ยุคทรัมป์ป่วนโลก!! ไทยต้องเลิกใช้โมเดลเศรษฐกิจแบบ “ศาลพระภูมิ”

"...ตลอดหลายทศวรรษที่ผ่าน โมเดลการพัฒนาของไทยเน้นพึ่งพา "เศรษฐกิจเสาเดียว" ที่มากเกินไป เปรียบเสมือนกับ “ศาลพระภูมิ”ที่ยืนอยู่บนเสาหลักเพียงต้นเดียว ที่ผ่านมา เศรษฐกิจไทยพึ่งพา “ภาคต่างประเทศ” เป็นเสาหลักและใช้เป็นเครื่องยนต์หลักของการเติบโตทางเศรษฐกิจ..."

เข้าสู่ปี 2025 โลกจะปั่นป่วนแค่ไหนกับการกลับมารับตำแหน่งประธานาธิบดีสหรัฐฯ อีกครั้งของโดนัลด์ ทรัมป์ มีแนวโน้มที่จะรื้อและฉีกระเบียบโลกเดิมทิ้งไปในหลายด้าน และทำสิ่งที่คาดไม่ถึงในหลายเรื่อง เสมือนเป็นการทิ้งทวนใช้อำนาจที่ท่วมท้นเป็นครั้งสุดท้ายในฐานะประธานาธิบดีของประเทศมหาอำนาจเบอร์หนึ่งของโลก

ทำให้ยุคทรัมป์ 2.0 ในช่วงเวลา 4 ปีจากนี้ เต็มไปด้วยความไม่แน่นอน และคาดเดายากว่า ทรัมป์จะอาละวาดในเรื่องใดและในรูปแบบใดบ้าง นักวิเคราะห์หลายสำนักเห็นพ้องกันว่า จากนี้ไป โลกจะเข้าสู่ยุคโกลาหลและถูกปั่นป่วนหนัก

ที่ค่อนข้างชัดเจน คือ รัฐบาลสหรัฐฯ ในยุคทรัมป์จะใช้วิธีการข่มขู่คนอื่นไปทั่ว ไม่แคร์ใคร สนใจแต่ผลประโยชน์ของตัวเอง โดยเฉพาะด้านเศรษฐกิจ ในแวดวงผู้นำจีนเคยใช้คำเรียกพฤติกรรมของสหรัฐฯ แบบนี้ว่าเป็น "การบูลลี่ทางเศรษฐกิจ" (Economic Bullying) ทำให้คู่ชกหลักของสหรัฐฯ อย่างจีนต้องเตรียมกระสุน และเตรียมความพร้อมในทุกรูปแบบ เพื่อสู้กลับเช่นกัน

แนวโน้มที่จะเกิดการต่อสู้ห้ำหั่นอย่างดุเดือดของชาติมหาอำนาจ แล้วสถานการณ์ที่ดูไม่เป็นมิตรกับโลกแบบนี้จะส่งผลกระทบอะไรบ้าง ดิฉันได้รับเชิญให้เป็นวิทยากรร่วมวงเสวนาในประเด็นนี้ ในงาน AEC Business Forum 2025 จัดโดยธนาคารกรุงเทพ #BBL ในวันพฤหัสบดีที่ 16 มกราคม ปี 2025 นี้ และได้วิเคราะห์ใน 2 ประเด็นหลัก คือ ฉากทัศน์ของโลกในยุคทรัมป์ 2.0จะเป็นอย่างไร และทำไมไทยต้องเลิกพึ่งพิงเศรษฐกิจแบบ “ศาลพระภูมิ” ดังนี้

