ลพบุรีโมเดล: ต้นแบบแก้ปัญหา 'ประชากรลิงล้นเมือง' 52 จังหวัด

“..ปัญหาลิงลพบุรีไม่ใช่ปัญหาเรื่องลิงเกเร แต่เป็นปัญหาประชากรลิงล้นเมือง นอกจากที่ลพบุรียังมีอีก 52 จังหวัด 292 แห่ง…”

การจัดการ ‘ลิงลพบุรี’ เป็นประเด็นที่สังคมกำลังให้ความสนใจ เนื่องจากในปัจจุบันมีลิงที่อาศัยอยู่ในบริเวณพระปรางค์สามยอดและบริเวณใกล้เคียง ปรากฏเป็นข่าวว่ามีพฤติกรรมดุร้ายและแย่งอาหารจากประชาชนที่สัญจรผ่านบริเวณดังกล่าว 

ในปลายเดือนเม.ย. 2567 ผู้สื่อข่าวสำนักข่าวอิศรา จึงเดินทางไปจังหวัดลพบุรีด้วยรถไฟเพื่อสำรวจและเก็บข้อมูล มีรายละเอียดมานำเสนอสาธารณชน ดังนี้

เวลาประมาณ 12.30 น. ก็เดินทางมาถึงจุดหมาย เมื่อเดินออกมาจากสถานีรถไฟและมองไปรอบ ๆ ก็พบแต่ร้านค้าที่ปิดประตูเหล็กม้วน มีเพียงแผงลอยข้างทางขายอาหารทอดเปิดประปราย สัมผัสได้ถึงบรรยากาศความเงียบเหงา คาดว่าสาเหตุร้านค้าที่เป็นอาคารพาณิชย์ส่วนใหญ่ปิดทำการเนื่องด้วยเป็นวันอาทิตย์ 

เมื่อเดินมาจนกระทั่งถึงหัวมุมถนน ฝั่งตรงข้ามกับพระปรางค์สามยอด ก็ได้กลิ่นคล้ายกับกลิ่นมูลสัตว์และกลิ่นสาบสัตว์ ก่อนจะเห็นลิงฝูงหนึ่งมีจำนวนประมาณ 7-10 ตัว กำลังปีนป่ายบนป้ายร้านค้า เสาไฟ และขอบหน้าต่างของตึกที่ค่อนข้างเก่า ซึ่งบริเวณที่มีลิงอาศัยอยู่มีเศษขยะชิ้นเล็กชิ้นน้อยประปราย เมื่อเดินเลี้ยวซ้ายไปก็จะเจอกับลิงจำนวนมาก บางส่วนอยู่บนทางเท้า บางส่วนอยู่บนตึก 

ผู้สื่อข่าวรู้สึกกลัวจึงไม่กล้าเดินสำรวจบริเวณรอบตึกที่เต็มไปด้วยลิงหลายขนาด ที่มีตั้งแต่ลูกลิงตัวเล็กสูงเท่าข้อเท้าจนไปถึงลิงตัวใหญ่ที่มีขนาดสูงเท่าหัวเข่า ทั้งนี้ตลอดการเดินสำรวจได้กลิ่นมูลสัตว์ผสมกลิ่นสาบตลอดเวลาที่เดินสำรวจ 

เมื่อสอบถามผู้อาศัยบริเวณตึกที่มีลิงอาศัยร่วมด้วย ว่าการที่มีลิงมาอยู่ด้วยเช่นนี้กระทบกับการใช้ชีวิตประจำวันหรือไม่ ส่วนใหญ่ให้คำตอบไปในทางเดียวกันว่า ลิงอยู่มาก่อนคน ก็ต้องอยู่ร่วมกันให้ได้ 

หลังจากนั้นไม่นานนักก็เดินทางกลับกรุงเทพมหานครฯ และจบการลงพื้นที่สำรวจลิงลพบุรีไปเช่นนี้

จากการลงพื้นที่สำรวจแล้วผู้สื่อข่าวจึงเกิดคำถามว่า ‘ปัญหาลิงลพบุรีที่มีมานานแล้วหลายสิบปี จะแก้ไขอย่างไรให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด การแก้ไขในปัจจุบันที่ภาครัฐกำลังทำอยู่จะเป็นการแก้ปัญหาที่ได้ผลหรือไม่?’

