เปิดปัญหาเผยที่มามาตรา 44 เด้ง ผอ.พอช.เซ่นโครงการบ้านริมคลองล่าช้า

กระบวนการจัดทำโครงการบ้านมั่นคงทั้งในเมืองและชนบทของ พอช. ต้องผ่านขั้นตอนหลายอย่าง โดยยึดหลักการให้ชาวบ้านหรือผู้ที่เดือดร้อนรวมกลุ่มกันแก้ไขปัญหา ซึ่งจะต้องใช้ระยะเวลาอย่างน้อยประมาณ 1 ปีในการเตรียมความพร้อมของชุมชน

หลังจากที่คณะรักษาความสงบแห่งชาติได้ใช้อำนาจตามมาตรา 44  ปลด สั่งพักราชการ หรือย้ายข้าราชการและเจ้าหน้าที่ของรัฐไปแล้วหลายหน่วยงาน  ล่าสุดเมื่อไม่กี่วันที่ผ่านมา คสช.ได้ใช้มาตรา 44 สั่งย้ายนายพลากร  วงค์กองแก้ว  ผู้อำนวยการสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนหรือ พอช.ไปปฏิบัติหน้าที่ที่สำนักนายกรัฐมนตรี  โดยมีเนื้อหาคำสั่งดังต่อไปนี้...   

คำสั่งนายกรัฐมนตรี ที่ 11/2559  เรื่องให้เจ้าหน้าที่ของรัฐไปปฏิบัติหน้าที่ในสำนักนายกรัฐมนตรี ตามที่ได้มีคำสั่งหัวหน้าคณะรักษษความสงบแห่งชาติที่ 68 /2559  เรื่องมาตรการการแก้ไขปัญหาเจ้าหน้าที่ในหน่วยงานอื่นของรัฐและการกำหนดกรอบอัตรากำลังชั่วคราว  ลงวันที่ 10 พฤศจิกายน 2559 เพื่อประโยชน์ในการปรับปรุงประสิทธิภาพของงานและแก้ไขข้อขัดข้องในการปฏิบัติงานหน่วยงานอื่นของรัฐนั้น

อาศัยอำนาจตามข้อ 2  แห่งคำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติที่ 68/2559 เรื่องมาตรการการแก้ไขปัญหาเจ้าหน้าที่ในหน่วยงานอื่นของรัฐและการกำหนดกรอบอัตรากำลังชั่วคราว  ลงวันที่ 16 พฤศจิกายน  พ.ศ.2559 นายกรัฐมนตรีจึงมีคำสั่งให้นายพลากร  วงค์กองแก้ว  ผู้อำนวยการสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน)  ไปปฏิบัติหน้าที่เจ้าหน้าที่ของรัฐประจำสำนักนายกรัฐมนตรี  ตามกรอบอัตรากำลังชั่วคราวเป็นกรณีพิเศษที่จัดให้มีขึ้นในสำนักนายกรัฐมนตรี สั่ง ณ  วันที่  9 ธันวาคม  2559  โดยพลเอกประยุทธ์  จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี

สำหรับโครงการสร้างเขื่อนและการจัดระเบียบชุมชนริมคูคลอง 1 ใน 18 นโยบายเร่งด่วนของรัฐบาล รัฐบาลพลเอกประยุทธ์ มีนโยบายแก้ไขปัญหาเรื่องการระบายน้ำในพื้นที่กรุงเทพฯ และปริมณฑลเพื่อป้องกันน้ำท่วม  ไม่ให้เกิดเหตุการณ์เหมือนปี 2554 โดยมอบหมายให้ กทม.รับผิดชอบการสร้างเขื่อนในคลองลาดพร้าว ความยาวรวมทั้งสองฝั่งประมาณ 45  กิโลเมตร (บริษัทริเวอร์เอ็นจิเนียริ่ง ประมูลงานได้ในวงเงิน 1,645 ล้านบาท  เริ่มก่อสร้างเขื่อนเดือนกุมภาพันธ์ 2559-มิถุนายน 2562) 

