ศ.ดร.สุรชาติ ตั้งคำถาม ทำไมชนชั้นกลางไม่เอาประชาธิปไตย ?

“วันนี้โจทย์ใหญ่คือทำไมชนชั้นกลางไม่เอาประชาธิปไตย วันนี้อย่าฝันเกินจริง ด้วยอุดมคติที่สุดโต่งละเชื่อว่าจะสามารถสร้างประชาธิปไตยอย่างสมบูรณ์แบบได้ ผมเรียกร้องให้เป็นช่างซ่อม ถ้าซ่อมได้จะช่วยสร้างอนาคตให้ประเทศไทย”

วันที่ 5 พฤศจิกายน 2559 สถาบันพระปกเกล้า จัดงานประชุมวิชาการสถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 18  (KPI Congress 18)  หัวข้อเรื่อง “เติมชีวิต คืนชีวาประชาธิปไตย” (Revitalizing Thai Democracy) วันที่ 2 ณ  ศูนย์ประชุมสหประชาชาติ ถนนราชดำเนินนอก  กรุงเทพมหานคร

ศ.ดร.สุรชาติ บำรุงสุข อาจารย์คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวอภิปราย เรื่อง “เดินหน้าประชาธิปไตยไทย” โดยเริ่มต้นระบุถึงคำนิยามประชาธิปไตยในประเทศไทย

"ผมคิดว่า ถ้าพูดประชาธิปไตยแบบอุดมคติเราคงถกกันได้ทั้งวัน แต่ตอนนี้ต้องถามว่า สถานะของการเมืองไทยอยู่ประมาณไหน ถ้าเราเชื่อทางวิธีคิดหรือภาษาทางรัฐศาสตร์เรียกว่า เรากำลังเข้าสู่ระยะเปลี่ยนผ่าน ผมเชื่อว่านั้นคือโจทย์ที่ใหญ่ที่สุด ต้องทำความเข้าใจกันว่า วันนี้เราไม่ได้อยู่ในระยะเปลี่ยนผ่านรัฐประหารไม่ใช่การเปลี่ยนผ่าน รัฐประหารคือรัฐประหาร แล้วถ้าคิดว่า รัฐประหารคือการสร้างประชาธิปไตย  

ผมคิดว่าต้องยุบคณะรัฐศาสตร์ผมทิ้ง เพราะรัฐประหารไม่สร้างประชาธิปไตย รัฐประหารสร้างรัฐบาลทหารและเป็นเผด็จการทหาร นั้นหมายความว่า ในหลายปีที่ผ่านมาไม่ใช่แค่ในประเทศไทย ผมคิดว่าสถานการณ์รูปแบบการเมืองไทยอยู่ในสถานะที่แบบก้ำกึ่งตรงกลาง เปลี่ยนผ่านมีเลือกตั้ง หลังเลือกตั้ง มีประชาธิปไตยภายใต้ระบอบเลือกตั้งระยะหนึ่ง และก็ยึดอำนาจใหม่ นั่นหมายความว่าประชาธิปไตยไทยมีลักษณะเดินหน้าถอยหลัง

ผมไม่อยากเปรียบเทียบเพลงไทยโบราณ คือ สาละวันเตี้ยลงๆ แต่มันก็มีจังหวะที่ขยับขึ้น แต่เป็นการขยับกลับไปกลับมาอย่างนี้การเมืองไทยก้าวไม่พ้น ภาษารัฐศาสตร์เรียกว่า พื้นที่สีเทาเกรย์โซน"

นักวิชาการรัฐศาสตร์ มองว่า ถ้าการเมืองไทยอยู่ในภาวะที่เป็นพื้นที่สีเทาตลอดนั้นหมายความว่า การเปลี่ยนผ่านการเมืองไทยกำลังสร้างระบอบการปกครองที่ภาษารัฐศาสตร์สมัยใหม่เรียกว่า ระบอบการปกครองที่เป็นระบอบการปกครองแบบระบอบพันธุ์ทาง หรือไฮบริด ระบอบนี้มีนัยยะใหญ่ เพราะในหลายประเทศการเปลี่ยนผ่านไม่ได้เดินไปถึงจุดจบในการสร้างประชาธิปไตยอย่างแท้จริงและเข้มแข็ง ในขณะเดียวกันการเปลี่ยนผ่านก็ไม่ล้ม ถอยไปสู่การปกครองทหารแบบเก่านั้นหมายความว่า ในอนาคตถ้าการเปลี่ยนผ่านเกิดขึ้น คำถามคือระบอบพันธุ์ทางแบบไทยๆนั้น จะค่อนไปทางระบอบแบบประชาธิปไตยหรือค่อนไปทางระบอบอำนาจนิยม

"ถ้าค่อนไปทางระบอบอำนาจนิยมนั้นหมายความว่า ระบอบพันธุ์ทางไทยจะเป็นกึ่งอำนาจนิยม แต่ถ้าค่อนมาทางประชาธิปไตยระบอบการเมืองไทยในอนาคตจะเป็นแบบกึ่งประชาธิปไตย"

ศ.ดร.สุรชาติ แสดงความคิดเห็นว่า ทุกวันนี้เป็นโจทย์ใหญ่ของการเมืองไทยและเป็นคำถามหลังการเลือกตั้งในอนาคต เพราะสิ่งที่เราคาดเดาไม่ได้นั้น

