“..การกำหนดคุณลักษณะเฉพาะ/ขอบเขตของงานเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าทั้ง 4 โครงการ อาจมีความเสี่ยงกรณีเป็นการกีดกันการเสนอราคาอย่างเป็นธรรมหรือการเข้าแข่งขันราคาของผู้ประกอบการรายใดรายหนึ่งให้ตกไปหรือเอื้อประโยชน์ให้กับผู้ประกอบการรายใดรายหนึ่ง เนื่องจากการกำหนดคุณลักษณะเฉพาะ/ขอบเขตของงานเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า ที่อาจมีลักษณะที่เฉพาะเจาะจง…”
...........................................
จากกรณีที่เมื่อวันที่ 12 มิ.ย.2567 ที่ประชุมคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) ได้มีมติเห็นชอบ ‘ข้อเสนอแนะเพื่อป้องกันการทุจริตกรณีการดำเนินโครงการเช่ารถเก็บขยะมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร’ มูลค่าโครงการรวม 3,993.76 ล้านบาท
โดยล่าสุดเมื่อวันที่ 1 ก.ค.ที่ผ่านมา สำนักงาน ป.ป.ช. ได้เสนอเรื่องดังกล่าวไปยังสำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี (สลค.) เพื่อนำเสนอให้คณะรัฐมนตรี (ครม.) รับทราบต่อไป นั้น (อ่านประกอบ : ป.ป.ช.ชี้ กทม.ส่อล็อคสเปค เช่า‘รถเก็บขยะไฟฟ้า’3.9 พันล.-ชง‘ครม.’รับข้อเสนอป้องกันทุจริต)
สำนักข่าวอิศรา (www.isranews.org) จึงขอนำเสนอข้อเท็จจริงและผลการตรวจสอบของ ป.ป.ช. เกี่ยวกับโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยของ กทม. ก่อนจะมีการจัดทำรายงาน ‘ข้อเสนอแนะเพื่อป้องกันการทุจริตกรณีการดำเนินโครงการเช่ารถเก็บขยะมูลฝอยของกรุงเทพมหานคร’ เสนอให้ ครม. รับทราบ มีรายละเอียด ดังนี้
@รื้อโครงการ‘เช่ารถ’ ต้องเสนอ‘สภากรุงเทพฯ’อนุมัติก่อน
ข้อมูลและข้อเท็จจริงเกี่ยวกับโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร
สำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร ได้ดำเนินการจัดทำคำขอเพื่อรับการจัดสรรเมื่อปี 2565 และได้รับการจัดสรรงบประมาณในปีงบประมาณ พ.ศ.2566 เพื่อทดแทนการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยแต่ละประเภทที่จะครบกำหนดสัญญาสิ้นสุดในปี พ.ศ.2567 จำนวน 4 โครงการ 842 คัน วงเงินงบประมาณทั้งสิ้น 3,993,761,464 บาท มีประเด็นที่ต้องพิจารณา ดังนี้
ประเด็นที่ 1 การเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร โดย ป.ป.ช.มีข้อสังเกตรวม 4 ประเด็นย่อย ได้แก่
1.ความเสี่ยงในการดำเนินโครงการที่อาจไม่เป็นไปตามขั้นตอนของระเบียบกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
ตามที่สภากรุงเทพมหานครได้เห็นชอบและอนุมัติงบประมาณประจำปี พ.ศ.2566 ให้กับสำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร ตามรายการผูกพันโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย รวม 4 โครงการ รวมมูลค่าโครงการทั้งหมด 3,993,716,464 บาท ประกอบด้วย
1) โครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยแบบอัด ขนาด 5 ตัน จำนวน 464 คัน เพื่อทดแทนรถเก็บขนมูลฝอยที่จะครบกำหนดตามสัญญาเดิมเลขที่ สสล.4/2562 ลงวันที่ 19 ตุลาคม 2561 (สัญญาเดิมจะสิ้นสุดลงงวดที่ 1 ในวันที่ 22 ธันวาคม 2567 จำนวน 92 คัน, งวดที่ 2 ในวันที่ 19 มีนาคม 2568 จำนวน 92 คัน, งวดที่ 3 ในวันที่ 27 มีนาคม 2568 จำนวน 110 คัน และงวดที่ 4 ในวันที่ 20 เมษายน 2568 จำนวน 170 คัน) มูลค่าโครงการ 2,372,339,200 บาท
2) โครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยแบบอัด ขนาด 2 ตัน 152 คัน เพื่อทดแทนรถเก็บขนมูลฝอยที่จะครบกำหนดตามสัญญาเดิมเลขที่ สสล.1/2562 ลงวันที่ 16 ตุลาคม 2561 (สัญญาเดิมจะสิ้นสุดลงงวดที่ 1 ในวันที่ 22 พฤศจิกายน 2567 จำนวน 68 คัน และงวดที่ 2 ในวันที่ 22 ธันวาคม 2567 จำนวน 84 คัน) มูลค่าโครงการ 658,075,792 บาท
3) โครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยแบบยกภาชนะรองรับมูลฝอย ขนาด 3 ลบ.ม. จำนวน 102 คัน เพื่อทดแทนรถเก็บขนมูลฝอยแบบยกภาชนะรองรับมูลฝอย ที่จะครบกำหนดตามสัญญาเดิมเลขที่ สสล.3/2562 ลงวันที่ 16 ตุลาคม 2561 (สัญญาเดิมจะสิ้นสุดลงในวันที่ 30 กันยายน 2567) มูลค่าโครงการ 387,776,664 บาท
4) โครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยแบบยกภาชนะรองรับมูลฝอย ขนาด 8 ลบ.ม.จำนวน 124 คัน เพื่อทดแทนรถเก็บขนมูลฝอยแบบยกภาชนะรองรับมูลฝอย ที่จะครบกำหนดตามสัญญาเดิมเลขที่ สสล.2/2562 ลงวันที่ 16 ตุลาคม 2561 (สัญญาเดิมจะสิ้นสุดลงงวดที่ 1 ในวันที่ 19 ธันวาคม 2567 จำนวน 58 คัน และงวดที่ 2 ในวันที่ 27 ธันวาคม 2467 จำนวน 66 คัน) มูลค่าโครงการ 575,569,808 บาท
โครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยทั้ง 4 โครงการ ได้ขอจัดสรรงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2566 เพื่อทดแทนโครงการเดิมที่เป็นรถเก็บขนมูลฝอยเครื่องยนต์ดีเซล
โดยหน่วยงานจ้าของโครงการ คือ สำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร ได้ชี้แจงเหตุผลที่จะดำเนินการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยต่อสภากรุงเทพมหานคร และสภากรุงเทพมหานครได้อนุมัติตามที่ขอจัดสรร
แม้ว่าในคำของบประมาณจะไม่ได้ระบุรายละเอียดหรือข้อความที่กำหนดประเภทรถยนต์หรือคุณลักษณะรถเก็บขนมูลฝอยไว้ก็ตาม แต่เป็นที่เข้าใจได้ว่า เป็นการขอจัดสรรงบประมาณรถเก็บขนมูลฝอยที่เป็นประเภทเครื่องยนต์ดีเซล ที่มิใช่ประเภทพลังงานไฟฟ้า เนื่องจากโครงการทั้ง 4 โครงการดังกล่าว เป็นการขอรับการจัดสรรงบประมาณเพื่อดำเนินโครงการในลักษณะโครงการต่อเนื่อง
ประกอบกับราคากลางงบประมาณของทั้ง 4 โครงการ ตามที่สำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร ได้เสนอขอรับกำรจัดสรรงบประมาณ เป็นราคาที่ได้มาจากราคากลางการเสนอราคาของผู้ประกอบการ ซึ่งเสนอราคาค่าเช่ารถเก็บขนมูลฝอยประเภทเครื่องยนต์ดีเซล ปรากฏรายละเอียดตามเอกสารประกอบรายละเอียดการของบประมาณฯ