ประเด็นแรก : ฉากทัศน์แบบ 5G ในยุคทรัมป์ 2.0 จะเป็นอย่างไร

สถานการณ์ของโลกนับจากนี้จะเต็มไปด้วยความโกลาหล และโลกจะถูกเขย่าหนัก ดังนั้น ฉากทัศน์ในยุคทรัมป์ 2.0 โดยเฉพาะในช่วง 4 ปีนับจากนี้ น่าจะมีลักษณะสำคัญที่ดิฉันขอสรุปด้วยคำเข้าใจง่ายๆ ว่า 5G ดังนี้

G : Geopolitical Tension ความตึงเครียดทางภูมิรัฐศาสตร์จะเข้มข้นขึ้น โลกแบ่งขั้ว โลกแบ่งค่ายชัดเจนขึ้นกว่าเดิม โดยเฉพาะคำว่า "โลกขั้วใต้" Global South ที่นำโดยจีนจะถูกใช้มากขึ้น จะกลุ่มนี้จะมีบทบาทมากขึ้น ยิ่งรัฐบาลทรัมป์มีพฤติกรรมไม่สนเพื่อน ไม่แคร์โลก ยิ่งเป็นแรงผลักให้ประเทศต่างๆ หันไปคบกับอีกขั้ว และในที่สุด ประเทศต่างๆ อาจจะถูกบีบให้เลือกข้าง ไม่ว่าโดยทางตรงหรือทางอ้อม

G : Globalization โลกาภิวัตน์จะถูกหั่นเป็นชิ้นๆ กระแสทวนกลับของโลกาภิวัตน์ (Deglobalization) จะบีบให้การค้าโลกเล็กลง ชาติมหาอำนาจจะตอบโต้กันด้วยการใช้มาตรการต่างๆ ทำให้โลกจะเต็มไปด้วยมาตรการกีดกันการค้าในหลายรูปแบบมากขึ้น ทั้งด้านภาษี (Tariffs) และมาตรการที่ไม่ใช่ภาษี (Non-Tariff Barriers : NTBs)

G : Gold Reserves ธนาคารกลางของหลายประเทศจะสะสมทองคำสำรองมากขึ้น โลกมีความไม่แน่นอนสูง มีความเสี่ยงจะเกิดการปะทะในพื้นที่ขัดแย้งหลายแห่ง ไปจนถึงความเสี่ยงที่จะเกิดสงคราม หลายประเทศยิ่งต้องการเร่งสะสมทองคำสำรอง เกิดกระแสลดการถือครองดอลลาร์ในทุนสำรองฯ แล้วหันมาถือครองทองคำมากขึ้น โดยเฉพาะจีน ในช่วงปี 2015-2024 จีนมียอดสะสมทองคำขยายเพิ่มมากขึ้นอย่างก้าวกระโดด กลุ่ม BRICS รวมกันมีการสะสมทองคำในสัดส่วนมากกว่า 20% ของทองคำทั่วโลก โดยมีรัสเซีย จีนและอินเดียขึ้นติด Top Ten ของประเทศที่ถือทองคำมากในระดับโลก

G : Government Intervention รัฐบาลของหลายประเทศจะเข้ามามีบทบาทแทรกแซงในด้านต่างๆ เพื่อรักษาผลประโยชน์ของชาติตัวเองมากขึ้น เช่น จัดการกับปัญหาผู้อพยพ และเลิกโลกสวยกับค่านิยมในระเบียบโลกแบบเดิมนอกเหนือจากรัฐบาลสหรัฐฯ ที่มีผู้นำขวาจัดแบบโดนัลด์ ทรัมป์ คาดว่า รัฐบาลขวาจัดในหลายประเทศจะชนะเลือกตั้งเข้ามาปกครองประเทศ ทำให้มีแนวโน้มที่ "โลกเอียงขวา" มากขึ้น นโยบายหลายประเทศเริ่มมีลักษณะ inward-looking มากขึ้น

