"...“ความเชื่อ” เป็นธรรมชาติและวัฒนธรรมของมนุษย์ที่เกิดจากการเรียนรู้และการปลูกฝังอบรมมาตั้งแต่ลืมตาดูโลก เป็นความเชื่อที่ยึดมั่นติดอยู่ในใจ โดยไม่เคยต้องสนใจว่า เรื่องที่เราเคยเชื่อนั้น เมื่อวันเวลาผ่านไปอาจจะไม่เป็นเหมือนเดิม ทั้งนี้ เพราะมนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีมันสมองสุดขี้เกียจ พอใจชื่นชอบว่าสิ่งที่ตนเองเห็นและเชื่อถูกต้องแล้ว..."
“ความเชื่อ” เป็นธรรมชาติและวัฒนธรรมของมนุษย์ที่เกิดจากการเรียนรู้และการปลูกฝังอบรมมาตั้งแต่ลืมตาดูโลก เป็นความเชื่อที่ยึดมั่นติดอยู่ในใจ โดยไม่เคยต้องสนใจว่า เรื่องที่เราเคยเชื่อนั้น เมื่อวันเวลาผ่านไปอาจจะไม่เป็นเหมือนเดิม ทั้งนี้ เพราะมนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีมันสมองสุดขี้เกียจ พอใจชื่นชอบว่าสิ่งที่ตนเองเห็นและเชื่อถูกต้องแล้ว เช่นเมื่อเร็ว ๆ นี้ ในเวลาที่กระบวนการจักรวาลนฤมิตหรือ Metaverse กำลังเป็นทอล์กออฟเดอะทาวน์ จู่ ๆ ก็มีหญิงสาวคนหนึ่งโพสต์คลิปว่า เกิดมีรอยเท้าคนปรากฏบนเตียงนอนภายในโรงแรมที่พัก โดยอธิบายว่า เมื่อตอนเข้าห้องพักได้ถ่ายรูปห้องไว้ทุกมุม ทุกอย่างเป็นระเบียบเรียบร้อย แต่หลังจากไปเข้าห้องน้ำ กลับออกมาสังเกตเห็นรอยเท้าคนขนาดใหญ่ 2 รอยอยู่บนกลางที่นอนบนเตียง ไม่มีรอยเท้าอยู่ตามหรือที่อื่น ๆ เลย เธอตกใจกลัวมาก ไม่รู้ว่าเป็นรอยเท้าใคร เพราะในห้องมีเพียงเธอคนเดียว ประตูห้องก็ล็อกทั้งหมด
หลังจากแชร์คลิปดังกล่าวออกไปเพียงไม่กี่นาที มีคนเข้ามาให้ความเห็นอย่างล้นหลามกว่า 2.3 ล้านครั้ง แบ่งออกเป็น 2 พวก มีไม่น้อยที่เชื่อว่าน่าจะเป็นเรื่องอาถรรพ์ลี้ลับทางไสยศาสตร์ อาจจะเป็นภูตผีปีศาจหรือของผีสางนางไม้ เจ้าที่เจ้าทาง ขณะที่อีกกลุ่มหนึ่งซึ่งมากพอ ๆ กัน เห็นว่า เป็นเพียงรอยเปื้อนธรรมดา ๆ ที่ผู้หญิงคนนั้นหวาดระแวงหรือตื่นตระหนกไปเอง1 ทั้งสองฝ่ายต่างโต้แย้งไปตาม “ความเชื่อ” ไม่มีใครยอมใครและคงจะเปลี่ยนใจฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดไม่ได้ เรื่องไม่เป็นเรื่องที่ไม่ควรจะมาเสียเวลาทำนองนี้มีอยู่มากในแต่ละวัน แม้กระทั่งเรื่องที่ควรจะยุติไปนานนับพันปีแล้วก็ยังเป็นปัญหาโต้แย้งไม่รู้จบ เช่นเรื่องโลกกลม โลกแบน ที่ผู้คนส่วนหนึ่งยังค้างคาใจ ประชากรชาวบราซิลกว่า 11 ล้านคนยังคงเชื่อว่าโลกแบน แม้ว่า เมื่อ 