เปิดช่องล็อกผู้สังเกตการณ์! กติกาข้อตกลงคุณธรรมใหม่ หลัง‘เลขา ACT’ ซัดฉบับ‘หมกเม็ด’

ip 26 07 21 1 pic

เปิดแนวทางจัดทำ ‘ข้อตกลงคุณธรรม’ การจัดซื้อจัดจ้างฯโครงการอื่นนอกเหนือ ‘พ.ร.บ.จัดซื้อจัดจ้างฯ’ พบเขียนกติกาให้ ‘หน่วยงาน’ วางหลักเกณฑ์-เลือกผู้สังเกตการณ์เอง และกำหนดค่าตอบแทนให้ 'ผู้สังเกตการณ์' ได้ด้วย ขณะที่ ‘สศช.’ ชี้ปัจจัยที่ทำให้การทำข้อตกลงคุณธรรมสำเร็จ ‘ผู้สังเกตการณ์’ ต้องเป็นกลาง-ไม่มีส่วนได้ส่วนเสีย

..........................

สืบเนื่องจากกรณีที่ ดร.มานะ นิมิตมงคล เลขาธิการองค์กรต่อต้านคอร์รัปชัน (ประเทศไทย) หรือ ACT เขียนบทความเรื่อง ‘มติ ครม. ล่าสุดว่าด้วย ‘ข้อตกลงคุณธรรม’ ฉบับ ‘หมกเม็ด’?’ โดยมีเนื้อหาว่า ข้อตกลงคุณธรรมฉบับที่คณะรัฐมนตรี (ครม.) มีมติอนุมัติเมื่อวันที่ 29 มิ.ย.2564 ซึ่งบังคับใช้กับโครงการที่จัดซื้อจัดจ้างภายใต้ พ.ร.บ.อีอีซี ,พ.ร.บ.การให้เอกชนร่วมทุนฯ (PPP) และการประมูลให้สัมปทานกับเอกชนที่เป็นการหารายได้ ซึ่งไม่ใช่การจัดซื้อ เป็นต้น

ได้กำหนดเงื่อนไขให้หน่วยงานที่นำข้อตกลงคุณธรรมฉบับดังกล่าวไปปฏิบัติ สามารถกำหนดกติกา รูปแบบแนวทางปฏิบัติ การเปิดเผยข้อมูล และคัดเลือกบุคคลที่จะมาเป็นผู้สังเกตการณ์ได้เอง เป็นต้น แตกต่างจากแนวทางการจัดทำข้อตกลงคุณธรรมที่กรมบัญชีกลางเป็นผู้กำกับดูแลอยู่ ซึ่งเป็นการจัดทำข้อตกลงคุณธรรมตามกติกาที่กำหนดไว้ใน พ.ร.บ.จัดซื้อจัดจ้างและการบริหารพัสดุของรัฐ พ.ศ.2560 และเป็นกติกาที่ทุกฝ่ายให้การยอมรับแล้ว

สำนักข่าวอิศรา (www.isranews.org) รายงานว่า สำหรับแนวทางการจัดทำข้อตกลงคุณธรรมฉบับที่ ครม. มีมติอนุมัติเมื่อวันที่ 29 มิ.ย.2564 มีชื่อว่า “แนวทางการจัดทำข้อตกลงคุณธรรม (Integrity Pact) ตามโครงการความร่วมมือป้องกันการทุจริตในการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ สำหรับหน่วยงานของรัฐที่ดำเนินการจัดซื้อจัดจ้างหรือการร่วมลงทุนภายใต้กฎหมายอื่น นอกเหนือจากพระราชบัญญัติการจัดซื้อจัดจ้างและการบริหารพัสดุภาครัฐ พ.ศ.2560 ไปกำหนดใช้โดยอนุโลม” โดยมีเนื้อหาว่า

กำหนดให้หน่วยงานของรัฐที่ไม่ได้ดำเนินการจัดซื้อจัดจ้างภายใต้พระราชบัญญัติการจัดซื้อจัดจ้างและการบริหารพัสดุภาครัฐ พ.ศ.2560 หรือมีลักษณะการร่วมลงทุน นำการจัดทำข้อตกลงคุณธรรมไปใช้ในโครงการจัดซื้อจัดจ้างและปรับใช้อย่างเหมาะสม สรุปสาระสำคัญ ดังนี้

1.แนวทางการดำเนินงาน

1.1 หน่วยงานกำหนดหลักเกณฑ์ในการจัดทำข้อตกลงคุณธรรม เพื่อให้หน่วยงานของรัฐแจ้งโครงการที่จะเข้าร่วมข้อตกลงคุณธรรม และต้องให้ภาคประชาชนเข้ามาตรวจสอบตลอดจนเข้าร่วมสังเกตการณ์ในโครงการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ

1.2 หน่วยงานมอบหมายให้ผู้รับผิดชอบในการจัดทำข้อตกลงคุณธรรม รวบรวมโครงการ และคัดเลือกโครงการเข้าร่วมโครงการจัดทำข้อตกลงคุณธรรม รวมถึงคัดเลือกผู้สังเกตการณ์เข้าเป็นผู้สังเกตการณ์โครงการที่เข้าร่วมโครงการจัดทำข้อตกลงคุณธรรม ตามหลักเกณฑ์ที่หน่วยงานกำหนด

1.3 หน่วยงานของรัฐเจ้าของโครงการที่ได้รับการคัดเลือกเข้าร่วมโครงการจัดทำข้อตกลงคุณธรรม จะต้องกำหนดคุณสมบัติของผู้อื่นเสนอราคาว่าต้องลงนามในข้อตกลงคุณธรรมตามหลักเกณฑ์ที่หน่วยงานกำหนด

