เลือกตั้งบอร์ดประกันสังคม ไฉนคนลงทะเบียนน้อย?

จากการวิเคราะห์ของนักวิชาการและตัวแทนแรงงานสรุปได้ว่าสาเหตุที่ผู้ประกันตนมาลงทะเบียนเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมน้อยมีสาเหตุ 2 ประการ ได้แก่ 1. การประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับการเลือกตั้งน้อย 2. มีเงื่อนไขในการใช้สิทธิ์มากและความยุ่งยากในขั้นตอนการลงทะเบียน โดยสำนักงานประกันสังคมควรประชาสัมพันธ์เรื่องดังกล่าวให้มากขึ้นเพื่อให้ผู้ประกันตนทุกกลุ่มสามารถรับทราบข้อมูลข่าวสารได้ ซึ่งความสำคัญของการเลือกตั้งครั้งนี้ คือ การที่ผู้ประกันตนจะได้เลือกตัวแทนเข้าไปดูแลและบริหารจัดการกองทุนประกันสังคมที่ส่งผลต่อสวัสดิการและคุณภาพชีวิตของผู้ประกันตน

กำลังใกล้เข้ามา! 

24 ธ.ค. 2566 วันเลือกตั้ง ‘บอร์ดประกันสังคม’ หรือคณะกรรมการประกันสังคม ซึ่งในครั้งนี้ถือเป็นครั้งแรกที่มีการเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคม 

อย่างไรก็ดีจากสถิติผู้มีสิทธิ์เลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมที่เปิดระบบให้นายจ้างและผู้ประกันตนลงทะเบียนใช้สิทธิเลือกตั้ง 12 ต.ค.-10 พ.ย. 2566 มีผู้ลงทะเบียนใช้สิทธิ์เลือกตั้ง 949,818 คน แบ่งเป็นฝ่ายผู้ประกันตน 945,609 คน ฝ่ายนายจ้าง 4,209 คน จากจำนวนผู้มีสิทธิ์เลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมกว่า 12 ล้านคน

เพราะอะไรที่ทำให้ผู้ประกันตนมาลงทะเบียนเลือกตั้งน้อย?

นายเซีย จำปาทอง

นายเซีย จำปาทอง สส.บัญชีรายชื่อพรรคก้าวไกล ที่ปรึกษาด้านแรงงานสัมพันธ์ กล่าวว่า สาเหตุที่ผู้มีสิทธิ์เลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมมาลงละเบียนเลือกตั้งน้อย เท่าที่เห็น คือ การประชาสัมพันธ์ของสำนักงานประกันสังคมเกี่ยวกับการเลือกตั้งบอร์ดมีน้อยมาก ตั้งแต่เริ่มต้นซึ่งตนเองเป็นคนหนึ่งที่ติดตามและทวงถามสำนักงานประกันสังคมให้ดำเนินการจัดการเลือกตั้งหลายครั้ง จนกระทั่งถึงวันที่ตนเองได้รับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฏร จึงถามเรื่องดังกล่าวในสภา และได้รับความชัดเจนในวันที่ 20 ก.ค. 2566 ว่าจะจัดให้มีการเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมในวันที่ 24 ธ.ค. 2566 ก่อนหน้านี้ไม่เคยทราบว่าจะจัดเลือกตั้งในวันไหน ซึ่งเท่าที่ลงพื้นที่ไปพบผู้ประกันตนก็พบว่าคนที่รับทราบว่าจะมีการเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมน้อยมาก