@ หน่วยงานดูแลลิง คือ เทศบาลลพบุรี

นายรัฐพล ธุระพันธ์ นายอำเภอเมืองลพบุรี กล่าวว่า คนที่จัดการดูแลลิงโดยตรงคือเทศบาล ซึ่งปัญหาลิงเกเรเพิ่งจะมาโด่งดังปีนี้ ปกติปัญหาลิงเหล่านี้มีมาหลายสิบปีแล้ว แต่ว่าไม่ได้รุนแรง โดยคำว่ารุนแรงปีนี้ หมายถึง ลิงอาจจะมาแย่งสิ่งของ ผักผลไม้ ของประชาชน บางครั้งก็มีแบบรุนแรงที่ไปกระชาก ไปยื้อแย่งกับมนุษย์ ทำให้บาดเจ็บ คิดว่าน่าจะเกิดจากอากาศปีนี้ร้อนมากขึ้นด้วยหรือไม่ ความคุ้นชินของลิงก็คุ้นชินมากขึ้นหรือไม่กับการไปแย่งของของคน ซึ่งทั้งหมดที่กล่าวมาก็เพิ่งมีปีนี้

@ ทำหมันลิงก็ยังแก้ปัญหาลิงลพบุรีไม่สำเร็จ

นายรัฐพล กล่าวว่า ด้วยเหตุว่า ลิงเป็นสัตว์คุ้มครอง มีกฎหมายเขียนไว้ว่าสัตว์คุ้มครองเราจะไปจัดการหรือทำอะไรไม่ได้มาก ซึ่งคำว่า ‘เรา’ หมายถึง จังหวัดกับอำเภอหรือท้องถิ่น ซึ่งไม่มีกฎหมายที่ให้ดูแลลิง มีแต่กฎหมายให้คนดูแลสุนัข แมว ที่อยู่บริเวณนั้น ๆ ปัญหาลิงลพบุรีทำให้คนเมืองลพบุรีมีความเห็นแบ่งเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ 

1. กลุ่มให้แก้ปัญหาลิง เพราะลิงกระทบกับการดำรงชีวิตของประชาชน รุกรานบ้านเรือนที่อยู่ของเขา เขาต้องย้ายออก เขาค้าขายไม่ได้ 

2. กลุ่มอนุรักษ์ เวลาที่เราทำอะไรลิง เขาก็ร้องเรียนกับพวกองค์กรดูแลสัตว์ต่าง ๆ ว่าเป็นการทรมานสัตว์

“ฉะนั้นข้าราชการถึงพยายามให้อยู่กึ่งกลางในแก้ปัญหาพวกนี้ ขณะนี้เขาใช้แก้ปัญหาประมาณสองสามวิธี อย่างแรกทำหมันลิงที่ทำมานานแล้ว แต่ไม่จบ ปัจจุบันก็ใช้วิธีเชิงรุกส่งเรื่องไปถึงกรมอุทยานอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช ขอให้กรมอุทยานปลดล็อกให้หน่อยว่าทำหมันลิงให้เป็นหน้าที่ของท้องถิ่น ซึ่งเมื่อไม่นานมานี้ พล.ต.อ.พัชรวาท วงษ์สุวรรณ รัฐมนตรีกระทรวงทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม ก็แก้กฎกระทรวงแล้ว ให้ท้องถิ่นแก้ปัญหาลิงได้ เมื่อเขาปลดล็อกเสร็จ ทางจังหวัดลพบุรีได้มอบหมายให้เทศบาลเมืองลพบุรีไปสร้างกรงลิง ไปสร้างที่ควบคุม คล้าย ๆ กับสวนสัตว์ ไปสร้างกรง 3 กรง” นายรัฐพล กล่าว

