กางแนวปฏิบัติหลังหายป่วยโควิด-19 ไม่ต้องตรวจเชื้อซ้ำ เว้น 1-2 เดือนก่อนฉีดวัคซีน

“..ผู้ที่หายป่วยสามารถปฏิบัติตัวเหมือนคนทั่วไป โดยไม่จำเป็นต้องกักตัวต่อและไม่ต้องตรวจหาเชื้อช้ำ เพราะอาจตรวจพบสารพันธุกรรมของเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ซึ่งไม่สามารถแพร่กระจายได้แล้ว อย่างไรก็ตาม จะต้องรักษามาตรการอย่างเคร่งครัด โดยสวมหน้ากากอนามัยล้างมือให้สะอาดเป็นประจำ เว้นระยะห่าง 1-2 เมตร และหลีกเลี่ยงสถานที่แออัด..”

จากสถานการณ์โควิดสายพันธุ์โอไมครอนในปัจจุบัน ที่สามารถแพร่กระจายและติดต่อได้อย่างรวดเร็วมากขึ้น ส่งผลให้แนวโน้มผู้ติดเชื้อรายวันเพิ่มสูงขึ้นตามไปด้วยเช่นกัน แม้ว่าผู้ป่วยส่วนใหญ่กว่า 80% จะเป็นกลุ่มผู้ป่วยสีเขียว คือไม่มีอาการหรือมีอาการเพียงเล็กน้อย และสามารถรักษาตัวแบบแยกกักกันตนเองที่บ้านได้ก็ตาม เนื่องจากประชาชนส่วนใหญ่ได้รับวัคซีนแล้ว

แต่ทั้งนี้ ก็มีผู้คนจำนวนไม่น้อยที่สงสัยว่า หากติดเชื้อโควิด แม้จะรักษาหายแล้ว ควรจะปฏิบัติตนอย่างไร หรือจะต้องเฝ้าระวังความเสี่ยงภาวะลองโควิด (Long Covid) ซึ่งเป็นอาการที่เกิดขึ้นหลังหายป่วยโควิด และเป็นยาวนานกว่า 2 เดือน ส่งผลกระทบต่อระบบต่างๆในร่างกาย ถึง 6 ระบบที่จะเกิดขึ้นภายหลังหรือไม่ รวมถึงจะสามารถฉีดวัคซีนหลังติดโควิดได้หรือไม่ และควรฉีดได้เมื่อไหร่

สำนักข่าวอิศรา (www.isranews.org) ได้รวบรวมข้อมูลมาให้แล้ว มีรายละเอียดดังนี้

“ผู้ที่หายป่วยสามารถปฏิบัติตัวเหมือนคนทั่วไป โดยไม่จำเป็นต้องกักตัวต่อและไม่ต้องตรวจหาเชื้อช้ำ เพราะอาจตรวจพบสารพันธุกรรมของเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ซึ่งไม่สามารถแพร่กระจายได้แล้ว อย่างไรก็ตาม จะต้องรักษามาตรการอย่างเคร่งครัด โดยสวมหน้ากากอนามัยล้างมือให้สะอาดเป็นประจำ เว้นระยะห่าง 1-2 เมตร และหลีกเลี่ยงสถานที่แออัด หากมีอาการป่วยเกิดขึ้นใหม่ เช่น มีไข้สูง ไอมาก เหนื่อย แน่นหน้าอก หอบ หายใจลำบาก เบื่ออาหาร ให้ติดต่อโรงพยาบาลที่เคยรับการรักษา หรือสายด่วน 1422 หรือ 1668” แนวทางการปฏิบัติตนสำหรับผู้ที่หายป่วยจากโรคโควิด-19 อ้างอิงจากโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย

คำแนะนำในการกักตัวตามอาการ

• ผู้ป่วยที่ไม่มีอาการ

ให้แยกกักตัวที่บ้าน หรือสถานที่กักตัวข้องรัฐอย่างน้อย 14 วัน นับจากวันที่ตรวจพบเชื้อ

• ผู้ป่วยที่มีอาการน้อย

ให้แยกกักตัวที่บ้านหรือสถานที่กักตัวของรัฐอย่างน้อย 14 วัน นับจากวันที่มีอาการ เมื่อครบกำหนดแล้ว หากยังมีอาการให้กักตัวต่อจนกว่าจะดีขึ้นอย่างน้อย 24-48 ชั่วโมง

• ผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรง

ให้รักษาตัวในโรงพยาบาล หรือสถานพยาบาลของรัฐ หากมีอาการดีขึ้นสามารถกลับได้แต่ต้องแยกกักตัวที่บ้านให้ครบ 21 วัน นับจากวันที่มีอาการ

ข้อปฏิบัติสำหรับผู้ป่วยโควิด-19 ที่รักษาหายแล้ว แต่กลับไปพักฟื้นที่บ้าน

1. สังเกตอาการอยู่บ้านอย่างน้อย 10-14 วัน สวมหน้ากากอนามัย ล้างมือ ให้สะอาด และเว้นระยะห่าง ระหว่างบุคคล

2. ดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพอ วันละ 2- 2 ลิตรครึ่ง ผู้สูงอายุดื่มน้ำประมาณ 1-2 ลิตร

3. รับประทานอาหารที่สุก สะอาด และมีประโยชน์ครบถ้วนตามหลักโภชนาการ เน้นอาหารย่อยง่าย

4. พักผ่อนให้เพียงพอ เข้านอนให้เร็ว

5. อย่าใช้สายตามากจนเกินไป พักสายตาจากโทรศัพท์มือถือหน้าจอคอมพิวตอร์หรือโทรทัศน์ ให้สายตาได้พัก

6. ล้างมือด้วยสบู่เป็นประจำ โดยเฉพาะหลังจากถ่าย ปัสสาวะ หรืออุจจาระหรือ ถูมือด้วยเจลแอลกอฮอล์

7. ไม่ใช้อุปกรณ์รับประทานอาหาร และแก้วน้ำ หรือของใช้อื่นๆ ร่วมกับ

8. ควรออกไปโดนแดดบ้าง เช่น แดดอ่อนๆ ตอนช้าหรือตอนเย็นประมาณ 10-15 นาที

9. ออกกำลังกายเบาๆ ให้ร่างกายได้เคลื่อนไหวตามความเหมาะสม เพื่อช่วยการไหลเวียนของเลือด

10. เมื่อกลับไปทำงาน ให้เน้นมาตรการป้องกันตัวเช่นเดิม และงดเว้นการรับประทานอาหารร่วมกัน

สิ่งที่ควรหลีกเลี่ยงช่วงพักฟื้น

1. หลีกเลี่ยงข่าวสารด้านลบ

2. เครื่องดื่มแอลกอฮอล์

3. ยาชุด หรือยาที่นอกเหนือจากที่แพทย์แนะนำ

4. อาหารปิ้งย่าง ของทอด ของมัน หรืออาหารรสจัด หมักดอง ย่อยยาก

ผู้ป่วยโควิด มีอาการหลังกลับบ้านแล้ว

จะสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่ม

• กลุ่มที่ 1 จะยังคงมีอาการแสดงหลังรักษาโควิด-19 หายแล้ว

โดยจะยังมีอาการภายใน 4 สัปดาห์ และจะค่อย ๆ หายไป

• กลุ่มที่ 2 ยังคงมีอาการต่อเนื่องมากกว่า 1 เดือน และอาการจะหายช้า

จะพบมากในผู้สูงอายุ ผู้ที่มีภาวะอ้วน หรือน้ำหนักเกิน และผู้ที่มีโรคประจำตัว ซึ่งกลุ่มที่มีอาการมากกว่า 4-6 สัปดาห์ จะเป็นอาการที่ลองโควิด (Long Covid) หรือภาวะแทรกซ้อนภายหลังการป่วยเป็นโควิด-19 (Post COVID syndrome) อ้างอิงจากนิยามองค์การอนามัยโลก ประกาศ ณ วันที่ 6 ตุลาคม 2564 ระบุว่า เป็นอาการผิดปกติที่เกิดขึ้นใหม่หรือต่อเนื่องภายหลังการติดเชื้อโควิด-19 ส่วนมากตั้งแต่ 3 เดือน นับจากวันตรวจพบเชื้อ และมีอาการต่อเนื่องอย่างน้อย 2 เดือน โดยอาการดังกล่าวเกิดขึ้นได้หลายระบบ และอาการที่เกิดขึ้นไม่สามารถ อธิบายได้ด้วยการวินิจฉัยสาเหตุอื่นๆ

จากการสำรวจผลกระทบระยะยาวต่อสุขภาพของผู้ที่เคยป่วยเป็นโควิด-19 ของกรมการแพทย์ พบว่ามีผู้ที่เคยป่วยเป็นโควิด-19 ตอบแบบสำรวจจำนวน 1,300 ราย ส่วนใหญ่เป็นผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีอาการเล็กน้อยถึงปานกลาง พบได้หลายอาการ คุณภาพชีวิตด้านสุขภาพทั่วไปของผู้ที่เคยป่วยเป็นโควิด-19 ลดลงจากก่อนป่วย โดยอาการที่พบบ่อย 10 อันดับแรก ได้แก่

1. อ่อนเพลีย

2. หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย

3. ไอ

4. นอนไม่หลับ

5. ปวดศีรษะ

6. ผมร่วง

7. เวียนศีรษะ

8. วิตกกังวล/ เครียด

9. ความจำสั้น

10. เจ็บหน้าอก

สำหรับสาเหตุ ปัจจุบันยังไม่ทราบถึงสาเหตุและพยาธิสภาพของการเกิดภาวะ Long COVID ที่ชัดเจน มีเพียงสมมติฐานที่คาดว่าอาจเกี่ยวข้องกับ Fragments of Viral Genome or Viral Antigens ซึ่งไม่ส่งผลต่อการติดเชื้อแล้ว แต่สามารถส่งผลกระทบต่อระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้เกิดภาวการณ์อักเสบในระบบต่างๆ ของร่างกาย

ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะลองโควิด (Long Covid)

ยังไม่ทราบแน่ชัด มีเพียงข้อสังเกตว่ามีปัจจัยที่พบได้ในหลายๆ การศึกษา เช่น

1. ผู้ป่วยที่เคยติดเชื้อโควิด-19 และมีภาวะปอดอักเสบรุนแรง

2. ผู้ที่มีโรคประจำตัว

3. ผู้มีอายุ 60 ปีขึ้นไป

4. ผู้ป่วยที่มีภาวะอ้วน

5. โดยเพศหญิงมีความเสี่ยงกว่าเพศชาย

อาการลองโควิดที่มักพบได้บ่อยล่าสุด

1. ระบบประสาท พบได้ 27.33% ได้แก่ อ่อนแรงเฉพาะที่เฉียบพลัน ปวดศีรษะ มึนศีรษะ หลงลืม กล้ามเนื้อลีบ

2. ระบบทางจิตใจ พบได้ 32.1% ได้แก่ นอนไม่หลับ วิตกกังวล ซึมเศร้า

3. ระบบหัวใจและหลอดเลือด พบได้ 22.86% ได้แก่ เจ็บหน้าอก ใจสั่น

4. ระบบทางเดินหายใจ พบได้ 44.38% ได้แก่ หอบเหนื่อย ไอเรื้อรัง

5. ระบบผิวหนัง พบได้ 22.8% ได้แก่ ผมร่วง ผื่นแพ้

6. ระบบทั่วไป พบได้ 23.41% ได้แก่ อ่อนเพลีย ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ปวดตามข้อ

แนวทางการฉีดวัคซีนหลังติดเชื้อโควิด-19

ข้อมูลจากโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย เปิดเผยว่า ผู้ที่เคยติดเชื้อโควิด-19 หลังจากรักษาจนหายดีแล้ว ประมาณ 1-3 เดือน ควรฉีดวัคซีน 1 เข็ม เพื่อกระตุ้นระดับภูมิคุ้มกันให้สูงขึ้น แม้ว่าหลังจากติดเชื้อโควิด-19 แล้ว ผู้ป่วยจะมีภูมิคุ้มกันในร่างกายในระดับหนึ่งก็ตาม แต่การได้รับวัคซีนจะช่วยกระตุ้นภูมิคุ้มกันในร่างกายมากขึ้น

• ผู้ที่อยู่ในกลุ่มสัมผัสผู้ป่วยเสี่ยงสูง

หากอยู่ในระยะกักตัว เพื่อสังเกตอาการ แนะนำว่าไม่ควรรับวัคซีนในตอนนี้ แต่ควรรอจนพ้นระยะสังเกตอาการและมั่นใจว่าไม่ติดเชื้อก่อน ขณะเดียวกันหากได้รับวัคซีนในขณะที่ติดเชื้อแบบไม่มีอาการโดยไม่รู้ตัว ก็ไม่มีอันตรายใดๆ

• ผู้ที่เคยติดเชื้อโควิด-19

เมื่อหายจากโรคแล้วจะยังมีภูมิต้านทานในร่างกายอยู่ระยะหนึ่งก่อนจะค่อยๆ ลดลง จึงมีโอกาสที่จะติดเชื้อซ้ำได้

• ผู้ที่เคยติดเชื้อโควิด-19 เมื่อหายดีแล้ว

หลังจากที่รักษาหายแล้วประมาณ 1-3 เดือน ควรฉีดวัคซีน 1 เข็ม เพื่อกระตุ้นระดับภูมิต้านทานให้สูงขึ้น ซึ่งจะทำให้มีระดับภูมิต้านทานสูงกว่าผู้ที่ไม่เคยติดเชื้อมาก่อน

• ผู้ที่เคยฉีดวัคซีนแล้วติดเชื้อโควิด

สามารถฉีดวัคซีนเข็มต่อไปได้ แต่ควรฉีดหลังจาก 3 เดือนหรือ 12 สัปดาห์ นับจากวันที่ทราบผลการติดเชื้อ

ทั้งหมดนี้ เป็นข้อคำแนะนำและข้อปฏิบัติสำหรับผู้ที่หายจากโรคโควิด-19 แล้ว กลับมารักษาตัวที่บ้านต้องป้องกันเฝ้าระวัง และสังเกตอาการต่อไป เพื่อพักฟื้นและรักษาร่างกายให้กลับมาแข็งแรงโดยเร็วที่สุด อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะเคยติดเชื้อแล้ว ก็ยังคงต้องเฝ้าระวัง รักษามาตรการป้องกันตัวเองอย่างเข้มข้น เนื่องจากยังมีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อซ้ำได้อีก