รศ.ดร.อนุสรณ์ ธรรมใจ

ด้านรศ.ดร.อนุสรณ์ ธรรมใจ อดีตอนุกรรมการร่างระเบียบการเลือกตั้งกรรมการประกันสังคม กล่าวว่า ต้องทำความเข้าใจก่อนว่า การเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคม เป็นข้อเรียกร้องของขบวนการแรงงาน แล้วภาครัฐก็ตอบสนองให้ดำเนินการ แต่ภาครัฐที่เชื่อมั่นในการมีส่วนร่วมของผู้ประกันตน ผู้แทนองค์กรนายจ้าง หรือเชื่อมั่นในระบบการเลือกตั้งตัวแทนก็มีอยู่ไม่น้อย บางส่วนก็ไม่ได้สนับสนุนมากนัก เพราะหากเป็นระบบสรรหาอำนาจจะอยู่ที่ฝ่ายราชการและฝ่ายการเมือง ส่วนการเลือกตั้งก็ขึ้นอยู่กับเสียงของผู้ประกันตน เสียงของผู้แทนนายจ้างกำหนดเป็นหลัก ประเทศไทยเป็นประเทศแรกๆที่ใช้ระบบเลือกตั้งโดยตรงแบบ Popular Vote เลือกกรรมการฝ่ายลูกจ้างและฝ่ายนายจ้างในคณะกรรมการประกันสังคม สิ่งนี้ถือว่าเราก้าวหน้าทางด้านประชาธิปไตยมากกว่าหลายประเทศมาก คือ เรากำลังทำให้ระบบประกันสังคมเป็นประชาธิปไตยมากยิ่งขึ้น การได้มาของกรรมการบอร์ดประกันสังคมจาก Popular Vote จะเกิดข้อดีก็ต่อเมื่อต้องมีคนไปใช้สิทธิเลือกตั้งกันมาก ๆ เราก็จะได้คนที่มีความรู้ความสามารถและเป็นที่นิยมไปทำหน้าที่ หากไปใช้สิทธิเลือกตั้งกันน้อยเราก็จะได้คนที่มีความสามารถในการจัดตั้งคะแนนเสียงเก่งไปทำหน้าที่ 

"การลงทะเบียนน้อยอาจเป็นผลจากการมีเงื่อนไขในการไปใช้สิทธิ์มาก แต่บางเงื่อนไขจำเป็น เพราะคนมีสิทธิ์ต้องเป็นผู้จ่ายเงินสมทบมาระยะหนึ่งและต้องเป็นสมาชิกประกันสังคมมาระยะหนึ่งตามระเบียบ ต้องเข้าเกณฑ์ตามระเบียบเลือกตั้ง จึงเกิดสิทธิ์ทั้งสิทธิ์ในการลงคะแนนและสิทธิ์ในการเสนอตัวเป็นกรรมการ หากเราใช้เทคโนโลยีมากขึ้น ทำให้การเข้าถึงการเลือกตั้งได้ง่ายขึ้น ลดขั้นตอนและความยุ่งยากในการลงทะเบียน เราอาจสามารถใช้แอปพลิเคชันมือถือ เข้าไปใช้สิทธิ์เลือกตั้งได้ แบบนั้นก็จะทำให้มีคนไปใช้สิทธิ์เพิ่มขึ้นอย่างมาก แต่ระบบเทคโนโลยีต้องรองรับ และต้องดูเรื่องความโปร่งใสและความยุติธรรมในการเลือกตั้ง ถือเป็นครั้งแรก ๆ ของไทยและของโลก ครั้งต่อไปน่าจะพัฒนาให้ดีขึ้นได้" รศ.ดร.อนุสรณ์ กล่าว

@ คนมาลงทะเบียนน้อยสะท้อนการทำงานของสำนักงานประกันสังคม

นายเซีย กล่าวว่า คนมาลงทะเบียนเลือกตั้งน้อยสะท้อนในเรื่องของการทำงานของสำนักงานประกันสังคม รวมถึงรัฐมนตรีกระทรวงแรงงานที่กำกับสำนักงานประกันสังคม ในการที่จะสร้างกระบวนการให้ผู้ประกันตนเข้าถึงสิทธิ์และรับทราบถึงความสำคัญในการมีบอร์ดประกันสังคม เนื่องจากที่ผ่านมาผู้ประกันตนไม่เคยมีโอกาสที่จะได้รับสิทธิ์ในการเลือกตัวแทนของพวกเขาเข้าไปดูแลเงินของพวกเขา ที่ผ่านมาใช้วิธีการให้สหภาพแรงงานเป็นผู้เลือกบอร์ดประกันสังคม ซึ่งประเทศไทยมีสหภาพแรงงานในเอกชนเพียง 1,400 กว่าแห่ง ฉะนั้นผู้ประกันตนที่มีจำนวนประมาณ 24 ล้านคน และคนที่มีสิทธิ์เลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมประมาณ 12 ล้านคน ไม่เคยรับทราบเลยว่าเขามีสิทธิ์ที่จะเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคม มีคนส่วนน้อยมากที่ทราบเรื่องนี้ จึงสะท้อนได้ว่าสำนักงานประกันสังคมไม่สร้างกระบวนการการมีส่วนร่วมของผู้ประกันตน ต่อการที่จะให้พวกเขามีสิทธิ์เลือกตัวแทนของพวกเขา