500 ปีก่อนคริสตกาล พีทาโกรัส นักวิทยาศาสตร์คนแรก ได้สร้างทฤษฎีเกี่ยวกับโลกกลมหมุนรอบตัวเอง และต่อมา นักดาราศาสตร์อย่างโคเปอร์นิคัส และกาลิเลโอ ต่างยืนยันว่าเป็นทฤษฎีที่ถูกต้อง มิพักลูกเรือยานอวกาศอะพอลโล 17 ที่ถ่ายภาพรูปโลกให้เห็นโลกกลมทั้งใบเป็นครั้งแรกตั้งแต่ปี 1972 และยังไว้ใจไม่ได้ว่า หากมีการชุมนุมยืนยันว่าโลกกลม ในบางท้องที่อาจจะมีกลุ่มผู้ชุมนุมคงออกมาต่อต้านจนต้องแตกกระเจิง ไม่มีที่ยืนในสังคม เหมือนกับในช่วงศตวรรษที่ 16 ที่นักบวชในศาสนาคริสต์เมื่อไปพูดที่ไหนต้องยืนยันว่าโลกแบน คนไหนพูดว่าโลกกลมจะเป็นอันตราย2
ในปัจจุบัน เครื่องมือการสื่อสารในโลกโซเชียลมีเดียไม่ได้ให้ความสำคัญกับ “การพูดคุย” อาวุธที่มีพลังที่สุดในการสร้างทักษะการโต้เถียงเพื่อตามล่าหาความจริง จึงเป็นเรื่องน่ายินดีเมื่ออดัม แกรนท์ (Adam Grant) ศาสตราจารย์หนุ่มนักจิตวิทยา สาขาจิตวิทยาองค์กร แห่ง Wharton School มหาวิทยาลัยเพนซิลเวเนีย สหรัฐอเมริกา เจ้าของหนังสือที่โด่งดังเรื่อง Originals และ Give and Take ได้เขียนหนังสือออกมาใหม่เมื่อปีกลาย (ปี 2021) เรื่อง Think Again: The Power of Knowing What You Don’t Know เรียกร้องว่า “อย่าเชื่อมั่นในความรู้ที่เรามี แต่จงเชื่อมั่นในความรู้ที่เราได้มาใหม่” โลกเปลี่ยนไปมากแล้ว มนุษย์ในปี 2021 ต้องรับข้อมูลและองค์ความรู้ใหม่ ๆ มากกว่ามนุษย์ในเวลาก่อนหน้านี้เพียง 25 ปีถึง 5 เท่า เพราะฉะนั้น เราต้องรู้จักเปลี่ยนความคิด (rethink) ทิ้งความรู้เดิม ๆ (unlearn) ซึ่งคนที่จะทำให้เราเปลี่ยนได้ก็มีแค่เราเท่านั้นแหละ เริ่มต้นจากตนเอง เรียนรู้สิ่งรอบตัวมากยิ่งขึ้น เปิดรับ และตระหนักถึงอำนาจของความถ่อมตัว ความสงสัย และความยืดหยุ่น ยอมรับในสิ่งที่เราไม่รู้ เห็นจุดบอดที่อาจนำมาสู่สิ่งไม่พึงประสงค์ ที่สำคัญ ต้องทำอะไรก็ได้ให้คนรอบข้างเข้าใจกระบวนการให้เกิดความเชื่อและความศรัทธาในตัวเรา3
ศาสตราจารย์แกรนท์กล่าวว่า คนส่วนใหญ่มักจะเชื่อในความรู้สึกว่า “ถูกต้อง” แทนที่จะเป็น “ถูกจริง ๆ” และไม่คิดจะเปลี่ยนความเชื่อที่เคยเชื่อตาม ๆ กันมา อ้างว่าไม่ได้มีการทักท้วง ทำไมจึงต้องมาเสียเวลาเปลี่ยนความเชื่อนั้น ทั้งนี้ ความเชื่อของมนุษย์มีอยู่ 3 ประเภท คือความเชื่อแบบนักเทศน์ แบบทนายความ และแบบนักการเมือง นักเทศน์จะเน้นความเชื่อของตัวเองว่าเป็นความจริงสูงสุด