ในขั้นตอนการดำเนินโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ทั้ง 4 โครงการ ของสำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร ปรากฏข้อเท็จจริงในการดำเนินการในเวลาต่อมาว่า
กรุงเทพมหานคร มีความประสงค์ที่จะเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยของกรุงเทพมหานคร ซึ่งได้รับการจัดสรรงบประมาณในปีงบประมาณ พ.ศ.2566 เพื่อทดแทนการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยที่จะครบกำหนดสัญญาสิ้นสุดในปี พ.ศ.2567 จำนวน 4 โครงการ 842 คัน วงเงินงบประมาณรวมทั้งสิ้น 3,993,761,464 บาท
โดยมีการเปลี่ยนแปลงจากการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานดีเซล เปลี่ยนเป็นการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า กรุงเทพมหานคร โดยสำนักสิ่งแวดล้อม ได้พิจารณาแล้วเห็นว่า การใช้รถเก็บขนมูลฝอยชนิดพลังงานไฟฟ้า จะช่วยลดปัญหาฝุ่น PM 2.5 ลดมลพิษทางอากาศและเสียง ซึ่งจะเกิดผลดีต่อสุขภาพและอนามัยของประชาชน รวมถึงช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก และลดค่าใช้จ่ายพลังงาน
จึงเห็นสมควรเปลี่ยนการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยที่จะครบกำหนดสัญญาเป็นชนิดพลังงานไฟฟ้า ซึ่งเป็นการดำเนินการที่สอดคล้องกับมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 24 สิงหาคม 2564 ตามหนังสือ สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ด่วนที่สุด ที่ นร 0505/ว 3253 ลงวันที่ 25 สิงหาคม 2564 เรื่อง การนำรถยนต์ที่ขับเคลื่อนด้วยพลังงานไฟฟ้ามาใช้ในราชการ
และมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 30 พฤศจิกายน 2564 ตามหนังสือ สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ด่วนที่สุด ที่ นร 0505/ว 3441 ลงวันที่ 2 ธันวาคม 2564 เรื่อง การนำรถยนต์ที่ขับเคลื่อนด้วยพลังงานไฟฟ้ามาใช้ในราชการ และเป็นไปตามหนังสือสั่งการของผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร ตามหนังสือ สำนักการคลัง (กองทะเบียนทรัพย์สินและพัสดุ) ด่วนที่สุด ที่ กท 1307/2051 ลงวันที่ 29 เมษายน 2565 เรื่อง การนำรถยนต์ที่ขับเคลื่อนด้วยพลังงำนไฟฟ้ามาใช้ในราชการ
อย่างไรก็ตาม มีประเด็นที่ต้องพิจารณาเกี่ยวกับการดำเนินการขอเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร โดยมีการเปลี่ยนแปลงจากการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานดีเซล เปลี่ยนเป็นการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า ของกรุงเทพมหานครนั้น อาจเป็นการดำเนินการเปลี่ยนแปลงหรือแก้ไขรายละเอียดของแบบรูปและรายการ ซึ่งอาจจะกระทบต่อวัตถุประสงค์และวงเงินงบประมาณของโครงการ
โดยข้อบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่อง วิธีกำรงบประมาณ พ.ศ.2563 ข้อ 30 ได้กำหนดว่า “ข้อ 30 การเปลี่ยนแปลงหรือแก้ไขรายละเอียดของแบบรูปและรายการ ซึ่งไม่กระทบต่อวัตถุประสงค์ และวงเงินงบประมาณ ให้เป็นอำนาจของผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร”
นอกจากนี้ การกำหนดขอบเขตงานโดยเพิ่มระบบพลังงานไฟฟ้า เนื่องจากผลรายงานการสืบราคารถเก็บขนมูลฝอยแบบพลังงานไฟฟ้ามีราคาที่สูงกว่าระบบเครื่องยนต์ดีเซล จึงอาจทำให้วงเงินงบประมาณเพิ่มขึ้น ซึ่งต้องเสนอขอความเห็นชอบจากสภากรุงเทพมหานคร ตามข้อบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่อง วิธีการงบประมาณ พ.ศ.2563 ข้อ 33 ซึ่งกำหนดว่า
หน่วยรับงบประมาณจะก่อหนี้ผูกพันงบประมาณมากกว่าหนึ่งปีขึ้นไปได้ ต่อเมื่อได้รับความเห็นชอบจากสภากรุงเทพมหานคร ยกเว้นโครงการซึ่งได้ระบุไว้ในข้อบัญญัติกรุงเทพมหานครว่าด้วยงบประมาณรายจ่าย โดยในกรณีที่มีความจำเป็นจะเปลี่ยนแปลงหรือแก้ไข แบบรูปและรายการ ที่กระทบต่อวัตถุประสงค์ เพิ่มวงเงิน หรือขยายระยะเวลาการดำเนินการ ก่อนดำเนินการก่อหนี้ผูกพัน ต้องเสนอขอความเห็นชอบจากสภากรุงเทพมหานคร
@เช่า‘รถเก็บขยะไฟฟ้า’มี‘ต้นทุนแฝง’-ภาระงบ‘กทม.’เพิ่ม
2.การเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร จากการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานดีเซล เปลี่ยนเป็นการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า เป็นการเปลี่ยนแปลงหรือแก้ไขรายละเอียดของแบบรูปและรายการ ซึ่งอาจกระทบต่อวัตถุประสงค์และวงเงินงบประมาณของการดำเนินโครงการ ดังนี้
1) การเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยของกรุงเทพมหานคร เป็นการเปลี่ยนแปลงการใช้เทคโนโลยี
การเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร จากการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานดีเซล เปลี่ยนเป็นการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า ถือเป็นการเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีที่จะนำมาใช้กับรถเก็บขนมูลฝอย การเปลี่ยนแปลงดังกล่าว ส่งผลให้กรุงเทพมหานครต้องมีการดำเนินการบริหารจัดการที่ต่างไปจากการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยตามที่กรุงเทพมหานครได้ดำเนินการในอดีต
อาทิ ความแตกต่างเรื่องพลังงานดีเซลและพลังงานไฟฟ้าที่ใช้ขับเคลื่อนตัวรถ หลักการทำงานของเครื่องยนต์ วิธีการใช้งาน วิธีการดูแลรักษา หลักการซ่อมบำรุง อาทิ วิธีการอัดประจุไฟฟ้าหรือการชาร์จแบตเตอรี่ วิธีการดูแลรักษาแบตเตอรี่ของรถไม่ให้ถูกแสงแดด เนื่องจากจะส่งผลต่ออายุการใช้งาน
ข้อจำกัดในการใช้งานตัวรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้ากรณีเกิดฝนตก น้ำท่วม หรือมีน้ำท่วมขังในพื้นที่กรุงเทพมหำนคร เป็นต้น ตลอดจนการเตรียมความพร้อมของบุคลากรที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติงาน ซึ่งจะต้องได้รับการอบรมให้ความรู้ ทั้งผู้ควบคุมงาน พนักงานขับรถ เจ้าหน้าที่ที่ใช้รถ ฯลฯ โดยต้องมีการเตรียมความพร้อมเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงในเรื่องดังกล่าว