G : Growth Model โมเดลการเติบโตแบบเดิมไปต่อไม่ได้แล้ว หลายประเทศจะต้องปรับโมเดลเพื่อความอยู่รอด ประเทศใดที่เคยพึ่งพาการส่งออกไปตลาดสหรัฐฯ จะถูกบีบให้ต้องปรับโมเดลใหม่ ลดความเสี่ยงที่จะโดนรัฐบาลทรัมป์ 2.0 จัดการ บางประเทศอาจจะหันไปพึ่งพิงมหาอำนาจอื่น เช่น จีน หรือหันไปอิงกลุ่มในภูมิภาคเป็นหลัก เช่น สหภาพยุโรป รวมทั้งหลายประเทศที่มีศักยภาพก็จะหันมาเน้นพัฒนาเศรษฐกิจภายในประเทศของตัวเองให้แข็งแกร่งขึ้น/ลดการพึ่งพาภาคต่างประเทศ เป็นต้น

ประเด็นต่อมา : ทำไมไทยต้องเลิกพึ่งพิงเศรษฐกิจแบบ”ศาลพระภูมิ”

ตลอดหลายทศวรรษที่ผ่าน โมเดลการพัฒนาของไทยเน้นพึ่งพา "เศรษฐกิจเสาเดียว" ที่มากเกินไป เปรียบเสมือนกับ “ศาลพระภูมิ”ที่ยืนอยู่บนเสาหลักเพียงต้นเดียว ที่ผ่านมา เศรษฐกิจไทยพึ่งพา “ภาคต่างประเทศ” เป็นเสาหลักและใช้เป็นเครื่องยนต์หลักของการเติบโตทางเศรษฐกิจ หากแต่ในปี 2025 นี้ เราจะเข้าสู่ยุคที่โลกโกลาหลเต็มไปด้วยความไม่แน่นอน ภายใต้ฉากทัศน์ในลักษณะ 5G ดังที่กล่าวมาแล้ว ดังนั้น โมเดลพึ่งพา “เศรษฐกิจเสาเดียว” ที่มากเกินไป ย่อมจะทำให้เศรษฐกิจไทยมีความเสี่ยงสูงอย่างยากที่จะหลีกเลี่ยงได้

โดยเฉพาะการพึ่งพารายได้จากการส่งออกและการท่องเที่ยวเป็นหลัก ทำให้ไทยต้องพึ่งพิง "ปัจจัยภายนอก" ที่มากเกินไป สะท้อนจากดัชนีการพึ่งพาการค้าระหว่างประเทศ (Trade to GDP ratio) ของประเทศไทยที่สูงถึง 129.15 % และดัชนีการพึ่งพาภาคส่งออก (Export to GDP ratio) ที่สูงถึง 65.44% ดังแสดงในรูปประกอบ สะท้อนถึง ความเสี่ยงจากปัจจัยภายนอกที่ไม่แน่นอนต่างๆ ที่จะกระทบเศรษฐกิจไทย

จากประสบการณ์ที่น่าขมขื่นในยุคโควิด19 การระบาดของโรคร้ายที่ไม่คาดคิดนี้ ทำให้ต่างชาติต้องงดการเดินทางมาเที่ยวไทย ส่งผลกระทบต่ออุตสาหกรรมท่องเที่ยวของไทยจนแทบจะล่มสลาย จึงเป็นบทเรียนที่ชัดเจน เราต้องเรียนรู้และไม่ทำผิดซ้ำ

ที่สำคัญ ในขณะนี้ สหรัฐฯ เป็นตลาดส่งออกอันดับ 1 ของไทย ด้วยสัดส่วนมากถึง 17% ของการส่งออกทั้งหมดของไทย ยิ่งพึ่งพาสหรัฐฯมาก ก็จะยิ่งเจ็บมาก หากต้องเผชิญกับมาตรการทรัมป์ 2.0 เศรษฐกิจไทยจึงย่อมจะมีความเสี่ยงที่จะถูกกระทบหนัก หากไม่สามารถ diversify กระจายการส่งออกไปตลาดอื่นๆ เพื่อทดแทน (มีรายงานของหลายสำนักวิจัย เช่น ศูนย์วิจัยกสิกรไทย และศูนย์วิจัย SCB EIC ที่คาดการณ์สอดคล้องกันว่า ผลจากทรัมป์ 2.0 เศรษฐกิจไทยในปี 2025 จะเติบโตลดลงเหลือแค่ 2.4%)