และมอบหมายให้กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์  โดยสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) หรือ พอช. รับผิดชอบการจัดหาที่อยู่อาศัยเพื่อรองรับชาวบ้านที่ปลูกสร้างบ้านเรือนรุกล้ำลำคลอง  ซึ่ง พอช.ได้จัดทำโครงการพัฒนาที่อยู่อาศัยชุมชนริมคลองตามโครงการบ้านมั่นคง เพื่อรองรับนโยบายของรัฐบาล ระยะเวลา 3 ปี (พ.ศ.2559-2561)ในคลองลาดพร้าว  บางซื่อ  และเปรมประชากร  มีเป้าหมาย 74 ชุมชน รวม 11,004 ครัวเรือน จำนวน  64,869 คน ใช้งบประมาณรวม 4,061 ล้านบาทเศษ 

นโยบายดังกล่าวนี้  ถือเป็นนโยบายเร่งด่วนที่สำคัญ 1 ใน 18 โครงการที่รัฐบาล คสช.ต้องการจะสร้างให้เห็นผลเป็นรูปธรรมโดยเร็ว (โครงการอื่น เช่น โครงการประชารัฐ  การแก้ไขปัญหาบุกรุกพื้นที่ป่า การแก้ไขปัญหาค้ามนุษย์  ประมงผิดกฎหทมาย  ฯลฯ)

โครงการดังกล่าวนี้  มีพลเอกประวิตร วงษ์สุวรรณ รองนายกรัฐมนตรี เป็นประธานคณะอนุกรรมการอำนวยการจัดระเบียบสิ่งปลูกสร้างรุกล้ำลำคลอง มีกระทรวงต่างๆ เข้าร่วมเป็นกรรมการ

ประเด็นที่สำคัญ  คือ  พลเอกประวิตรมีภารกิจมากมาย  และยังเป็นประธานอนุกรรมการแก้ไขปัญหาต่างๆ ของรัฐบาลไม่ต่ำกว่า 20 ชุด  ดังนั้นที่ผ่านมา  อนุกรรมการชุดนี้จึงมีการประชุมกันน้อยครั้งมาก (ประมาณ 1 ครั้ง)  การขับเคลื่อนงานพัฒนาที่อยู่อาศัยชุมชนริมคลองจึงดำเนินการผ่าน พอช.มี พล.ต.อ.อดุลย์  แสงสิงแก้ว รมว.กำกับ  ใช้ระบบคิดและมีวิธีการทำงานแบบตำรวจ  เช่น  การจัดตั้งศูนย์ปฏิบัติการในแต่ละพื้นที่ มีชุดมวลชนสัมพันธ์  ฯลฯ  ขณะที่ กทม.บทบาทที่ผ่านมาจะพยายามไม่ยุ่งเกี่ยวกับปัญหาการรื้อย้ายหรือสร้างชุมชนใหม่ 

ฉะนั้นภารกิจที่หนักหน่วงจึงตกมาอยู่ที่ พอช.แทบจะทั้งหมด

“บ้านประชารัฐริมคลอง”

พอช.ได้ร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง  เช่น  กรมธนารักษ์  ในฐานะหน่วยงานที่ดูแลที่ดินริมคลอง  จัดทำสัญญาเช่าที่ดินระยะยาว  30 ปีให้แก่ชุมชนในอัตราถูก (ประมาณ 1.50-1.75 บาทต่อตารางวาต่อเดือน  เมื่อหมดสัญญา 30ปีจะต้องต่อสัญญาใหม่) โดยชาวชุมชนจะต้องรวมกลุ่มกันจัดตั้งสหกรณ์เคหสถานขึ้นมาเพื่อทำสัญญาเช่าและบริหารโครงการ  และสำนักงานเขต กทม.ในแต่ละพื้นที่จะออกใบอนุญาตการก่อสร้างแก่ชาวชุมชนเพื่อให้การก่อสร้างเป็นไปอย่างถูกต้อง  เปลี่ยนสถานะของชาวบ้านจากผู้บุกรุกเป็นผู้อยู่อาศัยอย่างถูกต้องตามกฎหมาย 

และเรียกโครงการพัฒนาที่อยู่อาศัยนี้ว่า “บ้านประชารัฐริมคลอง”  โดยในช่วงปี 2559-2560 จะเริ่มที่คลองลาดพร้าวก่อน