2) ภาระด้านงบประมาณแฝงที่กรุงเทพมหานครต้องจัดสรรเพิ่มเติม
การดำเนินการเตรียมความพร้อมแผนการติดตั้งสถานีอัดประจุไฟฟ้า (Charging Station) สำหรับรถเก็บขนมูลฝอยของกรุงเทพมหานคร กรุงเทพมหานครได้จัดทำร่างบันทึกข้อตกลงความร่วมมือ “โครงการติดตั้งสถานีอัดประจุไฟฟ้าสำหรับรถเก็บขนมูลฝอยไฟฟ้าและรถราชการของกรุงเทพมหานคร” ระหว่างกรุงเทพมหานครและการไฟฟ้านครหลวง
โดยการไฟฟ้านครหลวงจะเป็นผู้รับผิดชอบค่าใช้จ่ายในการดำเนินการก่อสร้างและติดตั้งฐานสำหรับติดตั้งสถานีอัดประจุไฟฟ้าและอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องกับการติดตั้งสถานีให้สามารถพร้อมใช้งานได้ แต่อย่างไรก็ตาม กรุงเทพมหานครจะต้องจัดเตรียมพื้นที่ที่เหมาะสมและมีสภาพพร้อมใช้งาน
กล่าวคือ กรุงเทพมหานครจะต้องกำหนดจุดพื้นที่ติดตั้งสถานีอัดประจุไฟฟ้า และดำเนินการเทพื้นคอนกรีตหรือพื้นที่ซึ่งได้รับการปรับปรุง ดำเนินการบดอัดให้แน่น เทคอนกรีตหรือแอสฟัลท์ เพื่อให้พร้อมสำหรับการใช้งาน ซึ่งการจัดเตรียมพื้นที่เพื่อให้พร้อมสำหรับการใช้งานดังกล่าว
กรุงเทพมหานคร จึงอาจต้องมีค่าใช้จ่ายที่ต้องจัดสรรงบประมาณเพิ่มเติมในการดำเนินโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยที่เป็นพลังงานไฟฟ้า ซึ่งอาจต้องดำเนินการทั้งในบริเวณศูนย์กำจัดมูลฝอยและบริเวณสำนักงานเขตแต่ละแห่ง เพื่อเป็นการรองรับการเตรียมความพร้อมการใช้งานของสถานีชาร์จไฟฟ้าให้เพียงพอกับการปฏิบัติงานของรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า
แม้กรุงเทพมหานครจะได้ให้ข้อเท็จจริงเพิ่มเติมว่า ในการดำเนินการเกี่ยวกับการปรับพื้นที่เพื่อรองรับการดำเนินการของการไฟฟ้านครหลวง ในการติดตั้งสถานีอัดประจุไฟฟ้าในแต่ละพื้นที่/แต่ละจุด ตามที่กรุงเทพมหานครได้กำหนด กรุงเทพมหานครได้มีการจัดเตรียมพื้นที่สำหรับดำเนินการไว้แล้ว
ทั้งนี้ ในการดำเนินการปรับปรุงพื้นที่ ซึ่งต้องมีบดอัดพื้นที่ มีการเทพื้นคอนกรีตหรือแอสฟัลท์ เพื่อให้พร้อม สำหรับการใช้งานของสถานีอัดประจุไฟฟ้า จะเป็นการดำเนินการโดยใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ของกรุงเทพมหานคร โดยไม่มีการใช้งบประมาณค่าใช้จ่ายเพิ่มเติม และไม่กระทบกับวงเงินงบประมาณของแต่ละโครงการทั้ง 4 โครงการที่ได้รับการอนุมัติจากสภากรุงเทพมหำนครแต่เดิม นั้น
อย่างไรก็ตาม มีประเด็นที่ต้องพิจารณาเกี่ยวกับการดำเนินการข้างต้นของกรุงเทพมหานคร ว่า กรณีหากกรุงเทพมหานครมีการนำทรัพยากรหรือวัสดุ อาทิ การเทคอนกรีตหรือยางแอสฟัลต์ การใช้หิน ดิน ทราย เพื่อการถมปรับพื้นที่ การใช้เครื่องยนต์หรือเครื่องจักรสำหรับใช้ปฏิบัติงาน เตรียมความพร้อมในโครงการ ฯลฯ
กรุงเทพมหานครควรต้องพิจารณาข้อเท็จจริงว่า ทรัพยากรหรือวัสดุดังกล่าว ซึ่งเป็นการตั้งงบประมาณและจัดซื้อไว้สำหรับวัตถุประสงค์ของโครงการหนึ่ง
หากมีการนำมาใช้กับอีกโครงการหนึ่งนั้น อาจมีความเสี่ยงเกี่ยวกับการดำเนินการที่ผิดวัตถุประสงค์และการใช้งบประมาณ แม้กระทั่งบุคลากรของกรุงเทพมหานคร ที่ต้องเตรียมการบริหารโครงการ ก็เสียโอกาสที่จะปฏิบัติงานอื่น และอาจถือได้ว่าเป็นต้นทุนและค่าใช้จ่ายในการดำเนินโครงการเช่ารถขยะมูลฝอยของกรุงเทพมหานครเพิ่มเติม
@กทม.ต้องวิเคราะห์ต้นทุน-ผลประโยชน์ต่างๆให้รอบด้าน
3.การวิเคราะห์ต้นทุนและผลประโยชน์ของการดำเนินโครงการ
ตามที่ กรุงเทพมหานคร โดยสำนักงานสิ่งแวดล้อม ได้ร่วมกับสถาบันวิจัยและบริการวิชาการด้านโลจิสติกส์และซัพพลายเชน (RICH) วิทยาลัยโลจิสติกส์และซัพพลายเชน มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา ดำเนินโครงการศึกษาทดลองใช้รถเก็บขยะพลังงานไฟฟ้า (EV GARBAGE TRUCK) และการจัดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาหารูปแบบการนำรถเก็บขยะพลังงานไฟฟ้ามาใช้งานการลดปริมาณการปล่อยคาร์บอน มลพิษ ฝุ่น PM 2.5 และก๊าซเรือนกระจกในกรุงเทพมหานคร
การศึกษาถึงสมรรถนะรถเก็บขยะพลังงานไฟฟ้า โดยดำเนินการลงพื้นที่ทดสอบการเก็บขยะด้วยรถเก็บขยะพลังงานไฟฟ้า ซึ่งจากการเปรียบเทียบผลการศึกษารถขนขยะมูลฝอยประเภทเครื่องยนต์ดีเซลและพลังงานไฟฟ้า ได้ผลสรุปว่าสามารถลดค่าใช้จ่ายด้านพลังงาน การลดการปล่อยของเสีย และการลดลงของการปล่อยก๊าซเรือนกระจก นั้น
อย่างไรก็ตาม มีประเด็นที่ต้องพิจารณาเกี่ยวกับการดำเนินการเปลี่ยนแปลง หากกรุงเทพมหานครจะมีการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า ควรต้องพิจารณาดำเนินการศึกษาเพิ่มเติมในการวิเคราะห์ต้นทุนและผลประโยชน์ของการดำเนินโครงการที่จะมีการเปลี่ยนแปลงไป
เช่น จากผลการศึกษาพบว่า หากมีการใช้รถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า จะส่งผลต่อค่าใช้จ่ายน้ำมันเชื้อเพลิงที่ลดลง ลดปัญหาเกี่ยวกับฝุ่นละออง PM 2.5 และการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ซึ่งเป็นปัญหาด้านมลภาวะทางอากาศที่สำคัญของประเทศไทยในปัจจุบัน
แต่ในขณะเดียวกัน จะมีต้นทุนที่มาจากการเปลี่ยนแปลงการเช่ารถเก็บขยะมูลฝอยเป็นพลังงานไฟฟ้าที่อาจเพิ่มขึ้น เช่น การเตรียมพื้นที่สำหรับสร้างสถานีอัดประจุไฟฟ้า (Charging Station) การบริหารจัดการเรื่องทรัพยากรบุคคลและระยะเวลา ประสิทธิภาพการใช้งานของรถ การบำรุงดูแลรักษา การซ่อมแซม ฯลฯ ซึ่งอาจส่งผลให้กรุงเทพมหานครต้องใช้วงเงินงบประมาณที่เพิ่มขึ้นในระยะยาวหรือในอนาคต
ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับประเด็นข้างต้นที่เกี่ยวข้อง ควรถูกนำมาวิเคราะห์ในเรื่องของต้นทุนและผลประโยชน์ของการดำเนินโครงการด้วย ทั้งนี้ เพื่อให้เป็นประโยชน์สูงสุดต่อการใช้จ่ายงบประมาณของหน่วยงานของรัฐ และการให้บริการประชาชนเป็นสำคัญ
