"...ในด้านการใช้งบประมาณ สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) ได้รายงานผลการตรวจสอบการดำเนินงานด้านการแก้ไขปัญหา PM2.5 ในช่วงปีงบประมาณ พ.ศ. 2562–2567 โดยพบว่าหลายโครงการขาดความคุ้มค่าและไม่สามารถบรรลุเป้าหมายตามที่กำหนดไว้ ส่งผลให้การใช้จ่ายงบประมาณจำนวนมากไม่ก่อให้เกิดผลลัพธ์เชิงรูปธรรมในการลดความเสี่ยงด้านสุขภาพของประชาชน..."
......................................
หมายเหตุ : บทความ PM2.5 มหันตภัยคุกคามชีวิตคนกรุง: ความล้มเหลวเชิงนโยบายและโครงสร้างของประเทศ โดย รศ. ดร. ทีปกร จิร์ฐิติกุลชัย คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
แม้ปลายปี 2568 จะมาพร้อมอากาศเย็นสบายที่ชาวกรุงเทพฯ รอคอยมานาน
แต่ความสุขนั้นกลับถูกบดบังด้วยเงาทะมึนของฝุ่น PM2.5 ที่เริ่มกลับมาอีกครั้ง จนทำให้กิจกรรมกลางแจ้งอย่างการออกกำลังกาย หรือการสังสรรค์กับครอบครัว กลายเป็นความเสี่ยงที่ควรหลีกเลี่ยงเพื่อลดการสูดดมฝุ่น PM2.5
ในปีนี้เราถือว่ายังมีโชคอยู่บ้าง ที่ปรากฏการณ์ La Niña (ลานีญา) หรือ wet phase เข้ามาช่วยบรรเทาสถานการณ์ด้วยหยาดฝนและสภาพอากาศที่ชื้นขึ้น หากเปรียบเทียบกับช่วง 3 ปีก่อนหน้า ที่ไทยต้องเผชิญกับปรากฏการณ์ El Niño (เอลนีโญ) หรือ hot phase แบบต่อเนื่องติดต่อกันอย่างผิดปกติ ซึ่งทำลายสถิติความร้อนแล้ง และส่งผลให้ฝุ่น PM2.5 รุนแรงต่อเนื่องในกรุงเทพมหานคร และปริมณฑลสะสมเกือบครึ่งปีในช่วงฤดูกาล PM2.5 รอบที่แล้ว
ความจริงแล้วปัญหา PM2.5 มีแนวโน้มทวีความรุนแรงในระยะยาว สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (climate change) หรือ ภาวะโลกร้อน อันเป็นที่ทราบกันในทางวิทยาศาสตร์ว่า PM2.5 กับ climate change เป็นเหรียญสองด้านของเรื่องเดียวกัน
กล่าวคือ ทั้งสองปรากฏการณ์มีรากฐานร่วมกันจากกิจกรรมการเผาไหม้เชื้อเพลิงฟอสซิล การคมนาคมขนส่ง ภาคอุตสาหกรรม การผลิตพลังงานจากถ่านหิน การเผาในที่โล่ง และไฟป่า กิจกรรมเหล่านี้ไม่เพียงเพิ่มการปล่อยก๊าซเรือนกระจก แต่ยังเป็นแหล่งกำเนิดมลพิษทางอากาศ รวมถึงฝุ่น PM2.5
สำหรับกรุงเทพมหานครและปริมณฑล งานวิจัยเชิงเศรษฐมิติของสถาบัน IPPD แสดงให้เห็นความสัมพันธ์เชิงสถิติว่า นอกเหนือจากการเผาในภาคเกษตรแล้ว แหล่งกำเนิด PM2.5 ที่มีนัยสำคัญในเขตเมือง ได้แก่ “การเผาไหม้ของยานพาหนะ” และ “ควันพิษจากโรงงานอุตสาหกรรม” ซึ่งสอดคล้องกับหลักฐานจากงานวิจัยในเมืองใหญ่หลายแห่งทั่วโลก
อย่างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาในเชิงนโยบาย พบว่ามาตรการควบคุมแหล่งกำเนิดมลพิษในเขตเมืองยังมีข้อจำกัด ทั้งในด้านการบังคับใช้กฎหมายและการจัดการเชิงระบบ เช่น ปัญหายานพาหนะที่ปล่อยมลพิษเกินมาตรฐาน และการกำหนดรูปแบบการทำงานที่ยังพึ่งพาการเดินทางเป็นหลัก
ทั้งที่มีหลักฐานเชิงประจักษ์ว่าสรูปแบบการทำงานแบบ hybrid หรือทางไกลไม่ได้ลดประสิทธิภาพการทำงาน และอาจช่วยลดการปล่อยมลพิษจากภาคการคมนาคมได้