รศ.ดร.อนุสรณ์ กล่าวว่า การที่คนมาลงทะเบียนเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมสะท้อนเรื่องการประชาสัมพันธ์ ต้องเป็นเชิงรุกมากกว่านี้ ต้องลดความยุ่งยากขั้นตอนในการลงทะเบียนเพื่อใช้สิทธิ และต้องนำเทคโนโลยีมาใช้มากขึ้น

@ ความสำคัญของบอร์ดประกันสังคม

นายเซีย กล่าวถึงความสำคัญของการเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมว่า นี่เป็นครั้งแรกตั้งแต่ตนเองเป็นผู้ประกันตนในปีพ.ศ. 2536 ตนเองส่งเงินเข้ากองทุนประกันสังคมเป็นเวลา 30 กว่าปี อีกทั้งตนเองยังอยู่ในสหภาพแรงงานจึงพอจะทราบข้อมูล ความเคลื่อนไหวของสำนักงานประกันสังคม แต่พี่น้องแรงงานส่วนใหญ่ไม่ทราบ ความสำคัญของการมีตัวแทนของพวกเราเข้าไปกำกับ ดูแลการบริหารจัดการกองทุนประกันสังคม ซึ่งเป็นกองทุนที่ผู้ประกันตน นายจ้าง และรัฐจ่ายเงินสบทบทุกเดือน เป็นเงินก้อนใหญ่ประมาณ 2.4 ล้านล้านบาท ซึ่งการที่จะมีตัวแทนเข้าไปบริหารจัดการ พิจารณานำเงินไปลงทุน และจัดการเรื่องต่าง ๆ เช่น การจัดสวัสดิการ การตอบแทนผู้ประกันตน เป็นต้น ซึ่งการตอบแทนผู้ประกันตนสะท้อนเกี่ยวกับเรื่องข้างต้น ยกตัวอย่างเวลาที่ผู้ประกันตนได้สิทธิ์ได้รับเงินดูแลจากประกันสังคมในกรณีที่เจ็บป่วย คลอดบุตร สงเคราะห์บุตร ชราภาพ เสียชีวิต 

“คิดว่ามันน้อยเกินไปกับเงินที่เขาจ่ายมาตลอดชีวิต ฉะนั้นคณะกรรมการเข้าไปก็จะไปดูแล ผมคิดว่าเขามีอำนาจในการที่จะดูแล ปรับเพิ่มสิทธิ์ต่าง ๆ ของผู้ประกันตน เพื่อให้ผู้ประกันตนมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น มีเงินจำนวนมากขึ้น มีชีวิตที่ดีขึ้น” นายเซีย กล่าว

รศ.ดร.อนุสรณ์ กล่าวว่า การเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมมีความสำคัญมาก เพราะถ้าการเลือกตั้งมีคนมาใช้สิทธิมาก คนได้รับเลือกก็จะมีความชอบธรรมสูงในฐานะผู้แทน และถ้าดูคุณสมบัติของผู้ที่ได้รับเลือกเป็นบุคคลที่มีความรู้ความสามารถ มีประสบการณ์ เป็นคนดีซื่อสัตย์สุจริต ระบบเลือกตั้งคณะกรรมการประกันสังคมก็จะเดินหน้าต่อไปได้ดี หากไม่ได้เป็นแบบที่กล่าวมา จะเป็นข้ออ้างในการที่ภาครัฐอาจให้กลับไปใช้ระบบสรรหาแบบเดิม 

