เปิดแนววินิจฉัย 'ฝีดาษลิง' ต้องแอดมิททุกเคส-รักษาห้องแยกผู้ป่วยโรคติดเชื้อ

"...ให้รับผู้ป่วยสงสัยติดเชื้อไว้เป็นผู้ป่วยใน โดยให้อยู่ในห้องแยกโรคเดี่ยว ที่มีห้องน้ำในตัว ระหว่างรอผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ จนกว่าจะทราบผล เมื่อทราบผลตรวจเชื้อเป็นผู้ป่วยยืนยันให้แอดมิท (Admit) ทุกรายในโรงพยาบาล และให้ดำเนินการรักษาในห้องแยกผู้ป่วยโรคติดเชื้อ..."

จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรค ‘ฝีดาษลิง’ ในปัจจุบัน ซึ่งเป็นการระบาดของทวีปแอฟริกา โดยมีแนวโน้มพบผู้ป่วยสูงขึ้นในแถบทวีปยุโรปและอเมริกา ส่วนในทวีปเอเชีย เช่น อินเดีย สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ เริ่มพบผู้ติดเชื้อเพิ่มขึ้นจากการเดินทางมาจากพื้นที่ระบาด

ขณะนี้ ทั่วโลกพบผู้ติดเชื้อโรคฝีดาษวานรยืนยัน จำนวน 28,792 ราย โดยข้อมูลที่มีรายงานพบว่าเป็นสายพันธุ์แอฟริกาตะวันตก B.1 เป็นส่วนใหญ่ มากกว่าสายพันธุ์ แอฟริกาตะวันตก A.2

ส่วนประเทศที่มีผู้ป่วยสูงสุด 5 ลำดับแรก ได้แก่ สหรัฐอเมริกา 7,510 ราย สเปน 5,208 ราย เยอรมัน 2,887 ราย อังกฤษ 2,768 ราย และฝรั่งเศส 2,423 ราย

อย่างไรก็ตาม มีผู้เสียชีวิต 6 ราย จำแนกเป็น จากประเทศสเปน 2 ราย บราซิล เปรู กานา อินเดีย ประเทศละ 1 ราย โดยผู้เสียชีวิตทั้งหมดมีโรคประจำตัวอื่นร่วม

สำหรับประเทศไทยพบผู้ป่วยฝีดาษลิงยืนยัน 4 ราย เป็นสายพันธุ์ A.2 จำนวน 3 ราย และสายพันธุ์ B.1 จำนวน 1 ราย ดังนี้

• รายที่ 1 : ชายไนจีเรีย อายุ 27 ปี มีอาการต้องสงสัยเข้าได้กับฝีดาษวานร โดยมีตุ่มขึ้นที่ใบหน้า ลำตัว แขนขา และ อวัยวะเพศ ไปรักษาที่โรงพยาบาลในจังหวัดภูเก็ต (MONKEYPOX VIRUS STRAIN A.2)

• รายที่ 2 : ชายไทยอายุ 47 ปี ไม่มีประวัติเดินทางไปต่างประเทศ วันที่ 14 ก.ค. เริ่มมีอาการไข้ ปวดเมื่อยตามตัว 1 สัปดาห์ ก่อนมาโรงพยาบาลมีตุ่มหนองที่อวัยวะเพศ ต่อมามีตุ่มหนองขึ้นตามแขนขา ใบหน้า ศีรษะ ต่อมาไปรักษาที่โรงพยาบาลวชิรพยาบาลด้วยอาการอวัยวะเพศบวม เจ็บ แสบ (MONKEYPOX VIRUS STRAIN B.1)

• รายที่ 3 : ชาย อายุ 25 ปี สัญชาติเยอรมนี เดินทางเข้าไทยเมื่อวันที่ 18 ก.ค. ที่ จังหวัดภูเก็ต เมื่อเข้ามาถึงไทยไม่นานก็เริ่มมีอาการ (MONKEYPOX VIRUS STRAIN A.2)

• รายที่ 4 : หญิงไทย อายุ 22 ปี มีประวัติเสี่ยงไปเที่ยวสถานบันเทิงในพื้นที่กรุงเทพมหานคร ย่านที่ชาวต่างชาตินิยมมาเที่ยว เป็นประจำประมาณสัปดาห์ละครั้ง และมีการสัมผัสใกล้ชิดกับชายชาวต่งชาติ โดยผู้ป่วยเริ่มมีไข้ตั้งแต่ วันที่ 29 กรกฎาคม 2565 วันต่อมาเริ่มมีตุ่มขึ้นที่แขนขา แล้วลามไปทั่วร่างกาย ร่วมถึงอวัยะเพศ จึงเดินทางเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลแห่งหนึ่งในจังหวัดสมุทรปราการ (MONKEYPOX VIRUS STRAIN A.2)

