม่มีลักษณะต้องห้ามตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 101 (6) ประกอบมาตรา 98 (10)

PIC คำวินิจฉัยกลางธรรมนัสฉบับเต็ม 1

ประเด็นที่สอง ความเป็นรัฐมนตรีของผู้ถูกร้อง สิ้นสุดลงเฉพาะตัวตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 170 วรรคหนึ่ง (4) ประกอบมาตรา 160 (6) และมาตรา 98 (10) หรือไม่ นับแต่เมื่อใด

เมื่อศาลได้วินิจฉัยประเด็นที่หนึ่งไปแล้วว่า ผู้ถูกร้องไม่มีลักษณะต้องห้ามตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 98 (10) จึงไม่มีเหตุทำให้ความเป็นรัฐมนตรีของผู้ถูกร้องสิ้นสุดลงเฉพาะตัวตามรัฐธรรมนูญ 160 (6) ความเป็นรัฐมนตรีของผู้ถูกร้องไม่สิ้นสุดลงเฉพาะตัวตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 170 วรรคหนึ่ง (4) ***ส่วนปัญหาข้อกล่าวอ้างตามคำร้องเป็นเรื่องความเหมาะสมในการดำรงตำแหน่งทางการเมืองหรือไม่ ไม่อยู่ในอำนาจของศาลรัฐธรรมนูญที่จะวินิจฉัย

(***หมายเหตุ สำนักข่าวอิศรา : ข้อความของเอกสารข่าว (Press Release) คำวินิจฉัยกลางฉบับย่อ ที่แจกแก่สื่อมวลชนในวันอ่านคำวินิจฉัยเมื่อ 5 พ.ค. 2564 มิได้ระบุข้อความในส่วนนี้)

อาศัยเหตุผลดังกล่าวข้างต้น จึงวินิจฉัยว่า สมาชิกภาพ ส.ส. ของผู้ถูกร้อง ไม่สิ้นสุดลงเฉพาะตัว ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 101 (6) ประกอบมาตรา 98 (10) และความเป็นรัฐมนตรีของผู้ถูกร้องไม่สิ้นสุดลงเฉพาะตัว ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 170 วรรคหนึ่ง (4) ประกอบมาตรา 160 (6) และมาตรา 98 (10)

PIC คำวินิจฉัยกลางธรรมนัสฉบับเต็ม 2