@ตั้งข้อสังเกต‘สำนักสิ่งแวดล้อม’แจงข้อเท็จจริงครบถ้วนหรือไม่
4.อำนาจในการอนุมัติการเปลี่ยนแปลงและแก้ไขรายละเอียดโครงการ
ตามข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการพิจารณาเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร ซึ่งได้รับกำรจัดสรรงบประมาณในปีงบประมาณ พ.ศ.2566 เพื่อทดแทนการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยที่จะครบกำหนดสัญญาสิ้นสุดในปี พ.ศ.2567 จำนวน 4 โครงการ 842 คัน วงเงินงบประมาณรวมทั้งสิ้น 3,993,761,464 บาท โดยมีการเปลี่ยนแปลงจากการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานดีเซล เปลี่ยนเป็นการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า
ปรากฏว่า สำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร ได้มีบันทึกข้อความ สำนักสิ่งแวดล้อม (สำนักงานจัดการมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล) ที่ กท 1103/7014 ลงวันที่ 10 พฤศจิกายน 2566 เรื่อง หารือการดำเนินโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า เรียน ปลัดกรุงเทพมหานคร
โดยสำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร พิจารณาแล้ว เห็นว่า การใช้รถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าช่วยลดปัญหาฝุ่น PM 2.5 ลดมลพิษทางอากาศและเสียง ส่งผลดีต่อคุณภาพชีวิตของประชาชน รวมถึงช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ลดค่าใช้จ่ายพลังงาน และเป็นไปตามข้อสั่งการของผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร และมติคณะรัฐมนตรี สมควรดำเนินการโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยทั้ง 4 โครงการดังกล่าว เป็นรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า
แต่ด้วยเหตุที่คณะกรรมการการเศรษฐกิจ การเงิน การคลังและการงบประมาณสภากรุงเทพมหานคร และสำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ ได้ท้วงติงถึงที่มาของการสืบราคา ซึ่งเป็นราคาเช่าในสัญญาเดิม ทำให้เข้าใจได้ว่า เป็นการเช่ารถประเภทเดิม ถึงแม้ว่าจะมิได้ระบุประเภทพลังงานไว้ในข้อบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 ของกรุงเทพมหานครก็ตาม
จึงเห็นควรหารือ สำนักงบประมาณ กรุงเทพมหานคร ว่าจะต้องดำเนินการขอเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการ เพื่อให้เป็นไปตามข้อบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่อง วิธีการงบประมาณ พ.ศ.2563 หรือไม่
ในเวลาต่อมา สำนักงบประมาณ กรุงเทพมหานคร (กองวิเคราะห์งบประมาณ 1) ได้มีบันทึกข้อความ ที่ กท 1903/1779 ลงวันที่ 21 พฤศจิกายน 2566 เรียน ปลัดกรุงเทพมหานคร เรื่อง สำนักสิ่งแวดล้อมขอหารือการดำเนินการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า
โดยสำนักงบประมาณ กรุงเทพมหานคร ได้พิจารณาแล้ว ตามหลักเกณฑ์ทั่วไปในการจัดทำงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 มิได้กำหนดอัตราค่าเช่ารถเก็บขนมูลฝอยสำหรับใช้ในราชการไว้
สำนักงบประมาณ กรุงเทพมหานคร จึงใช้ราคาที่สำนักสิ่งแวดล้อมได้มาจากการสืบราคาจากท้องตลาด โดยใช้ราคาต่ำสุดเป็นราคาในการตั้งงบประมาณรายจ่ายประจำปี ซึ่งเท่ากับราคาเช่าตามสัญญาเดิม โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้กรุงเทพมหำนครมีรถเก็บขนมูลฝอยแบบอัดและแบบยกภาชนะรองรับมูลฝอยขนาดต่างๆ สำหรับใช้ในการปฏิบัติงานและเพิ่มประสิทธิภาพในการเก็บขนมูลฝอย
แต่ปรากฏว่าในขณะจัดหา ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครได้เห็นชอบในหลักการตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 24 สิงหาคม 2564 ให้หน่วยงานในสังกัดกรุงเทพมหานครจัดซื้อจัดจ้างรถยนต์ที่ขับเคลื่อนด้วยพลังงานไฟฟ้า (EV) มาใช้ในราชการแทนรถยนต์เดิมที่หมดอายุการใช้งานหรือที่จะต้องจัดซื้อจัดจ้างใหม่ ตามความจำเป็นและเหมาะสม
และคณะรัฐมนตรีได้มีมติเมื่อวันที่ 16 ตุลาคม 2566 เห็นชอบให้ทุกส่วนราชการและหน่วยงานของรัฐ พิจารณาดดำเนินการจัดซื้อจัดจ้างรถยนต์ไฟฟ้า (Electric Vehicle : EV) มาใช้ในราชการแทนรถยนต์เดิมที่จะหมดอายุการใช้งานหรือที่จะต้องจัดซื้อจัดจ้างขึ้นใหม่ ประกอบกับมีผลการศึกษาว่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า สามารถลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ร้อยละ 91.47 และลดค่าใช้จ่ายด้านพลังงานได้ร้อยละ 41.78
ดังนั้น หากสำนักสิ่งแวดล้อมพิจารณาแล้วเห็นว่า การเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า สามารถดำเนินการให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์และวงเงินงบประมาณที่กำหนดไว้ได้ สำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร จึงมิต้องขอเปลี่ยนแปลงรายละเอียดงบประมาณ
ทั้งนี้ ให้ดำเนินการจัดหาด้วยความโปร่งใส เปิดเผยข้อมูล และเปิดโอกาสให้มีการแข่งขันอย่างเป็นธรรม สามารถจัดหารถเก็บขนมูลฝอย ได้ทันตามกรอบระยะเวลาที่กำหนด และเป็นไปอย่างมีประสิทธิภพพสูงสุด นั้น
อย่างไรก็ตาม มีประเด็นที่ต้องพิจารณาเกี่ยวกับข้อเท็จจริงข้างต้นว่า การดำเนินการจัดทำข้อหารือไปยังสำนักงบประมาณ กรุงเทพมหานคร กรณีขอหารือการดำเนินการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า
สำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร ได้ดำเนินการเสนอข้อเท็จจริงในการดำเนินการขอเปลี่ยนแปลงโครงการดังกล่าว เพื่อให้สำนักงบประมาณ กรุงเทพมหานคร ได้พิจารณาโดยครบถ้วนสมบูรณ์หรือไม่ อย่างไร
อาทิ การเปลี่ยนแปลงโครงการฯ อาจต้องมีค่าใช้จ่ายอื่นที่เกี่ยวเนื่อง เช่น ค่าใช้จ่ายในการจัดเตรียมสถานที่ติดตั้งสถานีอัดประจุไฟฟ้า การจัดเตรียมแผนการบริหารจัดการเรื่องเวลาและทรัพยากรบุคคล ซึ่งอาจกระทบต่อค่าใช้จ่ายงบประมาณ เป็นต้น