ในด้านการใช้งบประมาณ สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) ได้รายงานผลการตรวจสอบการดำเนินงานด้านการแก้ไขปัญหา PM2.5 ในช่วงปีงบประมาณ พ.ศ. 2562–2567 โดยพบว่าหลายโครงการขาดความคุ้มค่าและไม่สามารถบรรลุเป้าหมายตามที่กำหนดไว้ ส่งผลให้การใช้จ่ายงบประมาณจำนวนมากไม่ก่อให้เกิดผลลัพธ์เชิงรูปธรรมในการลดความเสี่ยงด้านสุขภาพของประชาชน
นอกจากนี้ มาตรการบางประเภท เช่น การทำฝนเทียม ยังขาดหลักฐานเชิงประจักษ์ที่ชัดเจนในทางวิทยาศาสตร์ว่า การทำฝนเทียมสามารถทำให้เกิดฝนได้จริง หรือสามารถช่วยลดความเข้มข้นของ PM2.5 ได้อย่างมีนัยสำคัญ จึงสะท้อนถึงความจำเป็นในการให้ความสำคัญกับมาตรการควบคุมแหล่งกำเนิดมลพิษโดยตรงมากกว่ามาตรการเชิงบรรเทาผลระยะสั้น
ยิ่งไปกว่านั้น พรบ.อากาศสะอาดที่พยายามผลักดันกันมานานหลายปี ตามหลักการทางเศรษฐศาสตร์ที่เรียกว่า “ผู้ก่อมลพิษต้องเป็นผู้จ่าย” (Polluter Pays Principle: PPP) ก็ถูกคัดค้านจากเครือข่ายภาคเอกชน ด้วยเหตุผลหลักคือจะส่งผลต่อต้นทุนของภาคธุรกิจ อีกทั้งร่าง พรบ. ได้ค้างอยู่ที่ สว. จนกระทั่งการยุบสภาทำให้กระบวนการพิจารณาต้องหยุดชะงัก และต้องรอเริ่มต้นใหม่
ในทางการแพทย์ มีหลักฐานจำนวนมากยืนยันว่า ฝุ่นละออง PM2.5 สามารถซึมลึกเข้าสู่ถุงลมปอดและเข้าสู่กระแสเลือด ส่งผลกระทบต่อระบบทางเดินหายใจ ระบบหัวใจและหลอดเลือด และเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคเรื้อรังหลายชนิด เช่น โรคหอบหืด โรคถุงลมโป่งพอง มะเร็งปอด โรคหลอดเลือดสมอง ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ และภาวะหัวใจล้มเหลว
โดยอันตรายจะยิ่งรุนแรงในกลุ่มเปราะบาง ได้แก่ เด็กเล็กและทารก ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยโรคทางเดินหายใจและโรคหัวใจเรื้อรัง หญิงตั้งครรภ์ ตลอดจนผู้ที่ต้องทำงานหรือใช้ชีวิตกลางแจ้งเป็นเวลานาน ซึ่งปี 2567 มีผู้ป่วยกว่า 12 ล้านคน (ตามข้อมูลจาก สสส.)
ดังนั้น แม้ค่าฝุ่น PM2.5 ในกรุงเทพฯ จะบรรเทาลงในปีนี้ แต่ปัญหานี้ยังไม่เคยถูกแก้ไขอย่างแท้จริง และมีแนวโน้มรุนแรงขึ้นในอนาคต สิ่งที่สะท้อนออกมาชัดเจนคือความล้มเหลวเชิงนโยบายอันเป็นปัญหาเชิงโครงสร้างของประเทศ ซึ่งไม่อาจแก้ได้ด้วยความหวังพึ่งสภาพอากาศ
หากแต่ต้องอาศัยการตัดสินใจเชิงนโยบายที่จริงจังในการควบคุมแหล่งกำเนิดมลพิษ พร้อมกับการปรับทิศทางการพัฒนาในภาคพลังงาน คมนาคม และอุตสาหกรรม โดยมีสุขภาพและคุณภาพชีวิตของประชาชนเป็นเป้าหมายหลัก ไม่ใช่เพื่อกำไรสูงสุด
อ้างอิง
What You Need to Know About Climate Change and Air Pollution
https://www.worldbank.org/en/news/feature/2022/09/01/what-you-need-to-know-about-climate-change-and-air-pollution
ม.มหิดลเผยผลวิเคราะห์การสื่อสารไฟป่าพบความเชื่อมโยง ENSO กับสถานการณ์หมอกควันชี้เป็นประโยชน์ต่อการวางแผนเชิงรุก
https://www.naewna.com/likesara/910649
ประเทศไทยพร้อมรับมือกับฝุ่นพิษ PM. 2.5 หรือไม่ เมื่อโลกต้องเผชิญกับผลกระทบของปรากฎการณ์ “เอลนีโญ” (El Nino) ขั้นรุนแรง
https://www.thaipost.net/public-relations-news/464803/
