เราเข้าใจว่า ประชาชนไม่สามารถต่อต้านไม่ให้มีสลากหรือหวยใต้ดินได้ แต่สามารถสร้างภูมิความรู้ให้คนอยู่ร่วมกับหวยได้อย่างมีภูมิคุ้นกัน
คนไทยกว่า 20 ล้านคน เสียเงินไปกับการเล่นหวย ข้อมูลนี้ รศ.ดร.นวลน้อย ตรีรัตน์ ผู้อำนวยการศูนย์ศึกษาปัญหาพนัน เพิ่งจะเปิดเผยผลวิจัยล่าสุด สถานการณ์การพนันในสังคมไทยปี 2562 พบหลายคนที่ตอบคำถาม ส่วนใหญ่มักจะตอบว่าตัวเองไม่เล่นการพนัน แต่ซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลทุกงวด โดยมองว่า สลากฯ หรือหวย ไม่ใช่การพนัน (อ่านประกอบ:ติดหนี้ก็ไม่หยุด! สถานการณ์ปี 2562 พบคนไทยเล่นพนันพุ่ง 1.5 ล้านคน)ติดหนี้ก็ไม่หยุด! สถานการณ์ปี 2562 พบคนไทยเล่นพนันพุ่ง 1.5 ล้านคน)
ณ วันนี้ มีบทเรียนการทำงานของภาคประชาสังคมเพื่อลดปัญหาการพนันใน 50 ชุมชน 9 จังหวัด นำร่อง เปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออมนำชุมชนหลุดวิกฤตบริวารหวย
นายสิทธิชัย ฤทธิ์สิทธิ์ คนสู้หวยจากจังหวัดกาฬสินธุ์ ยอมรับว่า ช่วงแรกๆที่เข้าร่วมโครงการฯ ก็ยังซื้อหวยอยู่ แต่เมื่อมีการจดบันทึกทุกงวดที่ซื้อ ทำให้เห็นความเป็นจริงว่าที่ซื้อๆ ไปนั้น ไม่เคยถูกเลย
จากนั้นเขาก็ลดจำนวนการซื้อลง ยิ่งเมื่อเห็นตัวเลขก็ทำให้เข้าใจ อย่างชัดเจน เรื่องการซื้อหวย ถามตัวเองซื้อหวยเพื่ออะไร?
เขาตัดสินใจเลิกซื้อหวย อย่างเด็ดขาดเมื่อเดือนมิถุนายน ที่่ผ่านมา ถึงวันนี้ทำได้สำเร็จ
อีกคนที่เปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออม นางอ่อนศรี เชื้อปทุม คนสู้หวยจากจังหวัดอุบลราชธานี
เธอยอมรับเป็นคนเล่นการพนัน และที่เล่นหนักสุดคือหวย ชอบแทงแบบตัวเดียวไม่ต่ำกว่า 1-2 พันบาท
"เล่นเพื่อหวังจะถูกและจะรวย แต่ที่จริงเป็นความคิดที่เข้าข้างตัวเอง พอไม่ถูกขึ้นมาก็เป็นทุกข์ "
การเข้าร่วมโครงการ ทำให้เธอได้ฉุกคิด เริ่มลดการซื้อหวยลง นำเงินไปซื้อโคแม่พันธุ์มาเลี้ยง นำเงิน ส่วนที่เปลี่ยนจากเงินหวยเป็นเงินออม ไปซื้อพันธุ์หญ้า มาปลูก ส่วนที่เหลือเก็บไว้ในกระบอกไม้ไผ่
แค่ช่วงเวลา 3-4 เดือน อ่อนศรี สามารถขยายพันธุ์หญ้าเลี้ยงสัตว์ได้หลายไร่ แล้วนำเงินมาออมอีกส่วน วันนี้ชีวิตความเป็นอยู่เริ่มดีขึ้น กระทั่งสามารถหลายมาเป็น "ต้นแบบ" นำร่องการเปลี่ยนแปลง