นอกจากนี้ มีรายงานผู้เข้าเกณฑ์ป่วยเป็นผู้ป่วยสงสัย 36 ราย ผู้สัมผัส 44 ราย ครบการกักตัวแล้วทั้งหมด 7 ราย และผลตรวจทางห้องปฏิบัติการผู้ป่วยสงสัยทั้ง 35 ราย ไม่พบเชื้อฝีดาษวานร รอผล 1 ราย

กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ได้ออกแนวทางปฏิบัติการวินิจฉัย การดูแลรักษาและการป้องกันการติดเชื้อ กรณีโรคฝีดาษวานร MONKEYPOX) ฉบับวันที่ 31 กรกฎาคม 2565 มีรายละเอียดที่น่าสนใจ ดังนี้

'โรคฝีดาษลิง' เป็นโรคที่อาการไม่รุนแรง หายเองได้ แต่จะมีอาการรุนแรงได้ในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำและเด็กเล็ก มีอัตราการตายต่ำกว่าร้อยละ 5 โดยระยะเวลามีอาการของโรคประมาณ 2 - 4 สัปดาห์

อย่างไรก็ตาม เนื่องจากโรคฝีดาษลิงเพิ่งมีรายงานในประเทศไทยเป็นครั้งแรก ดังนั้น จึงจำเป็นต้องรับผู้ป่วยไว้รักษาเป็นผู้ป่วยในทุกราย ซึ่งระยะฟักตัว 7 - 21 วัน เพื่อลดโอกาสการแพร่กระจายโรคและเพื่อการติดตามอาการ

โดยเชื้อสาเหตุ คือ Monkeypox Virus ซึ่งเป็นเชื้อในกลุ่มของ Ortho Poxvirus Genus, Family Poxviridae

ลักษณะอาการ

ผู้ป่วยมักเริ่มด้วยอาการไข้ และผื่น จะเริ่มจากตุ่มแดง ประมาณ 5-7 วันหลังรับเชื้อ และตุ่มจะเปลี่ยนเป็นตุ่มน้ำ ตุ่มหนอง และแห้งเป็นสะเก็ด ตุ่มมีจำนวนมากน้อยตามความรุนแรงของโรค และการตอบสนองของผู้ป่วย รวมระยะเวลาประมาณ 2 - 4 สัปดาห์

การแพร่กระจายเชื้อและการติดต่อส่วนใหญ่โดยการสัมผัสผื่นผู้ป่วยโดยตรงในระยะแพร่เชื้อ หรือสารคัดหลั่งจากผู้ป่วยยืนยัน อาจมีการติดต่อทางละอองฝอยได้โดยเฉพาะหากมีการทำหัตถการที่ทำให้เกิดละอองฝอยขนาดเล็ก

ผู้ป่วยสงสัยเข้าข่ายติดเชื้อ มีอาการดังต่อไปนี้

1. ไข้ (อุณหภูมิร่างกายตั้งแต่ 38 องศาเซลเซียส) หรือ ให้ประวัติมีไข้ร่วมกับอาการอย่างน้อยหนึ่งอย่าง ต่อไปนี้ ได้แก่ เจ็บคอ ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ปวดหลัง ต่อมน้ำเหลืองบวมโต หรือ

2. มีผื่นหรือตุ่มที่ผิวหนัง หรือเคยมีผื่นหรือตุ่มกระจายตามใบหน้า ศีรษะ ลำตัว อวัยวะเพศและรอบทวารหนัก แขน ขา หรือฝ่ามือฝ่าเท้า เป็นผื่นหรือตุ่มลักษณะเป็นตุ่มนูน ตุ่มน้ำใส ตุ่มหนอง หรือตุ่มตกสะเก็ด โดยเป็นผื่นระยะเดียวกันพร้อมกันทั้งตัว หรือ เป็นผื่นที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาปกติ

ร่วมกับ มีประวัติเชื่อมโยงทางระบาดวิทยา ภายในเวลา 21 วันที่ผ่านมา 1 ข้อดังต่อไปนี้

1. มีประวัติการสัมผัสที่ทำให้แพทย์วินิจฉัยสงสัยโรคฝีดาษวานร หรือ

2. มีประวัติเดินทางจากต่างประเทศ/เข้าร่วมงานหรือกิจกรรมที่เคยมีการรายงานผู้ป่วยโรคฝีดาษวานร หรือมีอาชีพที่ต้องสัมผัสคลุกคลีกับผู้เดินทางจากต่างประเทศ หรือ

3. มีประวัติสัมผัสสัตว์ฟันแทะ หรือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดเล็กที่นำเข้ามาจากถิ่นระบาด เช่น ทวีปแอฟริกา