Delhi's cloud seeding effort fails to ease smog, raises questions on effectiveness
https://phys.org/news/2025-11-delhi-cloud-seeding-effort-ease.html
Scientists demonstrate that cloud seeding can generate snowfall
https://www.nsf.gov/news/scientists-demonstrate-cloud-seeding-can-generate
Unleashing the Power of Cloud Seeding: Navigating Potentials and Pitfalls
https://earth.org/unleashing-the-power-of-cloud-seeding-navigating-potential-and-pitfalls/
Cloud Seeding Technology: Assessing Effectiveness and Other Challenges
https://www.gao.gov/products/gao-25-107328
ฝุ่นมาจากไหน? เมื่อ Big Data พบ Small Particles
https://ippd.or.th/pm2-5/
สตง.ชี้วาระชาติแก้ปัญหาฝุ่นPM แค่ตอบสนองสถานการณ์เฉพาะหน้า-ข้อบกพร่องจุดอ่อนใช้งบเพียบhttps://www.isranews.org/article/isranews-news/135277-invessddsdssss.html
เปิดผลตรวจสอบแก้ฝุ่น 5 ปี “เหลว” ใช้งบไม่คุ้มค่า-ไร้ประสิทธิภาพ
https://policywatch.thaipbs.or.th/article/environment-91
ภาคเอกชนเบรก 3 พ.ร.บ.ใหม่ แรงงาน-อากาศ-โรงงาน ไล่นักลงทุนต่างชาติ หวั่นฉุดขีดความสามารถแข่งขัน SMEs แบกต้นทุนอ่วม
https://thestandard.co/private-sector-rejects-three-laws/
โต้จุดยืน กกร. ปม ‘กฎหมายอากาศสะอาด’ จี้ถาม กลัวทุนใหญ่ผู้ก่อมลพิษ เสียประโยชน์ ?
https://theactive.thaipbs.or.th/news/pollution-20251113-2
เครือข่ายอากาศสะอาดจี้ สว. เร่งผ่านกฎหมายก่อนยุบสภาฯ-ย้ำ'สุขภาพ ปชช."สำคัญกว่ากำไร
https://isranews.org/article/isranews-news/143339-isr-87.html
เครือข่ายอากาศสะอาดจี้ สว.คิดถึงประโยชน์ปชช. เร่งพิจารณาร่างพ.ร.บ.อากาศสะอาดฯ
https://www.ilaw.or.th/articles/55959
60 องค์กรภาคประชาชน รวมพลังเรียกร้อง เพื่ออากาศสะอาด ชี้ ข้อกังวล กกร. คลาดเคลื่อน ย้ำร่าง พ.ร.บ.อากาศสะอาดฯ คือ ความหวังแก้วิกฤต PM 2.5 จี้ สว.อย่าปล่อยกฎหมายตกเพราะยุบสภา
https://theactive.thaipbs.or.th/news/pollution-20251120-2
หรือ ‘พ.ร.บ.อากาศสะอาด’ อาจเป็นแค่อากาศ ทำไมเสี่ยงชะงัก? ถูกเตะถ่วง กลุ่มทุนเบรก
https://thestandard.co/wealth-in-depth-clean-air-act/
60 องค์กรประชาชน กดดัน สว. ผ่านร่าง พ.ร.บ. อากาศสะอาด ก่อนยุบสภาฯ
https://www.tcc.or.th/21112568_fresh-air_news_/
ร่างกฎหมายมลพิษ 4 ฉบับ “ไม่ได้ไปต่อ”
https://policywatch.thaipbs.or.th/article/legal-39
ฝุ่น PM2.5 ทำคนไทยป่วยพุ่ง สสส. รวมพลังภาคี จัด Thailand National PM2.5 Forum #2
เร่งเปลี่ยนระบบ สร้างสังคมหายใจได้
https://www.thaihealth.or.th/%E0%B8%9D%E0%B8%B8%E0%B9%88%E0%B8%99-pm2-5-%E0%B8%97%E0%B8%B3%E0%B8%84%E0%B8%99%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%9B%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%A2%E0%B8%9E%E0%B8%B8%E0%B9%88%E0%B8%87-%E0%B8%AA%E0%B8%AA/
Isranews Agency | สำนักข่าวอิศรา 