ไม่แจ้งสิทธิฯ-ใช้ดุลพินิจขัดกม.!‘ศาลปค.สูงสุด’สั่งเพิกถอนประกาศฯ‘แบบใบสั่ง-ค่าปรับจราจร’

‘ศาลปกครองสูงสุด’ สั่งเพิกถอนประกาศฯ กำหนด ‘แบบใบสั่ง-ค่าปรับจราจร’ หลังพ้น 180 วัน เหตุ ‘ไม่มีข้อความแจ้งสิทธิปฏิเสธ-ตร.ใช้ดุลพินิจกำหนด ‘ค่าปรับ’ ขัดแย้งกฎหมายจราจร

.....................................

เมื่อวันที่ 5 ก.พ. สำนักงานศาลปกครอง เผยแพร่เอกสารข่าว โดยมีเนื้อหาว่า ศาลปกครองสูงสุดมีคำพิพากษาในคดีหมายเลขดำที่ อ.2114/2566 หมายเลขแดงที่ อ.50/2568 ซึ่งผู้ฟ้องคดี (นางสุภา โชติงาม หรือจอมพันธ์) ฟ้องว่า ผู้ถูกฟ้องคดีที่ 1 (สำนักงานตำรวจแห่งชาติ หรือ ตร.) โดยผู้ถูกฟ้องคดีที่ 2 (ผู้บัญชาการตำรวจแห่งชาติ) ออกประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เรื่อง กำหนดแบบใบสั่งเจ้าพนักงานจราจร พ.ศ.2563 ลงวันที่ 20 ก.ค.2563

และ เรื่อง การกำหนดจำนวนค่าปรับตามที่เปรียบเทียบสำหรับความผิดตามพระราชบัญญัติจราจรทางบก พ.ศ.2522 พ.ศ.2563 ลงวันที่ 20 ก.ค.2563 โดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งศาลปกครองชั้นต้นพิพากษาเพิกถอนประกาศพิพาททั้งสองฉบับโดยให้มีผลย้อนหลังไปถึงวันที่ออกประกาศดังกล่าว

ศาลปกครองสูงสุดพิจารณาแล้วเห็นว่า แม้ พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2522 กำหนดให้อำนาจผู้ถูกฟ้องคดีที่ 2 ในการกำหนดแบบใบสั่งเจ้าพนักงานจราจร ตามประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เรื่อง กำหนดแบบใบสั่งเจ้าพนักงานจราจร พ.ศ.2563 ลงวันที่ 20 ก.ค.2563 แต่เมื่อ พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2522 เป็นกฎหมายที่มีบทบัญญัติเกี่ยวกับความผิดและบทกำหนดโทษแก่บุคคลให้ต้องรับผิดในทางอาญา

การดำเนินการตามกฎหมายแก่ผู้ฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตาม พ.ร.บ.ดังกล่าว ย่อมต้องอยู่ภายใต้บังคับของมาตรา 29 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย การใช้ดุลพินิจกำหนดแบบใบสั่งของผู้ถูกฟ้องคดีที่ 2 ย่อมต้องอยู่ภายใต้หลักความชอบด้วยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง

เมื่อ “การเปรียบเทียบปรับ” หมายความว่า การที่ผู้กระทำผิดยินยอมชำระเงินตามจำนวนที่พนักงานเจ้าหน้าที่กำหนด ก่อนที่ศาลจะพิจารณาและผลการเปรียบเทียบทำให้คดีเลิกกัน หรือสิทธินำคดีมาฟ้องระงับไป ตามมาตรา 37 และมาตรา 39 แห่งประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา แต่ความยินยอมนั้น จะต้องเกิดขึ้นด้วยความสมัครใจ หลังจากได้ทราบถึงข้อหาความผิดที่ตนได้กระทำและจำนวนค่าปรับที่จะต้องชำระ