ในช่วงปี 2559  กรมธนารักษ์ได้มอบสัญญาเช่าที่ดินให้แก่ชาวบ้านไปแล้ว 7 ชุมชน  คือ 

1.ศาลเจ้าพ่อสมบุญ  เขตสายไหม  จำนวน 64 หลัง  ขณะนี้ก่อสร้างบ้านแล้วเสร็จ 100 เปอร์เซ็นต์   ชาวบ้านพร้อมเข้าอยู่ได้ภายในเดือนธันวาคมนี้ 

2.ชุมชนสะพานไม้ 2 เขตหลักสี่  จำนวน 206 หลัง  ขณะนี้ก่อสร้างเสร็จแล้ว 24 หลัง  กำลังก่อสร้าง  74  หลัง  และอีก 15 หลังกำลังเตรียมการรื้อย้ายเพื่อสร้างบ้านใหม่ 

3.ชุมชนวังหิน  จำนวน 82  หลัง  กำลังก่อสร้างใกล้จะแล้วเสร็จ  7 หลัง  หลังจากนั้นจะทยอยรื้อถอนและสร้างบ้านใหม่  

4.ชุมชนรุ่นใหม่พัฒนา  เขตบางเขน  จำนวน  192 หลัง  กำลังก่อสร้าง 22 หลัง  

5.ชุมชนเพิ่มสิน  เขตสายไหม  จำนวน  77 หลัง  กำลังรื้อถอน 

6.ชุมชนหลังกรมวิทย์  เขตบางเขน  จำนวน  122  หลัง  อยู่ในระหว่างการรื้อถอน  

7.หลังโรงเรียนสมาคมไทย-ญี่ปุ่น  เขตห้วยขวาง  จำนวน  65  หลัง  กำลังเริ่มก่อสร้าง  ฯลฯ 

หลักการสำคัญในการดำเนินโครงการบ้านมั่นคงชุมชนริมคลองก็คือ

1. หากชุมชนใดสามารถอยู่ในที่ดินเดิมได้ (หลังจากสำรวจและวัดแนวเขตว่าพ้นจากแนวเขื่อนแล้ว) ก็จะต้องทำสัญญาเช่าที่ดินจากกรมธนารักษ์   และยื่นขออนุญาตก่อสร้างจากสำนักเขตในพื้นที่ หลังจากนั้นจึงจะเริ่มปลูกสร้างบ้าน  (โดยใช้วิธีจ้างผู้รับเหมา)  โดยก่อนหน้านี้ชาวบ้านจะต้องมีการสำรวจข้อมูลชุมชน  จำนวนบ้านเรือน  ออกแบบผังชุมชน  ออกแบบบ้าน  ฯลฯ และเนื่องจากพื้นที่ชุมชนริมคลองมีจำกัด  ดังนั้นครอบครัวใดที่เคยครอบครองที่ดินมากก็จะต้องเสียสละแบ่งปันที่ดินให้ครอบครัวอื่นๆ ได้อยู่อาศัยร่วมกัน  โดยการแบ่งที่ดินให้แต่ละครอบครัวเท่ากัน  โดย พอช.จะสนับสนุนเรื่องสินเชื่อระยะยาวและดอกเบี้ยต่ำ (ไม่เกิน 300,000 บาทต่อครัวเรือน)  รวมทั้งสนับสนุนงบประมาณสร้างสาธารณูปโภคให้แก่ชุมชน  เงินอุดหนุนและช่วยเหลือสร้างบ้าน  ประมาณ 140,000 บาทต่อครัวเรือน)    