@ เหลือลิงไว้เป็นอัตลักษณ์จังหวัด

นายรัฐพล กล่าวว่า ตอนนี้การสร้างกรงกำลังจะเสร็จแล้ว ถ้าเสร็จจะสามารถย้ายลิงจากศาลพระกาฬ พระปรางค์สามยอด ซึ่งกรงจะรองรับลิงได้ประมาณ 2,000 ตัว แต่ว่ายังเหลืออีกปัญหาที่ยังติดขัดอีกประการหนึ่ง คือ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ต้องปลดล็อกให้ท้องถิ่นสามารถใช้งบประมาณไปซื้ออาหาร ซื้อยารักษาโรคให้กับลิงได้ ซึ่งทราบมาว่า ร.อ.ธรรมนัส พรหมเผ่า รัฐมนตรีกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ จะทำการปลดล็อกกฎหมายในส่วนนี้ในประมาณต้นเดือนพฤษภาคม เมื่อสองอย่างปลดล็อกเรียบร้อยจังหวัดลพบุรีก็จะย้ายลิงไปไว้ที่กรงที่เทศบาลเมืองลพบุรีสร้างไว้ 3 กรง โดยกรงลิงอยู่ที่ตำบลโพธิ์เก้าต้น อำเภอเมืองลพบุรี 

“เราเก็บลิงใส่กรงไม่หมด เพราะประชากรลิงที่สำรวจมามีประมาณ 8,000 ตัว แต่ทีนี้เราจะกวาดออกจากศาลพระกาฬ พระปรางค์สามยอด ไปหมดก็ไม่ได้ เพราะมันเป็นอัตลักษณ์ของลพบุรี ต้องให้มันอยู่ที่นี่พอควร แต่พอควรเท่าไรนั้น ทางกรมอุทยานและจังหวัดจะวิเคราะห์กันอีกที สรุป เราจะเหลือลิงไว้เป็นอัตลักษณ์ของเมือง แต่ไม่เยอะ เพราะเอาส่วนหนึ่งไปไว้ในกรง” นายรัฐพล กล่าว

@ ความคืบหน้าสถานการณ์ลิงลพบุรีเดือน ก.ค. 67 

สำนักข่าวอิศรา โทรศัพท์สอบถามนายรัฐพล ธุระพันธ์ นายอำเภอเมืองลพบุรี ถึงความคืบหน้าล่าสุดของการจัดการลิงลพบุรี ได้รับคำตอบว่า ขณะนี้กระทรวงเกษตรได้ปลดล็อกกฎหมายให้ท้องถิ่นลพบุรีตั้งงบประมาณสำหรับซื้ออาหาร ค่าวัคซีน และค่าใช้จ่ายสำหรับดูแลลิงได้แล้ว ซึ่งขณะนี้จับลิงได้ประมาณ 3,000 ตัวแล้ว 

@ ย้ายลิงออกบางส่วนทำให้ควบคุมได้ง่ายขึ้น

นายสาธิต ทวีผล สส.ลพบุรี เขต 2 พรรคก้าวไกล กล่าวว่า ยังไม่มีตัวเลขชัดเจนว่าจะเหลือลิงไว้ในเมืองเก่าเท่าไร เพราะตอนนี้ลิงในเมืองเก่ามีประมาณ 2,000 ตัว ในส่วนลิงที่เหลือไว้เป็นสัญลักษณ์ก็จะจับทำหมัน ถ้ามาก่อนหน้านี้ 5 – 6 ปี ลิงไม่ใช่แบบนี้ แต่ตอนหลังมีการออกบัญญัติกำหนดจุดให้อาหาร ทำให้ลิงเกิดความอดอยาก เจอคนก็เลยจะแย่งของไปหมด 

“ตอนผมเป็นวัยรุ่นก็ยังไม่ดุร้ายขนาดนี้ จำนวนก็ไม่ได้หนีจากนี้ไปเท่าไร ราว ๆ 2,000 ตัว เหลือลิงไว้ก็เป็นเอกลักษณ์ของจังหวัด แต่ตอนนี้ 2,000 ตัวมันกระจุกอยู่ในเมืองเก่าที่พื้นที่ไม่ได้กว้างมาก เลยรู้สึกว่าลิงมันเยอะ มันเลยดูหนาแน่น แต่ถ้าเอาออกไปครึ่งหนึ่งก็บางแล้ว ไม่ได้มากมาย มันจะควบคุมง่ายกว่าเดิม” นายสาธิต กล่าว