นายธนากร คมกฤส เลขาธิการมูลนิธิรณรงค์หยุดพนัน กล่าวว่า บทเรียนทั้งหมดได้มาจากประสบการณ์จริงของประชาชนจาก50ชุมชนใน 9จังหวัด ที่ร่วมโครงการ ได้แก่ เลย อุบลฯ น่าน สระบุรี สุรินทร์ พะเยา ลำปาง กาฬสินธุ์ พัทลุง ซึ่งค้นพบว่า สร้างการเปลี่ยนแปลงได้ด้วยกระบวนการเสริมพลังแก่ชุมชน หนุนเสริมกลุ่มจิตอาสาผู้นำชุมชน สร้างกิจกรรมเรียนรู้อย่างมีส่วนร่วมของประชาชน นำมาสู่ ปรากฎการณ์ที่เรียกกว่า การระเบิดจากข้างในที่สร้างการเปลี่ยนแปลงได้
" เราเข้าใจว่า ประชาชนไม่สามารถต่อต้านไม่ให้มีสลากหรือหวยใต้ดินได้ แต่เราสามารถสร้างภูมิความรู้ให้คนสามารถอยู่ร่วมกับหวยได้อย่างมีภิคุ้นกัน" นายธนากร กล่าว
ขณะที่ศาสตราภิชาน ดร.เจิมศักดิ์ ปิ่นทอง นักเศรษฐศาสตร์อาวุโส ใฟ้มุมมองถึงหารที่รัฐบาลขายสลากฯได้ง่ายทุกงวด ได้หลายพันล้านบาท โดยที่ไม่ต้องทำอะไร เป็นเหมือนยาเสพติด ที่รัฐพยายามจะเพิ่มหวย โดยการหาวิธีอธิบายเหตุผล
"ในหลักเศรษฐศาสตร์แต่แท้จริงคือความโลภของรัฐ และที่สำคัญหวยไม่ได้ทำให้จีดีพีเพิ่ม แต่รัฐกลับระบุว่าหวยเป็นรายได้ประชาชาติ อ้างเป็นความบันเทิง ซึ่งนับว่า เป็นวิธีคิดของพวกนักวิชาการบางส่วน"
ทั้งนี้เมื่อเจาะลึกพฤติกรรมคนซื้อ ประชาชนรู้ทั้งรู้ แต่เผื่อฟลุ๊ค รู้ว่าขาดทุนแต่มีความคิดว่าได้ลุ้น 80บาทได้6ล้านบาท มองโลกแห่งความฝัน พรุ่งนี้รวย คนขายจึงจับพฤติกรรมได้
ขณะเดียวกัน สังคมไทยสอดคล้องกับระบบอุปถัมภ์เหมือนละครเรื่องพจมานสว่างวงศ์ สะท้องสังคมไทยอยากรวยแต่ไม่ต้องออกแรง เห็นเจ้านายรวยก็อยากเป็นเจ้านาย จึงคิดว่าหวยเป็นหนทางหนึ่ง เผื่อฟลุ๊ค
คำถามว่า เราจะแก้ไขปัญหานี้ได้ นักวิชาการด้านเศรษฐศาสตร์ ระบุว่า ก็ต้องเข้าใจพฤติกรรม คนออกหวยไม่ว่าจะเป็นรัฐบาล กองสลาก เขาจับพฤติกรรมตรงนี้ได้ เลยหาประโยชน์จากคนซื้อ หากอยากจะหยุดหวยก็ต้องเข้าใจพฤติกรรมคนซื้อ จะได้สู้กับคนขายหวย คือรัฐ ซึ่งผูกขาดอยู่ตอนนี้ได้
พร้อมกันนี้ ศาสตราภิชาน ดร.เจิมศักดิ์ มีข้อเสนอให้ตัดคนกลางหรือว่าคนขาย หรือพวกเดินเลขขายออกไป ให้คนซื้อได้ซื้อโดยตรง ผ่านแอปพลิเคชั่น เลือกเลขได้จากแอปฯ กรอกเลขบัตรประชาชน13หลัก ซึ่งทำให้สะกัดเยาวชนหน้าใหม่ได้
ด้านนางสาวอุไร โสรเนตร ผู้ประสานงานสถาบันครอบครัวเข้มแข็ง จังหวัดสุรินทร์ ตัวแทนเครือข่ายชุมชน 9 จังหวัด ชี้ว่า หวยใกล้ชิดกับวิถีชีวิตของครอบครัวในชุมชนอย่างมาก ตั้งแต่เด็กเกิดมาก็รู้จักหวย เพราะผู้ใหญ่ชอบให้เด็กใบ้หวย ซื้อหวยให้เด็กเห็น จนเด็กสับสนว่าหวยเป็นการพนันหรือไม่