1.ตกลงการเลือกตั้งเมื่อไหร่จะมาถึง

2. ผลของการเลือกตั้งในอนาคตรัฐบาลใหม่น่าตาเป็นอย่างไร

"แต่ผมคาดเดาได้ประมาณหนึ่งว่า รูปแบบในอนาคตอาจจะไม่ต่างจากระบอบการปกครองหลังปี 2521 ตรงนี้ถือเป็นโจทย์ใหญ่การเมืองไทย และเป็นคำถามหลังการเลือกตั้งในอนาคต เพราะเรายังไม่รู้ว่า การเลือกตั้งจะเกิดเมื่อไหร่ รัฐบาลใหม่จะน่าตาเป็นอย่างไร"

ส่วนในเรื่องของการเดินหน้าประชาธิปไตยทำอย่างไรให้ยอมรับจากต่างประเทศนั้น  ศ.ดร.สุรชาติ  ชี้ว่า เวลาพูดเรื่องประชาธิปไตยจะตัดเรื่องต่างประเทศไม่ได้ เพราะบรรทัดฐานระหว่างประเทศ มีการนำเอาประชาธิปไตยมาชี้วัด ถ้าถอยจากประชาธิปไตย KPI หรือดัชนีชี้วัดลดทันที ในรอบ 10 ปี ที่มีรัฐประหารซ้ำ 2 ครั้ง คือ 1. ฟิจิ 2.ประเทศบูร์กินาฟาโซ และ3. ประเทศไทย ตั้งคำถามว่าประเทศไทยเข้าไปอยู่ในนั้นได้อย่างไร วันนี้ประเทศบูร์กินาฟาโซยั่งยืนอยู่ในระบอบรัฐประหารเพียงแค่ 7 วัน

“ในฐานะเรียนรัฐศาสตร์วันนี้ผมไม่เชื่อประชาธิปไตยสมบูรณ์ว่าจะไม่มีปัญหา ถ้าเราคิดแบบนี้เราจะมีความฝันแบบอุดมคติแล้วเราจะคาดหวังทุกอย่างจากประชาธิปไตย พอเราคาดหวังทุกอย่างแล้ว เราจะเห็นปัญหาประชาธิปไตยไม่ใช่ไม่มีปัญหา แต่ในปัญหานั้นทำให้เราได้เลือกตั้ง และตัดสินใจเลือกผู้บริหารประเทศเอง ตรงนี้ต่างหากที่เป็นหลักประกัน ถ้าหลักประกันไม่มี อย่างอื่นไม่ต้องพูดถึง

ถามจริงๆ ระบบการเมืองไหนสร้างสิ่งที่เรียกว่า ประชาธิปไตยที่สมบูรณ์ได้ แม้ระบบการเมืองไทยจะชำรุดไปบ้าง สามารถช่วยการซ่อมได้ ถ้าร่วมมือกัน”

นักวิชาการด้านรัฐศาสตร์ ระบุถึงเกณฑ์ที่ประชาธิปไตยควรมี ขอใช้สูตร 7+7 คือสิทธิขั้นพื้นฐาน 7 ประการต้องมี คือ

สิทธิการออกเสียง

สิทธิในการตั้งพรรคการเมือง

สิทธิการแข่งขันเลือกตั้ง

สิทธิในการควบคุมตัวแทนของประชาชน

สิทธิในการพูดในที่สาธารณะ

สิทธิในการประท้วงอย่างสันติ

สิทธิของชนกลุ่มน้อย แม้สิทธิไม่ใช่การเลือกตั้ง แต่การเลือกตั้งเป็นการค้ำประกันสิทธิเหล่านี้

อีกส่วนคือ หลักการพื้นฐานใน 7 ประการ คือ

หลักนิติธรรมนิติรัฐต้องเกิด

ระบบตุลาการต้องเป็นอิสระ

ธรรมาภิบาลต้องมี

การควบคุมโดยพลเรือนหรือการควบคุมทหารโดยพลเรือน

การตรวจสอบและถ่วงดุล

การกระจายอำนาจ

การสร้างความเข้มแข็งของประชาสังคม

ถ้าเป็นยังไงนี้มันจะเป็นเงื่อนไขในการซ่อมความชำรุดของระบบประชาธิปไตยไทย ถ้า7+7 ไม่เกิดประชาธิปไตยก็ยังเป็นแบบอุดมคติ

อาจารย์คณะรัฐศาสตร์ จุฬาฯ  กล่าวทิ้งทายด้วยว่า การต่อต้านประชาธิปไตย คือประกาศจุดยืนต่อต้านประเทศในตะวันตก ประเทศที่มีประชาธิปไตย ซึ่งวันนี้จะเห็นว่า การรัฐประหารล่าสุด ประเทศบางประเทศไม่วิจารณ์รัฐประหารที่กรุงเทพฯเลย หลังจากนั้นเริ่มเห็นการเมืองไทยใกล้ชิดกับประเทศที่ไม่วิจารณ์รัฐประหารในไทย ถ้าเป็นแบบนี้ประเทศไทยจะเปลี่ยนค่ายการเมืองระหว่างประเทศ และเปลี่ยนพันธมิตรด้านการเมืองและความมั่นคงทั้งหมด

“ในบริบทใหม่คือโลกเปลี่ยนสังคมไทยก็เปลี่ยนทำให้วันนี้โจทย์ใหญ่ของเราคือทำไมชนชั้นกลางไม่เอาประชาธิปไตย วันนี้อย่าฝันเกินจริง ด้วยอุดมคติที่สุดโต่งและเชื่อว่าจะสามารถสร้างประชาธิปไตยอย่างสมบูรณ์แบบได้ ผมเรียกร้องให้เป็นช่างซ่อม ช่วยกันเป็นช่างซ่อม ถ้าซ่อมได้จะช่วยสร้างอนาคตให้ประเทศไทยและอนาคตการเมืองไทยมีอย่างเดียวคือซ่อมด้วยกัน”

ขอบคุณภาพจาก: ประชาชาติ