"การเลือกตั้งครั้งนี้มีความสำคัญต่อผู้ประกันตน จึงควรมาใช้สิทธิในการดูแลเม็ดเงินสมทบของตัวท่านเอง หากผลการเลือกตั้งออกมาไม่ได้คนที่คุณสมบัติเหมาะสมหรือไปใช้สิทธิเลือกตั้งกันน้อยเกินไป จะกลายเป็นข้ออ้างในกลับไปใช้ระบบสรรหาแบบเดิมได้ และ การปฏิรูประบบประกันสังคมและระบบแรงงานแบบมีส่วนร่วมอาจจะมีข้อจำกัดมากขึ้น รัฐไทยควรยอมรับอนุสัญญา ILO87/98 สิทธิในการรวมตัวและสิทธิในการเจรจาต่อรองของผู้ใช้แรงงาน เพื่อหว่านเมล็ดพันธุ์ประชาธิปไตยในสถานประกอบการ  และ ควรให้สัตยาบันอนุสัญญา ILO102 เพื่อลดความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงระบบประกันสังคม เพื่อรับประกันความครอบคลุมทั่วถึงของระบบประกันสังคม เสริมสร้างโครงสร้างทางกฎหมายและการสนับสนุนทางการเมือง อันเป็นบ่อเกิดของระบบประกันสังคมที่ประสิทธิภาพ ยั่งยืนและตอบสนองต่อพลวัตทางเศรษฐกิจและสังคม" รศ.ดร.อนุสรณ์ กล่าว

@ ผู้มีสิทธิ์ควรออกมาใช้สิทธิ์เลือกตั้งให้มาก ๆ 

นายเซีย กล่าวทิ้งท้ายว่า ฝากถึงผู้ประกันตนที่มีสิทธิ์เลือกตั้งว่า 24 ธ.ค. 2566 ตั้งแต่เวลา 8.00-16.00 น. อยากให้ผู้ประกันตนทุกคนที่ลงทะเบียนแล้วออกไปใช้สิทธิ์เลือกตั้งตัวแทนของพวกเราเพื่อเข้าไปดูแล บริหารจัดการเงินที่พวกเราจ่ายเข้ากองทุนประกันสังคมทุกเดือน ซึ่งคนที่เราเลือกเข้าไปเขาก็จะทำหน้าที่แทนพวกเราได้ ที่ผ่านมาเราอาจจะไม่เคยทราบเลยว่าตัวแทนของพวกเราเป็นใคร เราก็ไม่ได้เลือกเอง 

“ครั้งนี้เป็นครั้งแรกที่ 1 คน 1 สิทธิ์ 1 เสียง ที่จะได้ใช้สิทธิ์ ฉะนั้นคนที่เป็ยผู้ประกันตนที่ลงทะเบียนเลือกตั้งแล้วก็อยากให้ออกไปใช้สิทธิ์ สำหรับผู้ประกันตนที่ไม่ได้ลงทะเบียนเลือกตั้งครั้งนี้ก็อยากให้ติดตามข้อมูลข่าวสารการจัดการเลือกตั้งครั้งนี้เป็นไปโดยบริสุทธิ์ยุติธรรม ผมคิดว่าการเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมมีระยะเวลา 2 ปี และ 2 ปีข้างหน้าก็เตรียมตัวไว้ แต่ว่าครั้งนี้อยากให้คนที่ลงทะเบียนแล้วออกไปใช้สิทธิ์เยอะ ๆ” นายเซีย กล่าว

@ ฝากถึงหน่วยงานรัฐควรตั้งเป้าให้มีคนมาลงทะเบียนเลือกตั้งให้ได้อย่างน้อย 30%

รศ.ดร.อนุสรณ์ กล่าวว่า ฝากถึงผู้มีสิทธิ์เลือกตั้งบอร์ดประกันสังคม ก็ต้องพิจารณาข้อเสนอทางนโยบาย และแนวทางการบริหารจัดการของผู้สมัครให้ดี ระบบประกันสังคมเป็น ระบบเฉลี่ยทุกข์เฉลี่ยสุข ข้อเสนอเพื่อเพิ่มสิทธิประโยชน์ต่าง ๆ การลดการจ่ายเงินสมทบ การนำเงินประกันสังคมไปลงทุนดำเนินการในเรื่องต่าง ๆ เช่น สร้างโรงพยาบาล เอามาปล่อยกู้ ต้องคำนึงถึงความยั่งยืนทางการเงิน และต้องพิจารณาเรื่องต่าง ๆ เป็นพื้นฐานของเข้าใจเรื่องคณิตศาสตร์ประกันภัย ต้นทุนค่าเสียโอกาส และการจัดสวัสดิการที่เหมาะสมและเป็นธรรมตามสถานะทางเศรษฐกิจของประเทศและกองทุนด้วย แน่นอนว่าเราต้องเลือกบุคคลที่มีวิสัยทัศน์ มีความรู้ความสามารถ มีประสบการณ์ เป็นคนดีซื่อสัตย์สุจริต สำคัญที่สุด คือ เราจะรู้ได้อย่างไรว่า เขาเป็นคนที่มีคุณสมบัติเช่นนั้นก็คงต้องดูจากประวัติและการทำงานที่ผ่านมา แต่สิ่งนี้ก็ไม่ได้เป็นหลักประกันว่า อนาคตจะเป็นอย่างที่เราคาดหวัง แต่ระบบเลือกตั้ง เราสามารถเปลี่ยนแปลงคนทำหน้าที่ได้ 