รวมถึงได้รับแจ้งสิทธิที่จะไม่ปฏิบัติตามใบสั่งและโต้แย้งหรือนำคดีเข้าสู่การพิจารณาของศาลด้วย แต่จงใจสละสิทธิหรือโอกาสที่จะได้รับการพิจารณาของศาลเสียเอง และยอมเข้าสู่กระบวนการเปรียบเทียบของพนักงานเจ้าหน้าที่โดยชำระเงินตามจำนวนที่เปรียบเทียบเพื่อให้คดีเลิกกัน

การที่แบบใบสั่งเจ้าพนักงานจราจรไม่มีข้อความแจ้งสิทธิในอันที่จะปฏิเสธ หรืออุทธรณ์โต้แย้งการกระทำความผิดตามที่ระบุไว้ในใบสั่ง และยังปรากฏคำเตือนว่าหากมิได้ชำระค่าปรับภายในกำหนดโดยไม่มีเหตุอันสมควรอาจต้องรับผิดและต้องรับโทษอีกกระทงหนึ่ง ย่อมทำให้ผู้รับใบสั่งเข้าใจว่าตนเป็นผู้มีความผิด และมีหน้าที่ต้องชำระค่าปรับตามใบสั่งดังกล่าวเท่านั้น โดยไม่อาจปฏิเสธ โต้แย้ง หรือดำเนินการในประการอื่นได้ อันเป็นการกระทำละเมิดต่อสิทธิที่รัฐธรรมนูญให้การรับรองคุ้มครองไว้

ดังนั้น ประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เรื่อง กำหนดแบบใบสั่งเจ้าพนักงานจราจร พ.ศ.2563 ลงวันที่ 20 ก.ค.2563 จึงเป็นกฎที่ขัดหรือแย้งต่อมาตรา 29 วรรคสอง ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ที่บัญญัติว่า ในคดีอาญาให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่าผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่มีความผิดและก่อนมีคำพิพากษาอันถึงที่สุดแสดงว่าบุคคลใดได้กระทำความผิด จะปฏิบัติต่อบุคคลนั้นเสมือนเป็นผู้กระทำความผิดมิได้ ประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติดังกล่าว จึงเป็นกฎที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย

ส่วนประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เรื่อง การกำหนดจำนวนค่าปรับตามที่เปรียบเทียบสำหรับความผิดตามพระราชบัญญัติจราจรทางบก พ.ศ.2522 พ.ศ.2563 ลงวันที่ 20 ก.ค.2563 นั้น ศาลปกครองสูงสุดเห็นว่า ผู้ถูกฟ้องคดีที่ 2 ออกประกาศพิพาทโดยมีบัญชีแนบท้ายประกาศกำหนดจำนวนค่าปรับไว้เป็นการล่วงหน้าในอัตราคงที่ แต่มาตรา 140 วรรคหนึ่ง แห่ง พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2522 และที่แก้ไขเพิ่มเติม กำหนดว่า

เมื่อปรากฏแก่เจ้าพนักงานจราจรว่า ผู้ขับขี่ผู้ใดฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามบทบัญญัติแห่งพระราชบัญญัตินี้ หรือตามกฎหมายอื่นอันเกี่ยวกับรถหรือการใช้ทางที่เป็นความผิดที่มีโทษปรับสถานเดียว หรือมีโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งเดือนและมีโทษปรับ เจ้าพนักงานจราจรจะว่ากล่าวตักเตือนหรือออกใบสั่งให้ผู้ขับขี่ผู้นั้นชำระค่าปรับตามที่เปรียบเทียบก็ได้

โดยเกณฑ์การกำหนดจำนวนค่าปรับตามที่เปรียบเทียบและแบบของใบสั่งตามวรรคหนึ่งให้เป็นไปตามที่ผู้บัญชาการตำรวจแห่งชาติประกาศกำหนด ประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติที่พิพาทดังกล่าว จึงมิได้มีลักษณะเป็นการกำหนดหลักเกณฑ์เพื่อให้เจ้าพนักงานจราจรใช้ดุลพินิจว่า กรณีที่ผู้ขับขี่ฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามบทบัญญัติแห่ง พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2522 หรือกฎหมายอื่นเกี่ยวกับรถหรือการใช้ทาง