ยิ่งไปกว่านั้นหวยหาซื้อได้ง่ายในชุมชน บางคนก็ซื้อแค่พอได้ลุ้น ซื้อแบบขำๆ ไม่ได้เดือดร้อนอะไร แต่หลายคน หลายครอบครัวที่ได้รับผลกระทบ ซื้อด้วยความหวังอยากจะรวยทางลัด หวังอยากจะหมดหนี้ ยิ่งหวังมากยิ่งทุ่มทุนซื้อมาก งวดนี้ไม่ถูก งวดหน้าเอาใหม่ งวดนี้ไม่พอจ่าย เซ็นเพิ่มเผื่องวดหน้าถูก มีหนี้สินสะสม เดือดร้อน ถึงขั้นต้องหนีหนี้
สำหรับตัวอย่างที่เป็นรูปธรรมในการเอาชนะหวยได้ พบว่า สถาบันครอบครัวเข้มแข็งจังหวัดสุรินทร์ ได้ดำเนินการโครงการ “9 ต่อไปสู่ชีวิตพอเพียง” ในพื้นที่5 ตำบล ได้แก่ เทนมีย์ โคกยาง กุดหวาย เมืองแก และบัวโคก ทำงานผ่านสถาบันครอบครัวเข้มแข็งจังหวัดสุรินทร์และแกนนำชุมชนในพื้นที่ เพื่อนำกิจกรรมเข้าสู่ชุมชน สำรวจสถานการณ์การเล่นพนัน จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ พูดคุยถึงสถานการณ์ ผลกระทบ ชวนเปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออม ทำบัญชีครัวเรือน เพื่อนำไปสู่ความพอเพียง โดยใช้หลักสูตรล็อตเตอรี่ศึกษา บริหารการเงิน ส่งเสริมการออม ทำแผนที่ชุมชน ใช้สื่อรณรงค์ทั้งสื่อของโครงการ สื่อบุคคล หอกระจายข่าว วิทยุชุมชนและสื่อหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นออนไลน์ เพื่อให้คนในชุมชนได้รับรู้ นำไปสู่การคิด วิเคราะห์ โดยคณะทำงานจะคอยติดตามให้คำปรึกษา ให้กำลังใจและยกย่องเชิดชูบุคคลที่เปลี่ยนแปลงตัวเองได้
ที่สำคัญคือนำเนื้อหาเรื่องการเปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออม และครอบครัวพอเพียง ไปบูรณาการกับงานอื่นๆในชุมชนทุกกิจกรรม ทำให้เรื่องราวดีๆที่เกิดขึ้นถูกแพร่หลายออกไปสู่สังคมในวงกว้าง เกิดการเปลี่ยนแปลงในชุมชนทั้งในระดับที่ลด ละ เลิกการเล่นหวย หันมาออมเงินด้วยวิธีการที่หลากหลาย ทั้งหยอดกระปุกออมสิน นำเงินจากกระปุกออมสินไปฝากกับกลุ่มออมทรัพย์ของชุมชนทุกเดือน ออมในรูปของสิ่งของ ลดหนี้สิน บางคนก็ปลดหนี้ได้ ส่งผลให้ครอบครัวมีความสุข ไม่เครียด สายสัมพันธ์ดีขึ้น มีเวลาดูแลใส่ใจครอบครัวมากขึ้น เป็นต้น
นับได้ว่า ปัจจุบันสังคมไทยมีแบบที่ดีแล้ว ทั้งลด ละ ค่อยๆ เลิกหวย ซึ่งเป็นการพนันที่ทุกคนมองข้าม แต่กลับเป็นการพนันที่สร้างผลกระทบต่อครอบครัวในชุมชนอย่างมากมาย
# กดคลิก ติดตาม ส่งแชร์ข่าวอิศรา ได้ที่นี่ https://www.facebook.com/isranewsfanpage/