1.4 เมื่อได้ผู้ชนะการเสนอราคาแล้ว หน่วยงานของรัฐเจ้าของโครงการ ผู้รับจ้าง ผู้สังเกตการณ์ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะประชุมแผนปฏิบัติการ (Kickoff Meeting) ร่วมกัน และหลังจากนั้นผู้สังเกตการณ์จะเข้าร่วมสังเกตการณ์ ทั้งนี้ กระบวนการดังกล่าวให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์ที่หน่วยงานกำหนด

1.5 การประเมินผลโครงการตามหลักเกณฑ์ที่หน่วยงานกำหนด เพื่อนำผลการประเมินไปใช้ในการปรับปรุงการดำเนินงานโครงการข้อตกลงคุณธรรมให้เกิดประสิทธิภาพ และประสิทธิผลมากขึ้นต่อไป

2.การแต่งตั้งคณะกรรมการหรือผู้รับผิดชอบ

หน่วยงานอาจกำหนดคณะกรรมการหรือผู้รับผิดชอบการจัดทำข้อตกลงคุณธรรม โดยให้คณะกรรมการหรือผู้รับผิดชอบที่หน่วยงานแต่งตั้งกำกับ ดูแล และกำหนดแนวทางและวิธีปฏิบัติแนวทางการดำเนินงานข้อตกลงคุณธรรมตามที่หน่วยงานกำหนด

3.การคัดเลือกภาคประชาชนเข้ามาเป็นผู้สังเกตการณ์

ให้คณะกรรมการหรือผู้รับผิดชอบตามที่หน่วยงานกำหนด ดำเนินการในการคัดเลือกผู้สังเกตการณ์เข้าร่วมโครงการข้อตกลงคุณธรรม โดยผู้สังเกตการณ์จะต้องเป็นบุคคลภายนอกที่ได้รับการคัดเลือกจากสมาคมวิชาชีพ หรือภาคประชาสังคมซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญ มีความรู้ และประสบการณ์ที่จำเป็นต่อโครงการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐนั้น โดยจะต้องมีความเป็นกลางและไม่เป็นผู้มีส่วนได้เสียในโครงการจัดซื้อจัดจ้าง เข้าร่วมสังเกตการณ์ในกระบวนการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ ตามหลักเกณฑ์ที่หน่วยงานกำหนด

4.ค่าใช้จ่ายในการดำเนินงานข้อตกลงคุณธรรม

หน่วยงานอาจกำหนดอัตราค่าตอบแทนสำหรับผู้สังเกตการณ์ เพื่อสนับสนุนการปฏิบัติงานตามภารกิจในด้านการป้องกันปราบปรามการทุจริตและประพฤติมิชอบในภาครัฐให้บรรลุตามวัตถุประสงค์ และเพื่อให้ผู้สังเกตการณ์ได้รับค่าตอบแทนในอัตราที่เหมาะสม เนื่องจากผู้สังเกตการณ์มีภาระหน้าที่ที่ต้องดำเนินการเป็นจำนวนมากและเป็นผู้ทรงคุณวุฒิจากภายนอกที่มีประสบการณ์และความเชี่ยวชาญสูง ดังนั้น หน่วยงานที่กำกับดูแลจะต้องขอจัดตั้งการเบิกจ่ายค่าใช้จ่ายจากเงินงบประมาณในการดำเนินงานข้อตกลงคุณธรรมโดยตรง

ip 26 07 21 1

สำนักข่าวอิศรารายงานว่า ในการพิจารณาเรื่องดังกล่าว กระทรวงต่างๆได้ให้ความเห็นประกอบการพิจารณา ครม. โดยเห็นว่าแนวทางการจัดทำข้อตกลงคุณธรรมดังกล่าว จะทำให้จัดซื้อจัดจ้างของภาครัฐมีความโปร่งใส ป้องกันการทุจริต เพิ่มการมีส่วนร่วมของประชาชน ช่วยให้การใช้จ่ายเงินของหน่วยงานของรัฐและทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ คุ้มค่า และเกิดประโยชน์สูงสุด รวมทั้งช่วยให้ดัชนีวัดภาพลักษณ์คอร์รัปชัน (CPI) ของไทยดีขึ้น

อย่างไรก็ตาม สำนักงบประมาณเห็นว่า การนำแนวทางจัดทำข้อตกลงคุณธรรมดังกล่าวมาใช้ ควรจัดทำข้อกำหนดเป้าหมายการดำเนินงาน ดัชนี และตัวชี้วัดของข้อตกลงคุณธรรมให้ชัดเจนในทางปฏิบัติ เพื่อให้สะท้อนถึงดัชนีวัดภาพลักษณ์คอร์รัปชัน (CPI) ของไทยในอันดับที่ดีขึ้น ขณะที่สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกาให้ความเห็นว่า “สมควรกำหนดให้ชัดเจนว่า จะนำไปใช้ในกรณีใดเพื่อความชัดเจนในทางปฏิบัติ"

ขณะที่สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) ให้ความเห็นตอนหนึ่งว่า ปัจจัยสำคัญที่ทำให้การจัดทำข้อตกลงคุณธรรมประสบความสำเร็จได้ คือ ผู้สังเกตการณ์ต้องมีความเป็นกลาง และไม่มีส่วนได้ส่วนเสียกับโครงการ ดังนั้น ภาครัฐจำเป็นต้องวางระบบการคัดสรรและประเมินผู้สังเกตการณ์ให้ครบวงจร รวมทั้งสนับสนุนงบประมาณอย่างเพียงพอ ตลอดจนควรให้มีระบบการรายงานผลการดำเนินงานให้ ครม. ทราบต่อไป

ip 26 07 21 2