การกระทำของผู้ขับขี่ดังกล่าวสมควรที่เจ้าพนักงานจราจรจะว่ากล่าวตักเตือน เช่น กรณีมีเหตุจำเป็น หรือเป็นการกระทำความผิดครั้งแรก หรือการกระทำของผู้ขับขี่สมควรที่เจ้าพนักงานจราจรจะออกใบสั่งให้ผู้นั้นชำระค่าปรับหรือไม่ และเป็นจำนวนค่าปรับตามที่เปรียบเทียบได้เป็นจำนวนเท่าใด หรือแม้แต่กรณีที่เจ้าพนักงานจราจรไม่พบด้วยตนเอง หรือเป็นการใช้เครื่องอุปกรณ์ต่างๆ เจ้าพนักงานจราจรย่อมมีดุลพินิจดังกล่าวได้เช่นเดียวกัน

ประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติดังกล่าว จึงเป็นกรณีที่ผู้ถูกฟ้องคดีที่ 2 ใช้ดุลพินิจในการกำหนดค่าปรับกับผู้กระทำความผิดแทนเจ้าพนักงานจราจรหรือเจ้าพนักงานในตำแหน่งอื่น อันเป็นการขัดหรือแย้งกับมาตรา 140 วรรคหนึ่ง และวรรคสี่ แห่ง พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2522 แก้ไขเพิ่มเติมโดย พ.ร.บ.จราจรทางบก (ฉบับที่ 12) พ.ศ.2562 จึงเป็นกฎที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย

แม้ว่าในระหว่างการพิจารณาคดีของศาล ประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติดังกล่าวจะถูกยกเลิกโดยประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เรื่อง กำหนดจำนวนค่าปรับตามที่เปรียบเทียบสำหรับความผิดตาม พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2522 และความผิดตามกฎหมายอื่นอันเกี่ยวกับรถหรือการใช้ทางที่มีโทษปรับสถานเดียว พ.ศ.2566 ลงวันที่ 23 มี.ค.2566 ซึ่งมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 1 เม.ย.2566 เป็นต้นมา

แต่โดยที่ประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติฉบับใหม่ มีเนื้อหาเช่นเดียวกันกับประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติที่ถูกยกเลิก เพียงแต่กำหนดจำนวนค่าปรับในอัตราเดิมหรือสูงขึ้นจากอัตราเดิม และกำหนดจำนวนค่าปรับสำหรับความผิดตามกฎหมายอื่นอันเกี่ยวกับรถหรือการใช้ทางที่มีโทษปรับสถานเดียว และยังเป็นกรณีที่ผู้ถูกฟ้องคดีที่ 2 ใช้ดุลพินิจในการกำหนดค่าปรับกับผู้กระทำความผิดแทนเจ้าพนักงานจราจรหรือเจ้าพนักงานในตำแหน่งอื่น

ประกาศฉบับที่ออกมาภายหลังนั้น จึงเป็นกฎที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายเช่นกัน และไม่อาจถือได้ว่าเหตุแห่งการฟ้องคดี เพื่อขอให้เพิกถอนประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เรื่อง การกำหนดจำนวนค่าปรับตามที่เปรียบเทียบสำหรับความผิดตาม พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2522 พ.ศ.2563 ลงวันที่ 20 ก.ค.2563 หมดสิ้นไป เพียงแต่ศาลไม่จำต้องกำหนดคำบังคับให้เพิกถอนประกาศฉบับเดิมดังกล่าว

และโดยที่ในการกำหนดคำบังคับของศาลโดยสั่งให้เพิกถอนกฎ ศาลมีอำนาจกำหนดว่า จะให้มีผลย้อนหลังหรือไม่ย้อนหลังหรือมีผลไปในอนาคตถึงขณะใดขณะหนึ่ง หรือจะกำหนดให้มีเงื่อนไขอย่างใดก็ได้ เมื่อประกาศพิพาทในคดีนี้ถือเป็นเครื่องมือหรือมาตรการสำคัญในการบังคับใช้กฎหมายของเจ้าพนักงานจราจร ซึ่งผู้ถูกฟ้องคดีที่ 2 สามารถดำเนินการปรับปรุงแก้ไขประกาศพิพาททั้งสองฉบับได้