ผู้ป่วยยืนยันฝีดาษลิง คือ ผู้ป่วยสงสัยที่มีผลตรวจทางห้องปฏิบัติการยืนยันอย่างน้อย 2 ห้องปฏิบัติการ จากเทคนิคการตรวจข้อใดข้อหนึ่ง ดังต่อไปนี้

• พบสารพันธุกรรม monkeypox virus (MPXV) ด้วยวิธี Real-time PCR จําเพาะต่อ MPXV

• พบสารพันธุกรรม monkeypox virus (MPXV) ด้วยวิธี DNA sequencing เพื่อหายีนที่จําเพาะต่อ MPXV

• พบเชื้อ monkeypox virus (MPXV) ด้วยวิธีเพาะเชื้อไวรัส

สำหรับผู้ป่วยยืนยัน จะมีการพิจารณาเพิ่มเติมเพื่อจำแนกว่าเป็นผู้ป่วยนำเข้า หรือผู้ป่วยติดเชื้อภายในประเทศ โดยพิจารณาตามนิยามผู้ป่วยนำเข้า

การรักษา

ให้รับผู้ป่วยสงสัยติดเชื้อไว้เป็นผู้ป่วยใน โดยให้อยู่ในห้องแยกโรคเดี่ยว ที่มีห้องน้ำในตัว ระหว่างรอผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ จนกว่าจะทราบผล เมื่อทราบผลตรวจเชื้อเป็นผู้ป่วยยืนยันให้แอดมิท (Admit) ทุกรายในโรงพยาบาล และให้ดำเนินการรักษาในห้องแยกผู้ป่วยโรคติดเชื้อ

โดยรักษาตามอาการ เป็นการรักษาแบบประคับประคองตามอาการของผู้ป่วย เช่น ลดไข้ ลดอาการไม่สบายจากตุ่มหนอง และดูแลไม่ให้เกิดภาวะแทรกซ้อน, การรักษาจำเพาะ ยาต้านไวรัสจำเพาะเป็นยาที่ใช้ในการรักษาอยู่ในระหว่างการศึกษาวิจัยในต่างประเทศ ทั้งนี้ ยาที่มีรายงานให้รายผู้ป่วยที่อาการรุนแรง คือ Tecovirimat (TPOXX)

ทั้งนี้ ผู้ป่วยจะถูกแยกกักนานประมาณ 21 วัน หรือ จนพ้นระยะแพร่เชื้อ คือ จนทุกรอยโรคตกสะเก็ด และสะเก็ดหลุด มีผิวหนังปกติข้างใต้

กลุ่มเสี่ยง

ผู้ป่วยที่มีโอกาสเสี่ยงต่อโรครุนแรง ได้แก่ กลุ่ม ผู้ป่วยที่มีภาวะภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น ผู้ติดเชื้อเอชไอวี , มะเร็งเม็ดเลือด ได้แก่ leukemia, lymphoma, โรคมะเร็งอวัยวะต่างๆ , ผู้ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะ , ผู้ได้รับการรักษาด้วย alkylating agents, antimetabolites, radiation, tumor necrosis factor inhibitors , high-dose corticosteroids , ผู้ได้รับการปลูกถ่ายไขกระดูกมาภายใน 2 ปี หรือตั้งแต่2 ปีขึ้นไป แต่มีภาวะ graft-versus-host disease หรือโรคเดิมกำเริบ , โรค autoimmune disease ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันต่ำ โดยเฉพาะเด็ก , เด็กที่มีอายุน้อยกว่า 8 ปี

นอกจากนี้ กลุ่มผู้ป่วยที่ต้องเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิดที่มีความเสี่ยงต่ออาการรุนแรง ได้แก่ หญิงตั้งครรภ์หรือระหว่างให้นมบุตร รวมถึง ผู้ที่มีประวัติเป็น Atopic Dermatitis หรือกำลังมีโรคผิวหนังชนิด, โรคสุกใส, โรคเริม ผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงจากสาเหตุอื่นอยู่แล้ว ผู้ป่วยที่มีภาวะแทรกซ้อนจากสาเหตุโรคที่เป็นก่อนหน้า และผู้ป่วยที่มีรอยโรคในตำแหน่งที่อาจเป็นอันตราย และต้องการการดูแลใกล้ชิด เช่น ที่ตา ปาก อวัยวะเพศ หรือทวารหนัก

ทั้งหมดนี้ คือแนวทางปฏิบัติการวินิจฉัย-ดูแลรักษาโรคฝีดาษลิง อย่างไรก็ตาม การเฝ้าระวังและป้องกันตนเองด้วย ยังถือว่าเป็นสิ่งสำคัญ แม้ว่าฝีดาษลิงจะมีโอกาสติดเชื้อไม่สูงเท่าโควิดก็ตาม