ดังนั้น ด้วยโมเดลพึ่งพาเศรษฐกิจเสาเดียว ไทยจึงมีความเสี่ยงที่จะได้รับผลกระทบทางเศรษฐกิจในยุคทรัมป์ 2.0 เนื่องจากไทยยังคงพึ่งพาทั้งสหรัฐฯ และจีน ทำให้ไทยจะถูกกระทบใน 5 ประเด็นสำคัญ ซึ่งดิฉันได้เขียนบทความวิเคราะห์ชื่อ “อย่าโลกสวยกับทรัมป์ 2.0 เศรษฐกิจไทยรับศึกหนัก 2 แนวรบ” สามารถอ่านย้อนหลังได้ค่ะ https://thestandard.co/trump-2-0-thai-economy-challenges/

โดยสรุป ถึงเวลาแล้วที่ไทยต้องเลิกใช้โมเดลเศรษฐกิจแบบ“ศาลพระภูมิ” ต้องเลิกพึ่งพิง “เศรษฐกิจเสาเดียว” ต้องลดการพึ่งพาภาคต่างประเทศ เลิกใช้ชีวิตแบบพึ่งพาชาติอื่นที่มากเกินไป แล้วปรับมาสร้างความแข็งแกร่งจากภายใน รัฐบาลจะต้องยกเครื่องเศรษฐกิจไทยในเชิงโครงสร้างครั้งใหญ่

แล้วประเทศไทยจะไปในทิศทางไหน ไม่ใช่ภาครัฐหรือนักการเมืองจะมานั่งคิดกันเองอยู่แต่ในห้องประชุมเท่านั้น แต่ควรต้องมีการระดมสมองจากผู้รู้จริงและมีประสบการณ์ลงมือทำจริงที่มาจากหลายภาคส่วน เพื่อช่วยกันออกแบบ อนาคตประเทศไทย เพื่อดึงศักยภาพของไทยที่มีอยู่มาใช้อย่างเต็มที่

โดยเฉพาะความจำเป็นอย่างเร่งด่วนของไทย คือ การมุ่งพัฒนา “คน”และทุนมนุษย์อย่างจริงจัง กรณีที่เจนเซ่น หวงแห่ง Nvidia แวะมาพูดให้คนไทยเคลิ้ม 🇹🇭 แต่กลับบินไปลงทุนจริงในเวียดนาม 🇻🇳 เพราะเล็งเห็นศักยภาพของนักศึกษาเวียดนาม ทั้งที่เป็น talent ด้าน A.I.และวิศวกร STEM ในเวียดนาม เป็นอีกเหตุการณ์ที่สะท้อนความเป็นจริงที่น่าเจ็บปวด หลายอย่าง ตื่นเถิดชาวไทย เราจำเป็นต้องปรับใหญ่ ไทยต้องปรับโมเดลใหม่อย่างจริงจัง ต้องเลิกใช้วิธีการเดิมๆ ที่ไม่เคยได้ผล และต้องกล้าออกมาจาก comfort zone แบบเดิมๆ ในโลกที่อยู่ยาก มีการแข่งขันสูง เราต้องสู้ด้วยคุณภาพ เราต้องทนเจ็บในระยะสั้น เพื่อความแข็งแกร่งในระยะยาว ทั้งหมดนี้ ไม่ง่ายแต่ต้องทำ ไม่ปรับไม่รอด

โดย ดร.อักษรศรี พานิชสาส์น
https://www.facebook.com/share/p/15zybY2a9o/?mibextid=wwXIfr