รวมถึงการเปลี่ยนแปลงการใช้เทคโนโลยีจากพลังงานดีเซลเป็นพลังงานไฟฟ้า ที่จะส่งผลให้กรุงเทพมหานครต้องมีการดำเนินการบริหารจัดการโครงการที่เปลี่ยนแปลงไป ข้อเท็จจริงเพิ่มเติมเกี่ยวกับการวิเคราะห์ต้นทุนและผลประโยชน์ของการดำเนินโครงการที่หากจะมีการเปลี่ยนแปลงรายละเอียดการดำเนินการ การวิเคราะห์ความเสี่ยงของการดำเนินโครงการที่อาจเกิดขึ้น ฯลฯ
ประเด็นต่างๆที่เกี่ยวข้องเหล่านี้ จะเป็นข้อเท็จจริงเพิ่มเติม ซึ่งสำนักงบประมาณ กรุงเทพมหานคร จะสามารถใช้ประกอบการพิจารณาตอบข้อหารือเกี่ยวกับการดำเนินการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า ของสำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร ว่าเป็นการเปลี่ยนแปลงหรือแก้ไขรายละเอียดของแบบรูปและรายการ ซึ่งอาจจะกระทบต่อวัตถุประสงค์และวงเงินงบประมาณของการดำเนินโครงการหรือไม่ อย่างไร
@TOR เช่ารถเก็บขยะส่อ‘ล็อกสเปค’-เอื้อรายใดรายหนึ่ง
ประเด็นที่ 2 การกำหนดคุณลักษณะเฉพาะ/ขอบเขตของงาน และรายละเอียดที่เกี่ยวข้องกับประสิทธิภาพและการบริหารจัดการงานเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าของกรุงเทพมหานคร โดย ป.ป.ช. มีข้อสังเกต 3 ประเด็นย่อย ดังนี้
1.การกำหนดคุณลักษณะเฉพาะ/ขอบเขตของงานเช่าของรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าทั้ง 4 โครงการ อาจมีความเสี่ยงกรณีเป็นการกีดกันการเสนอราคาอย่างเป็นธรรมหรือการเข้าแข่งขันราคาของผู้ประกอบการรายใดรายหนึ่งให้ตกไปหรือเอื้อประโยชน์ให้กับผู้ประกอบการรายใดรายหนึ่ง
เนื่องจากมีการกำหนดคุณลักษณะเฉพาะ/ขอบเขตของงานงานเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า ที่อาจมีลักษณะที่เฉพาะเจาะจง และส่งผลต่อประสิทธิภาพการใช้งานรถเก็บขนมูลฝอย ได้แก่
1) ตามรายละเอียดร่างขอบเขตของงานฯ ในส่วนของคุณลักษณะเฉพาะ ได้กำหนดรายละเอียดว่ารถหนึ่งคันต้องสามารถใช้งานได้ 200 กิโลเมตรต่อวัน หรือไม่น้อยกว่า 16 ชั่วโมงต่อวัน และการกำหนดรายละเอียดคุณสมบัติตัวรถยนต์ว่าสามารถวิ่งได้ไม่น้อยกว่า 200 กิโลเมตรต่อการชาร์จ 1 ครั้ง นั้น
เนื่องจากแบตเตอรี่รถยนต์ นอกจากจะถูกนำไปใช้ในการขับเคลื่อนรถยนต์แล้ว ยังต้องนำไปใช้กับอุปกรณ์ส่วนควบอื่นที่ติดมากับรถยนต์ เพื่ออำนวยความสะดวกในการปฏิบัติงานด้วย อาทิ ระบบไฟฟ้า มาตร อุปกรณ์ความปลอดภัย ระบบไฮดรอลิค (Hydraulic) บดอัดและยกภาชนะ ไฟส่องสว่าง เป็นต้น
กรณีดังกล่าว จึงอาจทำให้ระยะทางในการวิ่งลดน้อยลง และอาจส่งผลทำให้ประสิทธิภาพในการจัดเก็บมูลฝอยของกรุงเทพมหำนคร ลดลงหรือไม่ อย่างไร เมื่อเทียบกับรถเก็บขนมูลฝอยประเภทเครื่องยนต์ดีเซล
2) รถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้ามีอุปกรณ์หลายส่วนประกอบกัน ที่สำคัญ คือ แบตเตอรี่ที่ทำหน้าที่เสมือนเป็นถังน้ำมันในรถยนต์เครื่องยนต์สันดาป โดยขนาดของแบตเตอรี่จะส่งผลโดยตรงกับระยะทางที่รถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าจะสามารถวิ่งได้ ซึ่งอุปกรณ์แบตเตอรี่มีขนาดและน้ำหนักในปริมาณที่มาก
แบตเตอรี่ที่มีขนาดความจุที่มาก น้ำหนักของแบตเตอรี่ก็จะมากตามไปด้วย เนื่องด้วยมีการประกอบชั้นเซลล์เพิ่มมากขึ้น และเมื่อรวมกับน้ำหนักของตัวถังรถยนต์ ตู้บรรทุกมูลฝอย เครื่องอุปกรณ์ยกถังขยะ (Bin Lifter) กับปริมาณน้ำหนักมูลฝอยที่จะบรรทุก อาจมีความเสี่ยง เนื่องจากน้ำหนักที่สูงและเกินกว่าที่กฎหมายกำหนด
และมีความเสี่ยงที่จะได้รถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าที่ไม่ตรงตามคุณสมบัติเฉพาะ ของร่างขอบเขตงานฯ และอาจทำให้ผู้ประกอบการปรับลดคุณภาพของอุปกรณ์ต่างๆ พื่อให้น้ำหนักของรถเก็บขนมูลฝอยตรงตาม TOR ที่จะเป็นเหตุให้กรุงเทพมหานครได้รับเช่ารถเก็บขนมูลฝอยที่มีคุณภาพน้อยลง และอาจส่งผลกระทบต่อภารกิจในการปฏิบัติงานของกรุงเทพมหานครในเรื่องการเก็บขนมูลฝอยในระยะยาวต่อไป
3) การกำหนดรายละเอียดเกี่ยวกับร่างขอบเขตงาน (TOR) เนื่องจากเป็นการขับเคลื่อนด้วยพลังงานไฟฟ้า ดังนั้น กรุงเทพมหานคร ควรมีการพิจารณาให้ความสำคัญเกี่ยวกับการตรวจสอบระบบไฟฟ้า (Electrical system) ระบบการจัดการแบตเตอรี่ (Battery Management System : BMS)
และการตรวจสอบระบบไฮดรอลิก (Hydraulic) ซึ่งเป็นประเด็นสำคัญที่ทำให้มีการบีบอัดและเป็นตัวที่มีการยกท้ายรถขนส่งมูลฝอยหรือรถขยะซึ่งเป็นระบบไฮดรอลิก ที่ต้องใช้ระบบไฟฟ้าในการขับเคลื่อน (Drive) โดยเฉพาะอย่างยิ่งการกำหนดขนาดความจุของแบตเตอรี่ไว้ใน TOR
กรุงเทพมหานครมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีการทดสอบการใช้งานในสภาพการปฏิบัติงานจริงของรถเก็บขนมูลฝอย ซึ่งต้องมีหน่วยงานที่มีความเชี่ยวชาญในการดำเนินการทดสอบและมีผลรับรองการทดสอบ ตลอดจนมีการเก็บข้อมูลเพื่อวิเคราะห์สรุปผล เพื่อนำข้อมูลมากำหนดคุณสมบัติไว้ในรายละเอียดคุณลักษณะเฉพาะของโครงการ ทั้งนี้ เพื่อที่กรุงเทพมหานครจะได้รถเก็บขนมูลฝอยที่มีประสิทธิภาพในการปฏิบัติงานและไม่เกิดปัญหาในภายหลัง
4) การกำหนดคุณสมบัติหรือสเปกของรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าทั้ง 4 โครงการที่ อาจมีลักษณะเจาะจงมากเกินไป อาทิ
-การกำหนดขนาดตู้บรรทุกมูลฝอย
-การกำหนดความยาวช่วงล้อ (Wheelbase)
-การกำหนดกำลังมอเตอร์ไฟฟ้าสูงสุดไม่เกิน XXX กิโลวัตต์
-การกำหนดความสูงวัดจากพื้นถึงจุดสูงสุดของตู้บรรทุกมูลฝอย
-การกำหนดความสามารถในการรับน้ำหนักมูลฝอย
-การกำหนดคุณสมบัติ (สเปก) ของโลหะหรือเหล็ก
-การกำหนดความสูงระหว่างพื้นถนนถึงพื้นของเหล็กอ่างรองรับมูลฝอยด้านล่างใต้ชุดอัดมูลฝอย
-กำหนดรายละเอียดแกนกระบอก (Rod) ต้องชุบแข็งแบบ Hard Chrome
การกำหนดรายละเอียดดังกล่าวข้างต้น มีข้อควรระวังว่า การกำหนดโดยระบุตัวเลขดังกล่าว อาจมีความเสี่ยงกรณีเป็นการกีดกันผู้ประกอบการรายใดรายหนึ่งให้ตกไป หรือเอื้อประโยชน์ให้กับผู้ประกอบการรายใดหรือไม่ อย่างไร