@ ฟื้นฟูเขตเมืองเก่าให้รุ่งเรืองยาก

นายสาธิต กล่าวว่า ในเขตเมืองเก่า ต่อให้ไม่มีลิงสักตัวในพื้นที่ ความรุ่งเรืองในอดีตก็ไม่สามารถกลับมาได้ เพราะว่าที่บริเวณนั้นไม่ใช่พื้นที่โฉนด แต่เป็นพื้นที่ราชพัสดุ บวกกับตัวเมืองขยายออกมาด้านนอกด้วย มีห้างสรรพสินค้าต่าง ๆ ออกมาข้างนอกหมดแล้วตอนนี้ เช่น โรบินสัน บิ๊กซี โลตัส แล้วพื้นที่ข้างนอกเป็นพื้นที่โฉนด คนที่เคยอยู่ในเมือง เขามาซื้อข้างนอกดีกว่า ดีกว่าต้องเช่าพื้นที่ราชพัสดุ มีบางส่วนที่ยังอยู่ที่เดิม แต่ถ้าถามว่ากลับมารุ่งเรืองเหมือนเดิม หรือไม่ก็เป็นไปไม่ได้ แต่ส่วนตัวคิดว่าปัญหาเรื่องความสกปรกก็จะลดน้อยลง

@ ยังมีปัญหาประชากรลิงล้นเมืองอีก 292 แห่ง

นายอรรถพล เจริญชันษา อธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช กล่าวว่า ปัญหาลิงลพบุรีไม่ใช่ปัญหาเรื่องลิงเกเร แต่เป็นปัญหาประชากรลิงล้นเมือง นอกจากที่ลพบุรียังมีอีก 52 จังหวัด 292 แห่ง เช่น เพชรบุรี หัวหิน ประจวบคีรีขันธ์ ชลบุรี เป็นต้น โดยข้อมูลจำนวนประชากรลิงตั้งแต่ปี 2561 จนถึงปัจจุบัน มีจำนวน 68,960 ตัว โดยในปี 2562-2566 มีพื้นที่ที่ทำหมันลิงไปแล้ว 113 แห่ง จำนวน 25,602 ตัว ส่วนปัญหาลิงล้นเมืองที่ลพบุรีก็ไม่ได้มีที่เดียว แต่ยังมีที่เขาสมโภชน์ด้วย ในการแก้ปัญหาเรื่องดังกล่าวจะต้องร่วมมือกันทุกฝ่าย สิ่งสำคัญที่สุด คือ จังหวัดกับท้องถิ่นในแต่ละพื้นที่ ที่ต้องสานต่อให้ได้ คำว่าสานต่อให้ได้คือ ต้องร่วมมือกัน ส่วนการจะทำแบบลพบุรี ต้องมีกรงรองรับเขา (ลิง) ในเรื่องของงบประมาณที่จะจัดการ ก็จะรอจากส่วนกลางก็คงเป็นไปไม่ได้อยู่แล้ว เพราะรอให้กรมบัญชีกลางตั้งงบประมาณทั่วทั้งประเทศน่าจะยาก ฉะนั้นงบที่มี คือ งบจังหวัด ก็มีจึงสามารถเบิกจ่ายได้

“งบประมาณค่าใช้จ่ายที่จะทำกรงลิง เทียบกับค่าใช้จ่ายอย่างอื่นของจังหวัดหรือของท้องถิ่น ผมว่าไม่เท่าไร เพียงแต่ว่าเราก็ต้องทำให้ครบเรื่องเท่านั้นเอง เพราะฉะนั้นที่เราไปช่วยทำ ทำให้เห็นว่า ถ้าท้องถิ่นทั้งจังหวัดร่วมมือกันแล้วก็สานต่อ ทำลักษณะเหมือนลพบุรีแบบนี้ มันก็แก้ไขปัญหาได้” นายอรรถพล กล่าว