โดยการกำหนดรูปแบบใบสั่งให้มีข้อความคำเตือนดังเช่นที่เคยปฏิบัติมาก่อน เพื่อให้สามารถปฏิบัติหรือโต้แย้งการกระทำความผิดตามใบสั่งได้ และกำหนดจำนวนค่าปรับตามที่เปรียบเทียบได้ให้มีลักษณะที่เจ้าพนักงานจราจรสามารถใช้ดุลพินิจให้เป็นไปตามมาตรา 140 วรรคหนึ่ง แห่ง พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2622 แก้ไขเพิ่มเติมโดย พ.ร.บ.จราจรทางบก (ฉบับที่ 12) พ.ศ.2562

กรณีจึงยังไม่สมควรพิพากษาให้เพิกถอนประกาศพิพาททั้งสองฉบับให้มีผลในทันที หรือให้มีผลย้อนหลังไปถึงวันที่ออกประกาศดังกล่าว

ศาลปกครองสูงสุดพิพากษาแก้คำพิพากษาศาลปกครองชั้นต้น เป็นให้เพิกถอนประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เรื่อง กำหนดแบบใบสั่งเจ้าพนักงานจราจร พ.ศ.2563 ลงวันที่ 20 ก.ค.2563 และประกาศสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เรื่อง กำหนดจำนวนค่าปรับตามที่เปรียบเทียบสำหรับความผิดตาม พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2522 และความผิดตามกฎหมายอื่นอันเกี่ยวกับรถหรือการใช้ทางที่มีโทษปรับสถานเดียว พ.ศ.2566 ลงวันที่ 23 มี.ค.2566

โดยให้มีผลนับแต่วันที่พ้นกำหนด 180 วัน นับแต่วันที่ศาลปกครองสูงสุด มีคำพิพากษา และคำขออื่นนอกจากนี้ให้ยก

อ่านประกอบ :

ไม่ทำตามกม.ให้ครบถ้วน! ศาลฯสั่ง‘ขบ.’ชดใช้ 3 พัน ชะลอออกป้ายเสียภาษี‘ผู้ขับขี่’ค้างค่าปรับ

‘สุภา โชติงาม’ ฟ้อง สตช. MOU ขนส่งค่าปรับจราจรไม่ชอบกม. ศาลนัดฟัง 19 พ.ย.นี้

‘ไม่จ่ายค่าปรับ-ปฏิเสธข้อกล่าวหา’ให้ส่งฟ้องศาล! ‘ตร.’แพร่แนวทางออก‘ใบสั่งจราจร’ใหม่

‘บิ๊กโจ๊ก’รื้อเกณฑ์ออก‘ใบสั่งฯ’ใหม่ ให้สิทธิผู้ขับขี่โต้แย้ง-จ่ายค่าปรับเหมาะสมพฤติการณ์

เปิดตัว‘สุภา โชติงาม’ผู้ฟ้อง‘ตร.’ จน’ศาล ปค.’สั่งเพิกถอนประกาศฯ‘ค่าปรับจราจร-แบบใบสั่ง’

ตร.จ่ออุทธรณ์คดีเพิกถอนประกาศฯ'ค่าปรับจราจร-แบบใบสั่ง'-'บิ๊กโจ๊ก'สั่งจนท.ปฏิบัติตามเดิม

ผู้ขับขี่ไม่เสียสิทธิปฏิเสธ! ความเห็นแย้ง‘ตุลาการเสียงข้างน้อย’คดีถอนประกาศฯ‘แบบใบสั่งฯ’

ตัดอำนาจจนท.-ไม่แจ้งสิทธิโต้แย้ง! พลิกคดี‘ศาล ปค.’สั่งถอนประกาศฯ‘ค่าปรับจราจร-แบบใบสั่ง’

ให้มีผลย้อนหลังตั้งแต่ ก.ค.63!‘ศาล ปค.’สั่งเพิกถอนประกาศฯกำหนด‘ค่าปรับจราจร-แบบใบสั่ง’