การเลือกตั้งกรรมการหรือบอร์ดประกันสังคมในวันที่ 24 ธันวาคม 2566 เป็นการเลือกตั้งกรรมการในคณะกรรมการประกันสังคมครั้งแรกในรอบ 33 ปีนับจากที่มีการจัดตั้งกองทุนประกันสังคม ที่ก่อนหน้านี้จะใช้วิธีการสรรหาเข้ามาทำหน้าที่ การเลือกตั้งกรรมการประกันสังคมทั้งผู้แทนฝ่ายผู้ประกันตนและผู้แทนฝ่ายนายจ้าง เป็นการส่งเสริมประชาธิปไตยในระบบประกันสังคมและสถานประกอบการ เนื่องจากที่ผ่านมามีผู้มีลงทะเบียนผู้ขอใช้สิทธิน้อยเกินไปไม่ถึง 1% ของผู้ประกันตนที่มีสิทธิเลือกตั้ง

"การที่กระทรวงแรงงานและสำนักงานประกับสังคมขยายเวลาการลงทะเบียนออกไปเป็นเรื่องที่เหมาะสม และควรตั้งเป้าให้มีผู้มาลงทะเบียนมาขอใช้สิทธิเลือกตั้งครั้งแรกให้ได้อย่างน้อย 30% หรือคิดเป็นผู้ประกันตน 3.6 ล้านคน เพื่อให้ผู้ได้รับเลือกตั้งมีความเป็นผู้แทนของผู้ประกันตนได้ดีขึ้น หากมีผู้ไปใช้สิทธิน้อยเกินไป ผู้ที่ได้รับเลือกเป็นกรรมการประกันสังคมจะไม่ได้เป็นผู้แทนของเสียงส่วนใหญ่ของผู้ประกันตน และอาจจะได้ผู้ที่มีความสามารถจัดตั้งคะแนนเสียงมากกว่าคนที่มีคุณสมบัติเหมาะสมในการกำหนดนโยบายและบริหารจัดการกองทุนประกันสังคมซึ่งขณะนี้มีเงินประมาณ 2.34 ล้านล้านบาท คิดเป็น 6.96% ของจีดีพีประเทศ ถือเป็นกองทุนที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ" รศ.ดร.อนุสรณ์ กล่าว

*******

จากการวิเคราะห์ของนักวิชาการและตัวแทนแรงงานสรุปได้ว่าสาเหตุที่ผู้ประกันตนมาลงทะเบียนเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมน้อยมีสาเหตุ 2 ประการ ได้แก่ 1. การประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับการเลือกตั้งน้อย 2. มีเงื่อนไขในการใช้สิทธิ์มากและความยุ่งยากในขั้นตอนการลงทะเบียน โดยสำนักงานประกันสังคมควรประชาสัมพันธ์เรื่องดังกล่าวให้มากขึ้นเพื่อให้ผู้ประกันตนทุกกลุ่มสามารถรับทราบข้อมูลข่าวสารได้ ซึ่งความสำคัญของการเลือกตั้งครั้งนี้ คือ การที่ผู้ประกันตนจะได้เลือกตัวแทนเข้าไปดูแลและบริหารจัดการกองทุนประกันสังคมที่ส่งผลต่อสวัสดิการและคุณภาพชีวิตของผู้ประกันตน

ส่วนจำนวนผู้มาลงเลือกตั้งในวันที่ 24 ธ.ค. 2566 และผลการเลือกตั้งบอร์ดประกันสังคมจะเป็นอย่างไร สำนักข่าวอิศรา (www.isranews.org) จะติดตามและนำมารายงานต่อไป