ทนายความจะเน้นการโจมตีความคิดเห็นของผู้อื่นที่แตกต่างกับตัวเองเพื่อให้ชนะคดี ขณะที่นักการเมืองจะทำทุกวิถีทางให้ได้รับการเลือกตั้ง ความเชื่อทั้งสามลักษณะนี้ไม่ได้เอื้อต่อความคิดสร้างสรรค์ ไม่เปิดใจรับสิ่งใหม่ ๆ ศาสตราจารย์แกรนท์จึงขอให้ทุกคนได้กลับมามองตนเอง ทบทวนว่าสิ่งที่เราเข้าใจ สิ่งที่เราเชื่อ หรือสิ่งที่เรารู้นั้น ยังถูกต้องอยู่หรือไม่ และยังสามารถใช้ได้อยู่หรือเปล่า แล้วดึงสติให้หลุดออกจากกรอบความเชื่อผิด ๆ เข้าสู่การค้นหาความจริง เริ่มด้วยตั้งคำถามในเรื่องที่รู้ สงสัยในเรื่องที่ยังไม่รู้ เติมความรู้ใหม่ ๆ เป็นการเข้าสู่โหมด “นักวิทยาศาสตร์” เน้นการตั้งสมมติฐานและหาคำตอบ เพราะการทบทวนความคิดของตนเองอยู่เป็นระยะ ๆ นั้น คือหนทางสร้างชีวิตให้สมบูรณ์4
อย่างไรก็ตาม เพียงความตั้งใจจะผันตัวเองให้เป็นนักคิดใหม่อาจไม่ตอบรับกับการเปลี่ยนแปลงความเชื่อทั้งระบบ ยังต้องมีปัจจัยอื่น ๆ มาเสริม โดยเฉพาะคุณสมบัติที่ศาสตราจารย์แกรนท์เรียกว่า “confident humility” หรือการผสมผสานระหว่างการยอมรับในความไม่รู้กับความมุ่งมั่นในความสามารถที่จะเรียนรู้ ซึ่งผมจะขอขยายความใน Weekly Mail สัปดาห์หน้าครับ
เขียนโดย รณดล นุ่มนนท์
เขียนเมื่อวันที่ 17 มกราคม 2565
แหล่งที่มา:
1/ คมชัดลึกออนไลน์. 2022. “สาวพักโรงแรม” เจอรอยเท้าปริศนาโผล่กลางเตียง ทำหลอนแทบไม่ไหว (คลิป). [online] Available at: <https://www.komchadluek.net/hot-social/500951> [Accessed 16 January 2022].
2/ Youtube.com. 2022. [online] Available at: <https:// www.youtube.com/watch?v=K2rxEcZWNus> [Accessed 16 January 2022].
3/ Panasm.com. 2022. [สรุปหนังสือ] Think Again : The Power of Knowing What You Don’t Know – Panasm's Blog. [online] Available at: <https://www.panasm.com/%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B8%B7%E0%B8%AD-think-again/> [Accessed 16 January 2022].
4/ THE ZEPIA WORLD. 2022. สรุปหนังสือ Think Again: เมื่อสิ่งที่เราเคยเชื่อมันเปลี่ยนไปแล้ว. [online] Available at: <https://thezepiaworld.com/2021/07/24/think-again/>
[Accessed 16 January 2022].
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
Isranews Agency | สำนักข่าวอิศรา 