อำเภอเบตง จังหวัดยะลา ในปัจจุบันกลายเป็นจุดหมายปลายทางของนักท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ นักชิมอาหาร เที่ยวเชิงวัฒนธรรม และซอฟต์พาวเวอร์
แต่คนในพื้นที่รู้ดีว่า อำเภอแห่งนี้เคยเป็นสมรภูมิการสู้รบมาก่อน โดยเฉพาะสมัย จคม. หรือ โจรจีนคอมมิวนิสต์
เบตงเคยเป็นฐานที่มั่นใหญ่ของ จคม. และมีอุโมงค์ใต้ดิน ซึ่งเป็นทั้งศูนย์บัญชาการ และพื้นที่หลบภัยจากการสู้รบ
สงคราม จคม.จบลงนานแล้ว และสงครามใหม่ของขบวนการแบ่งแยกดินแดน พื้นที่เบตงก็มีเกราะคุ้มกันที่ดี เนื่องจากมี “ชุมชนเข้มแข็ง” ทำให้เป็นพื้นที่กลุ่มแรกๆ ที่ปลด พ.ร.ก.ฉุกเฉินฯได้ และมีสถิติเหตุรุนแรงต่ำมาก
ประวัติศาสตร์ของพื้นที่ทุกมิติจึงแปรเป็นแหล่งท่องเที่ยวได้ ไม่เว้นแม้แต่อุโมงค์ใหญ่สมัยสงคราม
เมื่อเร็วๆ นี้ ศอ.บต. หรือ ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ ได้ลุยสำรวจเส้นทางศึกษาธรรมชาติ โครงการพัฒนาอุโมงค์ใหญ่ “ต้าสวุ่ยต้อ” หวังพลิกโฉมอุโมงค์หลบภัย จคม. สู่แหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์แห่งใหม่ของอำเภอเบตง
ผู้บริหาร ศอ.บต. นำโดย “ดร.เจ๋ง” ชนธัญ แสงพุ่ม รองเลขาธิการฯ พร้อมด้วยคณะจากสำนักงานป่าไม้ที่ 13 ลงพื้นที่เพื่อติดตามความคืบหน้า และร่วมเดินสำรวจเส้นทางศึกษาธรรมชาติที่จะมีการพัฒนาภายใต้โครงการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศและประวัติศาสตร์อุโมงค์ใหญ่ “ต้าสวุ่ยต้อ” นอกจากเพื่อพลิกโฉมอุโมงค์หลบภัยในอดีตให้กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวแห่งใหม่ของจังหวัดชายแดนภาคใต้แล้ว ยังหวังให้เป็นแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์แก่คนรุ่นหลังและนักท่องเที่ยวอีกด้วย
โครงการนี้ดำเนินการโดยกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยกรมป่าไม้เป็นหน่วยงานหลัก ร่วมกับ ศอ.บต. และจังหวัดยะลา โดยอุโมงค์ใหญ่ “ต้าสวุ่ยต้อ” เป็นอดีตศูนย์บัญชาการสำคัญของขบวนการคอมมิวนิสต์มาลายา จึงมีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ในมิติของการต่อสู้ในอดีต พูดง่ายๆ คืออุโมงค์นี้มีเรื่องราว หรือ มีสตอรี่ นั่นเอง
ในปีงบประมาณ 2567 กรมป่าไม้ได้รับจัดสรรงบประมาณ 3 ล้านบาท เพื่อศึกษาเส้นทางและดำเนินการนำร่องเปิดเส้นทางการท่องเที่ยวภายในปี 2568 โดยหวังดึงดูดนักท่องเที่ยวสายผจญภัยและรักการเดินป่า (hiking) เข้ามาท่องเที่ยวในเมืองเบตงมากขึ้น
อุโมงค์ใหญ่ “ต้าสวุ่ยต้อ” ตั้งอยู่หมู่ 2 บ้านปิยะมิตร 1 ตำบลตะเนาะแมเราะ อำเภอเบตง ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าเบตง อุโมงค์แห่งนี้ถูกขุดด้วยแรงคนในสมัยการต่อสู้ระหว่างพรรคคอมมิวนิสต์มลายา กับรัฐบาลมาเลเซีย ระหว่างปี พ.ศ. 2491 - 2532 เพื่อใช้เป็นที่หลบภัยทางอากาศ
ภายในประกอบด้วยอุโมงค์ทางเข้าออกหลายสิบทางเชื่อมโยงถึงกันคล้ายใยแมงมุม มีห้องนอน พื้นที่ปฏิบัติการ สถานีวิทยุ ห้องเก็บเสบียง สะท้อนให้เห็นถึงความชาญฉลาดในการก่อสร้าง
สำหรับโครงการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศและประวัติศาสตร์อุโมงค์ใหญ่ “ต้าสวุ่ยต้อ”เป็นหนึ่งในโครงการเร่งขับเคลื่อนยกระดับเศรษฐกิจ-เพิ่มคุณภาพชีวิตประชาชน ตามยุทธศาสตร์พัฒนาชายแดนใต้ ที่มีระยะเวลาดำเนินการตั้งแต่เดือน ต.ค.2564 - ก.ย.2567 ซึ่งกรมป่าไม้ได้พิจารณาเพื่อประโยชน์ในการป้องกันควบคุมดูแลรักษาพื้นป่าสงวนแห่งชาติเรียบร้อยแล้ว โดยอาศัยอำนาจตามความในมาตรา 19 แห่ง พ.ร.บ.ป่าสงวนแห่งชาติ พ.ศ.2507
โดยมอบอำนาจให้สำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 13 สาขานราธิวาส ดำเนินการลงพื้นที่สำรวจโครงสร้างของอุโมงค์ใหญ่ พบช่องทางเข้า – ออก มีการขุดเจาะ 3 ชั้น 13 ช่องทาง และโดยรอบมีลักษณะป่าที่อุดมสมบูรณ์ มีต้นไม้ขนาดใหญ่จำนวนมาก สามารถพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศและเชิงประวัติศาสตร์ได้ ซึ่งการท่องเที่ยวในรูปแบบนี้จะสอดคล้องและส่งเสริมการท่องเที่ยวใน อ.เบตง