อย่างไรก็ตาม  เนื่องจากพื้นที่ชุมชนริมคลองมีจำกัด  ที่สำคัญคือ  สำนักการระบายน้ำ  กรุงเทพมหานคร  ซึ่งรับผิดชอบการก่อสร้างเขื่อน  ได้กำหนดรูปแบบความกว้างของเขื่อนตลอดแนวคลองลาดพร้าวให้มีความกว้าง 38 เมตร  ดังนั้นพื้นที่ที่แต่ละชุมชนเหลืออยู่จึงมีไม่มากนัก  การออกแบบบ้านจึงต้องออกแบบให้คนทั้งชุมชนได้อยู่ร่วมกันทั้งหมด  และต้องมีพื้นที่ส่วนกลาง  ทางเดินเลียบคลอง  บ่อบำบัดน้ำเสีย  ฯลฯ  ชุมชนต่างๆ ส่วนใหญ่จึงออกแบบบ้านเป็นบ้านแถว 2 ชั้น  ขนาดความกว้างประมาณ 4x6 - 4x8  ตารางเมตร  ราคาค่าก่อสร้างประมาณ 300,000 บาทต่อหลัง โดยชาวบ้านจะต้องออมทรัพย์เพื่อเป็นทุนในการสร้างบ้านให้ได้  5 % ของวงเงินสร้างบ้าน  หลังจากนั้นจึงยื่นขอใช้สินเชื่อจาก พอช.เพื่อนำมาสร้างบ้านในนามสหกรณ์เคหสถานที่ชาวบ้านจัดตั้งขึ้นมา  และผ่อนชำระคืน พอช.ระยะเวลา 15 ปี  อัตราดอกเบี้ยร้อยละ 4 บาทต่อปี  

2. หากชุมชนใดมีพื้นที่ไม่เพียงพอ ชาวบ้านอาจจะรวมตัวกันไปหาที่ดินแปลงใหม่ที่อยู่ไม่ไกลจากชุมชนเดิม เพื่อความสะดวกในการประกอบอาชีพ  การเดินทาง  สถานศึกษา เช่น ที่ดินของบรรษัทสินทรัพย์ในสังกัดกระทรวงการคลัง  หรือที่ดินของเอกชน โดย พอช.จะให้การสนับสนุนชาวบ้านเช่นเดียวกับข้อ 1

3. หากไม่มีที่ดินที่เหมาะสม  พอช.อาจจะประสานกับการเคหะแห่งชาติเพื่อหาที่อยู่อาศัยรองรับชาวบ้าน  เช่น โครงการบ้านเอื้ออาทร  แฟลตการเคหะ  ฯลฯ  ในลักษณะการเช่าซื้อ  พอช.จะสนับสนุนชาวบ้านเหมือนกับข้อ 1

ส่วนรูปแบบการทำงานนั้น  พอช.ได้จัดตั้งศูนย์ปฏิบัติการที่อยู่อาศัยชุมชนริมคลองขึ้นมา  มีเจ้าหน้าที่ฝ่ายต่างๆ ลงไปทำงานในพื้นที่  เช่น  สถาปนิกชุมชน  เจ้าหน้าที่ปฏิบัติการพื้นที่  ร่วมกับเจ้าหน้าที่สำนักงานเขต  กรมธนารักษ์  ตำรวจ  ทหาร (ชุดมวลชนสัมพันธ์)  ฯลฯ  สร้างความเข้าใจกับชาวบ้านในชุมชน นำไปสู่การจัดทำโครงการพัฒนาที่อยู่อาศัยในชุมชนริมคลองต่างๆ

รมว.พม.เร่งโครงการให้เสร็จก่อน คสช.หมดอายุโชว์ผลงาน 

เดิม พอช.วางเป้าหมายในการพัฒนาบ้านประชารัฐริมคลองลาดพร้าว  คลองบางซื่อ  และคลองเปรมประชากร  จำนวน  74 ชุมชน  รวม 11,004 ครัวเรือน  ใช้ระยะเวลาทั้งหมด 3 ปี  คือ  ตั้งแต่ปี 2559-2561 

แต่ต่อมาในช่วงเดือนเมษายน 2559  พล.ต.อ.อดุลย์  แสงสิงแก้ว  รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการพัฒนาสังคมฯ ได้กล่าวในงานยกเสาเอกสร้างบ้านใหม่ชุมชนศาลเจ้าพ่อสมบุญ  ซอยพหลโยธิน 54  เขตสายไหม  โดยมีพลเอกประวิตร  วงษ์สุวรรณ  รองนายกฯ เป็นประธานในงานนั้นว่า  จะปรับแผนให้เร็วขึ้นจากเดิม  3 ปี  เป็น 1 ปี 6 เดือน  หรือจะให้การก่อสร้างบ้านใหม่ของชุมชนริมคลองทั้งหมดแล้วเสร็จภายในช่วงสิ้นปี 2560  ซึ่งเป็นระยะที่รัฐบาล คสช.จะหมดวาระ  และมีรัฐบาลใหม่ที่มาจากการเลือกตั้ง