ทั้งนี้ ปรากฏข้อเท็จจริงซึ่งสอดคล้องกับความเห็นและข้อสังเกตของนายจักกพันธุ์ ผิวงาม รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร ปฏิบัติราชการแทนผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร ที่ได้มีความเห็นและข้อสังเกตประกอบการพิจารณาอนุมัติและลงนามการดำเนินโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร
ตามหนังสือ ที่ กท 0200/รผว.กทม. 1/23 ลงวันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2567 หนังสือ ที่ กท 0200/รผว.กทม. 1/24 ลงวันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2567 และหนังสือ ที่ กท 0200/รผว.กทม. 1/25 ลงวันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2567 เพื่อให้ผู้อำนวยการสำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร พิจารณาดำเนินการและขอทราบเป็นข้อมูล
ในเรื่องการให้สำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร พิจารณาดำเนินการเปรียบเทียบ TOR ใหม่ กับ TOR เดิม ว่า มีความแตกต่างกันอย่างไรบ้าง พร้อมเหตุผลประกอบการดำเนินการจัดทำ TOR ใหม่ที่แตกต่างไปจาก TOR เดิม ว่า มีข้อดี ข้อเสีย และเป็นประโยชน์ต่อกรุงเทพมหานคร อย่างไรบ้าง สิทธิในการเข้าร่วมประกวดราคาของรถที่มีการประกอบภายนอกประเทศไทย
รวมทั้งกรณีการกำหนดให้ใช้เหล็กที่มีมาตรฐานอุตสาหกรรม SS 400 มอก. 1479-2558 หรือดีกว่า กับการกำหนดให้มีใบประกอบกิจการโรงงาน (รง.4) ที่ได้มาตรฐาน ISO 9001 และ ISO 14001 จะเป็นการกีดกันการเสนอราคาหรือไม่ อย่างไร เป็นประโยชน์ ต่อกรุงเทพมหานคร โดยมีข้อดี ข้อเสีย อย่างไร ฯลฯ
ทั้งนี้ จากข้อเท็จจริงปรากฎว่าโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยทั้ง 4 โครงการ เป็นการขอรับการจัดสรรงบประมาณรายจ่ายประจไปีงบประมาณ พ.ศ.2566 เพื่อทดแทนโครงการเดิมที่จะหมดสัญญา โดยรายละเอียดโครงการทั้ง 4 โครงการ ระบุวัตถุประสงค์ไว้ 2 ประการ คือ
1) เพื่อให้กรุงเทพมหานครมีรถเก็บขนมูลฝอยจำนวนที่แน่นอน เพื่อสำหรับใช้ปฏิบัติงาน และ 2) เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการเก็บขนมูลฝอยไม่ให้มีขยะตกค้าง
การดำเนินการด้านการจัดบริการสาธารณะเกี่ยวกับการกำจัดมูลฝอยของกรุงเทพมหานครที่ผ่านมา เป็นการดำเนินการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานดีเซล เพื่อใช้ปฏิบัติงานการให้บริการสาธารณะแก่ประชาชนในเขตพื้นที่กรุงเทพมหานครทั้ง 50 เขต
โดยภายหลังจากได้รับการจัดสรรงบประมาณดังกล่าวแล้วนั้น สำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร ได้พิจารณาดำเนินการเปลี่ยนแปลงโครงการจากการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานดีเซล เปลี่ยนเป็นการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า
จึงมีข้อสังเกตเพิ่มเติมในประเด็นดังกล่าวว่า เนื่องจากประสิทธิภาพการปฏิบัติงานของรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า ซึ่งกรุงเทพมหานครจะได้ดำเนินการเปลี่ยนแปลงจากการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานดีเซลเดิมนั้น การกำหนดคุณลักษณะเฉพาะ/ขอบเขตของงานกรณีรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า จะต้องไม่ทำให้ประสิทธิภาพของรถเก็บขนมูลฝอยลดลงกว่าเดิม
และต้องไม่กระทบกับวัตถุประสงค์ของการดำเนินโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร เพื่อให้กรุงเทพมหานครมีรถเก็บขนมูลฝอยสำหรับใช้ปฏิบัติงาน และเพิ่มประสิทธิภาพในการเก็บขนมูลฝอยไม่ให้มีขยะตกค้าง
@ต้องมีแผนบริหารความเสี่ยง-จัดการ‘รถเก็บขยะฯ’ที่ชัดเจน
2.การกำหนดแผนบริหารจัดการโครงการให้มีความชัดเจนและมีประสิทธิภาพ
กรุงเทพมหำนครต้องให้ความสำคัญเกี่ยวกับการบริหารจัดการโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย กรณีหากมีการเปลี่ยนแปลงการเช่ารถเป็นพลังงานไฟฟ้า และต้องมีรายละเอียดรวมทั้งความชัดเจนในการออกแบบสถานที่สำหรับอัดประจุไฟฟ้า การบริหารจัดการรถในการเข้าชาร์จไฟฟ้า การกำหนดจุด/บริเวณของสถานีอัดประจุไฟฟ้า
การคำนวณระยะเวลาในการอัดประจุไฟฟ้า/ชาร์จไฟฟ้า ที่อาจส่งผลต่อการบริหารจัดการการให้บริการของรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า การคำนึงถึงความเพียงพอของสถานีอัดประจุไฟฟ้า เพื่อไม่ให้กระทบกับการปฏิบัติงาน เนื่องจากการดำเนินการวางแผนเรื่องที่ตั้งและการบริหารจัดการเกี่ยวกับสถานีอัดประจุไฟฟ้า
แม้ปรากฏข้อเท็จจริงว่ากรุงเทพมหำนคร ได้มีการเตรียมความพร้อมแผนติดตั้งสถานีอัดประจุไฟฟ้า สำหรับรถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหำนคร และได้มีกำรจัดทำ (ร่าง) บันทึกข้อตกลงความร่วมมือกับการไฟฟ้านครหลวง เรื่อง “โครงการติดตั้งสถานีอัดประจุไฟฟ้าสำหรับรถเก็บขนมูลฝอยไฟฟ้าและรถราชการของกรุงเทพมหานคร”
เพื่อพัฒนาระบบรองรับการใช้ยานยนต์ไฟฟ้า สำหรับทดแทนการใช้รถยนต์สันดาปของกรุงเทพมหานคร และติดตั้งสถานีอัดประจุไฟฟ้าสำหรับรถเก็บขนมูลฝอยและรถราชการที่ขับเคลื่อนด้วยระบบมอเตอร์ไฟฟ้าของกรุงเทพมหานคร โดยกำหนดเงื่อนไขให้การไฟฟ้านครหลวงจะสนับสนุนการดำเนินการโดยไม่มีค่าใช้จ่าย
ทั้งนี้ มีข้อสังเกตเพิ่มเติมว่า กรุงเทพมหานคร ควรต้องเสนอรายละเอียดและแผนการดำเนินงานที่กรุงเทพมหานครได้กำหนดหรือวางแผน สำหรับเป็นข้อมูลประกอบการพิจารณาของผู้ประกอบการที่มีความสนใจเข้าร่วมประกวดราคา เนื่องจากแม้กรุงเทพมหานครจะสามารถดำเนินการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า แต่หากไม่มีการกำหนดแผนบริหารจัดการโครงการให้มีความชัดเจนและมีประสิทธิภาพ ย่อมส่งผลต่อการดำเนินงานตามวัตถุประสงค์ของโครงการ
3.การจัดทำแผนบริหารความเสี่ยงของโครงการและการประเมินผลโครงการ