ตารางแสดงจำนวนลิงในแต่ละจังหวัด

@ เสนอเพิกถอน ‘ลิง’ จากบัญชีสัตว์ป่าคุ้มครอง

นายอรรถพล กล่าวว่า อีกประเด็นหนึ่งตอนนี้ คือ ทางกรมอุทยาน กำลังเสนอให้ตั้งคณะกรรมการการกรองสัตว์ป่าที่ควรจะต้องพิจารณาเพิกถอนจากบัญชีสัตว์ป่าคุ้มครอง แต่ทั้งนี้ก็ต้องผ่านการกลั่นกรองจากคณะกรรมการก่อน เพื่อไปนำเข้าสู่คณะกรรมการสงวนคุ้มครองสัตว์ป่าแห่งชาติ เพราะต้องมีข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ ข้อมูลด้านวิจัย มีหลายอย่างที่เรากำลังเตรียมนำเสนอ ไม่ว่าจะเป็นลิง ตัวเงินตัวทอง นกกรงหัวจุก หรืองู 

“งูก็เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่เป็นภาระเรามาก แต่ละวันงูจับได้เป็นร้อยตัว โดยเฉพาะงูที่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง ได้แก่ งูเหลือม งูหลาม ก็กลายเป็นภาระเราเหมือนกัน สัตว์ป่าพวกนี้สามารถเลี้ยงเพื่อเศรษฐกิจได้ ตอนนี้กำลังนำสัตว์ป่าเหล่านี้ไปกลั่นกรองในคณะกรรมการฯ ว่ามีความเป็นไปได้หรือไม่ว่า ถ้าเราถอดจากบัญชีสัตว์ป่าคุ้มครองแล้วจะเป็นประโยชน์หรือโทษมากกว่ากัน” นายอรรถพล กล่าว

@ การแก้ปัญหาลิงลพบุรี เป็นต้นแบบการจัดการที่อื่น

นายอรรถพล กล่าวว่า ลพบุรีกลายเป็นโมเดลต้นแบบในการแก้ปัญหาประชากรลิงล้นเมือง ทั้งนี้ปัญหาในพื้นที่อื่นก็คล้าย ๆ กัน คือ ต้องหาที่ให้เขา (ลิง) อยู่ หมายความว่าให้เขาอยู่ในกรง กรงที่มีคุณภาพชีวิตที่ดีหน่อย ไม่ใช่กรงแบบแออัด แล้วจะเหลือไว้หรือไม่เหลือก็ได้แล้วแต่ประชาชน หรือจะทำประชาพิจารณ์ จะให้เหลือเป็นอัตลักษณ์ของพื้นที่ตรงนั้นหรือไม่ หรือจะไม่เหลือเลย 

“หรือถ้าจะเอาไปปล่อยในพื้นที่ป่าใหญ่ ๆ จะต้องเป็นที่มีการควบคุมพื้นที่ แต่ก็ต้องศึกษาดูก่อนว่าปล่อยแล้วจะเกิดผลกระทบอะไรหรือไม่ จะเอาไปปล่อยทีเป็นร้อย ๆ พัน ๆ ตัวไม่ได้หรอก ตอนนี้ต้องเอาเขาไปอยู่ในกรงก่อน เพราะตอนนี้เขาอยู่ในเมืองมาตลอด ที่สำคัญจะได้ดูแลรักษาโรคเขาได้ด้วย” นายอรรถพล กล่าวทิ้งท้าย

จากข้อมูลข้างต้นสรุปได้ว่า การแก้ปัญหาลิงล้นเมืองลพบุรี จะต้องอาศัยการร่วมมือระหว่างท้องถิ่นกับกรมอุทยานจึงจะสำเร็จ เพื่อให้สามารถควบคุมและดูแลลิงได้ โดยไม่ได้จำเป็นต้องจัดการลิงให้หมดไปจากเมือง

อย่างไรก็ตามหากในแต่ละพื้นที่ต้องการเหลือลิงเป็นอัตลักษณ์ของจังหวัด ควรมีการทำประชาพิจารณ์โดยสอบถามประชาชนในพื้นที่ เพื่อให้ทุกคนสามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างผาสุก