กรุงเทพมหานครต้องมีการดำเนินการจัดทำแผนบริหารความเสี่ยงของโครงการ และมีการประเมินผลโครงการ เนื่องจากหากกรุงเทพมหานครมีความประสงค์จะดำเนินโครงการโดยมีการเปลี่ยนแปลงการดำเนินการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ทั้ง 4 โครงการ รวมทั้งโครงการอื่นๆ ของกรุงเทพมหานครที่จะมีการหมดสัญญาเช่าในอนาคต เปลี่ยนเป็นการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า
มีข้อสังเกตเพิ่มเติมว่า กรุงเทพมหานครมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องจัดทำแผนบริหารความเสี่ยงของโครงการ และมีการประเมินผลการดำเนินโครงการ เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยเป็นพลังงานไฟฟ้าถือเป็นลักษณะโครงการใหม่ ที่มีการใช้เทคโนโลยีใหม่ มีการบริหารจัดการที่เปลี่ยนแปลงไป
และจากข้อเท็จจริงสามารถพิจารณาเพิ่มเติมได้ว่า การดำเนินโครงการดังกล่าวยังมีข้อเป็นกังวลและข้อห่วงใยในหลายประเด็นจากผู้ที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งกรุงเทพมหานครผู้เป็นเจ้าของโครงการ
ทั้งนี้ การดำเนินโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร เป็นโครงการขนาดใหญ่ เป็นการดำเนินการตามหน้าที่และอำนาจของกรุงเทพมหานครในการจัดบริการสาธารณะ เพื่อประโยชน์ของประชาชนในพื้นที่กรุงเทพมหานครโดยตรง ประกอบกับกรุงเทพมหานครมีสถานะเป็นเมืองหลวงของประเทศไทย มีนักท่องเที่ยวเดินทางเข้ามาท่องเที่ยวเป็นจำนวนมากในแต่ละปี
ดังนั้น ภารกิจการจัดบริการสาธารณะเกี่ยวกับการกำจัดมูลฝอย สิ่งปฏิกูล ย่อมส่งผลต่อภาพลักษณ์กรุงเทพมหานครและประเทศไทย ซึ่งต้องดำเนินการให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพด้วย
ทั้งนี้ หากกรุงเทพมหานครมีการดำเนินการบริหารและจัดการโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย พลังงานไฟฟ้า ที่เป็นไปอย่างถูกต้องและมีประสิทธิภาพแล้วนั้น ย่อมเป็นต้นแบบในด้านการจัดบริการสาธารณะเกี่ยวกับการกำจัดมูลฝอย สิ่งปฏิกูล สำหรับหน่วยงานของรัฐแต่ละแห่ง โดยเฉพำะอย่างยิ่ง ในภารกิจของหน่วยงานองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นของประเทศไทย ซึ่งมีมากกว่า 7,850 แห่ง
@เปิด 3 ข้อเสนอแนะ‘ป.ป.ช.’ป้องกันทุจริตเช่ารถฯ
ข้อเสนอแนะ
จากการศึกษาข้อมูลและข้อเท็จจริงเกี่ยวกับโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร ซึ่งสำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร ได้ดำเนินการจัดทำคำขอเพื่อรับการจัดสรรเมื่อปี 2565 และได้รับการจัดสรรงบประมาณในปีงบประมาณ พ.ศ.2566 เพื่อทดแทนการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยแต่ละประเภทที่จะครบกำหนดสัญญาสิ้นสุดในปี พ.ศ.2557 จำนวน 4 โครงการ รวม 842 คัน วงเงินงบประมาณรวมทั้งสิ้น 3,993,761,464 บาท
คณะกรรมการ ป.ป.ช. พิจารณาแล้วเห็นว่า การดำเนินโครงการดังกล่าวอาจมีความเสี่ยงในการดำเนินโครงการที่อาจไม่เป็นไปตามขั้นตอนการดำเนินการตามระเบียบกฎหมายที่เกี่ยวข้อง กรณีจึงมีเหตุอันควรสงสัยว่ามีการดำเนินการอย่างใดในหน่วยงานของรัฐ อันอาจนำไปสู่การทุจริตหรือส่อว่าอาจมีการทุจริต และเป็นกรณีมีเหตุอันควรระมัดระวัง
ทั้งนี้ คณะกรรมการ ป.ป.ช. จึงเห็นควรมีข้อเสนอแนะเพื่อเป็นการป้องกันการทุจริต ต่อกรุงเทพมหานคร ตามมาตรา 35 แห่ง พ.ร.บ.ประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ.2561 ดังนี้
1) การเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหำนคร ซึ่งได้รับการจัดสรรงบประมาณในปีงบประมาณ พ.ศ.2566 เพื่อทดแทนการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยที่จะครบกำหนดสัญญา สิ้นสุดในปี พ.ศ. 2567 จำนวน 4 โครงการ รวม 842 คัน วงเงินงบประมาณรวมทั้งสิ้น 3,993,761,464 บาท โดยมีการเปลี่ยนแปลงจากการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานดีเซล เปลี่ยนเป็นการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า อาจเป็นการดำเนินการเปลี่ยนแปลงหรือแก้ไขรายละเอียดของแบบรูปและรายการ ซึ่งจะกระทบต่อวัตถุประสงค์และวงเงินงบประมาณของโครงการ
และอยู่นอกเหนืออำนาจของผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครตามข้อบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่อง วิธีการงบประมาณ พ.ศ. 2563 ข้อ 30 ซึ่งกำหนดว่า “การเปลี่ยนแปลงหรือแก้ไขรายละเอียดของแบบรูปและรายการ ซึ่งไม่กระทบต่อวัตถุประสงค์ และวงเงินงบประมาณ ให้เป็นอำนาจของผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร”
เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยของกรุงเทพมหานคร เป็นการเปลี่ยนแปลงการใช้เทคโนโลยีที่มีความแตกต่างกันระหว่างรถเก็บขนมูลฝอยที่ขับเคลื่อนด้วยพลังงานดีเซลและพลังงานไฟฟ้า ส่งผลให้กรุงเทพมหานครต้องมีการดำเนินการบริหารจัดการที่ต่างไปจากการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ตามที่กรุงเทพมหานครได้มีการดำเนินการในที่ผ่านมา
รวมทั้งกรุงเทพมหานครอาจมีภาระด้านงบประมาณแฝงที่กรุงเทพมหำนครต้องจัดสรรเพิ่มเติม อาทิ การเตรียมพื้นที่สำหรับรองรับการสร้างสถานีอัดประจุไฟฟ้า (Charging Station) ประสิทธิภาพการใช้งานของรถ การบำรุงดูแลรักษารถ การบริหารจัดการเรื่องจุดติดตั้งสถานีชาร์จไฟฟ้า และระยะเวลาในกำรชาร์จไฟฟ้าของรถ การบริหารทรัพยากรบุคคลและเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานที่เกี่ยวข้อง ฯลฯ
ที่อาจทำให้งบประมาณการดำเนินโครงการเปลี่ยนแปลงไป รวมทั้งอาจส่งผลให้กรุงเทพมหานคร ต้องใช้วงเงินงบประมาณที่เพิ่มขึ้นในระยะยาวหรือในอนาคต ซึ่งกรุงเทพมหานครจะต้องมีการวิเคราะห์ต้นทุนและผลประโยชน์ของการเปลี่ยนแปลงการดำเนินโครงการดังกล่าวด้วย
ทั้งนี้ หากกรุงเทพมหานคร จะมีการดำเนินการเปลี่ยนแปลงรายละเอียดโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร ซึ่งได้รับการจัดสรรงบประมาณในปีงบประมาณ พ.ศ.2566 เพื่อทดแทนการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยที่จะครบกำหนดสัญญา สิ้นสุดในปี พ.ศ.2567 จำนวน 4 โครงการ 842 คัน วงเงินงบประมาณรวมทั้งสิ้น 3,993,761,464 บาท
กรุงเทพมหานครควรพิจารณาดำเนินการเพื่อให้เป็นไป ตามขั้นตอนของข้อบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่อง วิธีการงบประมาณ พ.ศ.2563 ข้อกฎหมาย และระเบียบที่เกี่ยวข้อง
2) การกำหนดคุณลักษณะเฉพาะ/ขอบเขตของงานเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าทั้ง 4 โครงการ อาจมีความเสี่ยงกรณีเป็นการกีดกันการเสนอราคาอย่างเป็นธรรมหรือการเข้าแข่งขันราคาของผู้ประกอบการรายใดรายหนึ่งให้ตกไปหรือเอื้อประโยชน์ให้กับผู้ประกอบการรายใดรายหนึ่ง
เนื่องจากการกำหนดคุณลักษณะเฉพาะ/ขอบเขตของงานเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า ที่อาจมีลักษณะที่เฉพาะเจาะจง เช่น การกำหนดคุณสมบัติ (สเปค) ของโลหะหรือเหล็กของตัวรถ การกำหนดรายละเอียดประเภทของแกนกระบอก (Rod) การกำหนดขนาดตู้บรรทุกมูลฝอย ความยาวช่วงล้อ (Wheelbase) ฯลฯ
รวมทั้งการกำหนดคุณลักษณะเฉพาะ/ขอบเขตของงานเช่าของรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าทั้ง 4 โครงการ ควรพิจารณากำหนดรายละเอียดคุณลักษณะเฉพาะ เพื่อให้สามารถได้รถเช่าเก็บขนมูลฝอยที่จะสามารถ ใช้ปฏิบัติงานได้จริงและมีประสิทธิภาพ ไม่ส่งผลกระทบต่อวัตถุประสงค์และภารกิจในการปฏิบัติงานของกรุงเทพมหานคร ในเรื่องการเก็บขนมูลฝอย
อาทิ การกำหนดขนาดและความจุของแบตเตอรี่ในรถแต่ละประเภท ซึ่งต้องพิจารณาตามข้อเท็จจริงโดยละเอียดว่า เพียงพอต่อการทำงานของรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า เมื่อต้องมีการทำงานโดยครบถ้วนทุกขั้นตอน ตั้งแต่ระยะทางการวิ่งขับเคลื่อนไปตามเส้นทาง การยก การบดอัดขยะ
และต้องมีการทดสอบสมรรถนะของรถขยะในการที่จะใช้พลังงานไฟฟ้า โดยหน่วยงานที่มีความเชี่ยวชาญ เป็นผู้ตรวจในลักษณะที่เป็นฟังก์ชันสมบูรณ์ (Complete Function) ของรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าและต้องคำนึงถึงข้อกำหนดตามกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับน้ำหนักบรรทุกของรถ เมื่อต้องมีการปฏิบัติงานในการเก็บขนขยะ
การกำหนดรายละเอียดเกี่ยวกับตรวจสอบระบบไฟฟ้า (Electrical system) ระบบการจัดการแบตเตอรี่ (Battery Management System : BMS) และการตรวจสอบระบบไฮดรอลิก (Hydraulic) การกำหนดอัตราการไหลของน้ำมันไฮดรอลิก เป็นต้น โดยมุ่งเน้นในเรื่องประสิทธิภาพการใช้งานของรถเก็บขนมูลฝอย สมรรถนะของรถยนต์ (Performance) และฟังก์ชันของรถ (Function) เป็นสำคัญ
ทั้งนี้ การกำหนดคุณลักษณะเฉพาะ/ขอบเขตของงานเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า ทั้ง 4 โครงการ จะต้องไม่ทำให้ประสิทธิภาพของรถเก็บขนมูลฝอยลดลงกว่าเดิม ต้องไม่กระทบกับวัตถุประสงค์ของการดำเนินโครงการ เพื่อให้กรุงเทพมหานครมีรถเก็บขนมูลฝอยสำหรับใช้ปฏิบัติงานและเพิ่มประสิทธิภาพในการเก็บขนมูลฝอยไม่ให้มีขยะตกค้าง และต้องดำเนินการอย่างถูกต้อง เป็นธรรม ตรวจสอบได้ และไม่เกิดปัญหาในการบริหารสัญญาในภายหลัง
3) กรุงเทพมหานคร ควรพิจารณาดำเนินการจัดทำแผนบริหารจัดการโครงการให้มีความชัดเจน และมีประสิทธิภาพ มีการจัดทำแผนบริหารความเสี่ยงของโครงการและการประเมินผลโครงการ เนื่องจากโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า เป็นลักษณะโครงการใหม่ที่มีการใช้เทคโนโลยีเปลี่ยนแปลงไป
มีการบริหารจัดการเปลี่ยนแปลงไปในหลายประเด็น อาทิ การบริหารจัดการเรื่องจำนวนสถานีอัดประจุไฟฟ้า (Charging Station) ระยะเวลาการชาร์จไฟฟ้าของรถแต่ละคัน ซึ่งอาจส่งผลต่อการบริหารจัดการ การให้บริการสาธารณะของรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้า ที่จะต้องครอบคลุมกับจำนวนรถที่เช่าและเส้นทางวิ่ง
ประสิทธิภาพของการปฏิบัติงานของรถในสภาพที่เกิดปัญหาหรือมีข้อจำกัด อาทิ เกิดน้ำท่วมหรือน้ำท่วมขังในพื้นที่กรุงเทพมหานคร การบริหารจัดการเรื่องเจ้าหน้าที่ที่เป็นผู้ปฏิบัติงานของกรุงเทพมหานคร ความปลอดภัย และความรับผิดของเจ้าหน้าที่กรณีเกิดอุบัติเหตุ
รวมตลอดถึงการบำรุงดูแลรักษาและประสิทธิภาพการใช้งานของรถเก็บขนมูลฝอยพลังงานไฟฟ้าแต่ละประเภท/ขนาด ซึ่งต้องมีการทดลองใช้ปฏิบัติงานจริง เพื่อจะได้ทราบถึงประสิทธิภาพและข้อขัดข้อง ตลอดจนปัญหา อุปสรรค ในการดำเนินโครงการ
ทั้งนี้ หากไม่มีการกำหนดแผนบริหารจัดการโครงการให้มีความชัดเจน และมีประสิทธิภาพ ย่อมส่งผลต่อการดำเนินงานตามวัตถุประสงค์และเจตนารมณ์ของกรุงเทพมหานคร และอาจมีความเสี่ยงเกี่ยวกับการใช้จ่ายเงินงบประมาณโครงการของหน่วยงานรัฐที่ต้องเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพในการใช้จ่ายเงินงบประมาณ มีความคุ้มค่าในเชิงภารกิจภาครัฐ เนื่องจากโครงการเช่ารถเก็บขนมูลฝอย ถือเป็นโครงการขนาดใหญ่ของกรุงเทพมหานครและมีวงเงินงบประมาณสูง
จึงควรพิจารณาดำเนินการด้วยความละเอียดและรอบคอบเพื่อให้เป็นประโยชน์สูงสุดต่อการดำเนินงานของกรุงเทพมหานคร และคำนึงถึงการได้รับบริการสาธารณะของประชำชนเป็นสำคัญ
เหล่านี้เป็นรายละเอียดรายงาน ‘ข้อเสนอแนะเพื่อป้องกันการทุจริตกรณีการดำเนินโครงการเช่ารถเก็บขยะมูลฝอย ของกรุงเทพมหานคร’ ซึ่ง ป.ป.ช.ได้เสนอไปให้ ครม. รับทราบ และต้องติดตามกันต่อไปว่า โครงการเช่า ‘รถเก็บขยะมูลฝอยไฟฟ้า’ 842 คัน มูลค่าเกือบ 4 พันล้านบาท ของ กทม. จะเดินหน้าต่อไปหรือไม่ อย่างไร?
อ่านประกอบ :
ป.ป.ช.ชี้ กทม.ส่อล็อคสเปค เช่า‘รถเก็บขยะไฟฟ้า’3.9 พันล.-ชง‘ครม.’รับข้อเสนอป้องกันทุจริต
Isranews Agency | สำนักข่าวอิศรา 