การปรับแผนเร่งก่อสร้างครั้งนี้มีการวิเคราะห์กันว่า พล.ต.อ.อดุลย์ต้องการสร้างผลงานให้เข้าตาพล.อ.ประวิตร เนื่องจากในขณะนั้นมีกระแสข่าวการปรับคณะรัฐมนตรี  รวมทั้งนโยบายเรื่องการจัดระเบียบชุมชนริมคูคลองเพื่อก่อสร้างเขื่อนป้องกันน้ำท่วมเป็นนโยบายสำคัญเร่งด่วน 1 ใน 18  โครงการของรัฐบาล พล.ต.อ.อดุลย์จึงต้องการสร้างผลงานชิ้นโบว์แดงนี้ขึ้นมาเพื่อสนองนโยบายของรัฐบาล  โดยไม่คำนึงถึงความเป็นไปได้ในเรื่องของระยะเวลา  และกระบวนการขั้นตอนในการเตรียมความพร้อมของชุมชน  ถือเป็นการใช้อำนาจสั่งการลงมาแบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดตามแบบฉบับของทหารหรือตำรวจในยุคที่ คสช.มีอำนาจอยู่เต็มมือ 

ขณะที่ผู้บริหารของ พอช.ก็ไม่กล้าคัดค้านหรือโต้แย้งเนื่องจากกลัวว่าจะมีผลกระทบต่อองค์กร

อย่างไรก็ตาม  ในเวลาต่อมาได้มีการสำรวจข้อมูลครัวเรือนชุมชนที่ชัดเจนอีกครั้ง  ทั้งจากข้อมูลของ พอช.  กทม.  และเจ้าหน้าที่ตำรวจและทหาร  นำไปสู่การวางแผนงานใหม่  โดยมีเป้าหมายในปี 2559 จำนวน 3,782 ครัวเรือน  และปี 2560  ดำเนินการอีก 4,696 ครัวเรือน   รวมทั้งหมด  8,478 ครัวเรือน 

แต่ข้อเท็จจริงในขณะนี้ (กลางเดือนธันวาคม 2559) มีชุมชนที่ก่อสร้างเสร็จไปแล้ว  คือ  1.ศาลเจ้าพ่อสมบุญ  เขตสายไหม  จำนวน 64 หลัง  2.ชุมชนสะพานไม้ 2 เขตหลักสี่  ขณะนี้ก่อสร้างเสร็จแล้ว 24 หลัง  กำลังก่อสร้าง  74  หลัง  3.ชุมชนวังหิน  ก่อสร้างใกล้จะแล้วเสร็จ  7 หลัง  ฯลฯ 

รวมแล้วจนถึงสิ้นปี 2559 นี้จะมีบ้านที่ก่อสร้างเสร็จรวมกันไม่เกิน  200 หลัง  หากคิดเป็นเปอร์เซ็นต์ตามเป้าหมายในปี 2559 ที่วางเอาไว้จำนวน 3,782 หลัง  จะมีบ้านที่สร้างแล้วเสร็จไม่ถึง 10 %

ที่ผ่านมา กระบวนการจัดทำโครงการบ้านมั่นคงทั้งในเมืองและชนบทของ พอช. ต้องผ่านขั้นตอนหลายอย่าง  โดยเฉพาะกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน โดยยึดหลักการให้ชาวบ้านหรือผู้ที่เดือดร้อนรวมกลุ่มกันแก้ไขปัญหา  พอช.หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้องมีหน้าที่สนับสนุน  เช่น  การรวมกลุ่มผู้ที่เดือดร้อนจัดตั้งเป็นคณะทำงานขึ้นมา  มีการสำรวจข้อมูลชุมชน  ครัวเรือนที่มีสิทธิ์  การร่วมกันออกแบบและวางผังชุมชน  การออมทรัพย์ร่วมกัน (เดือนละ 200-300-500 หรือ 1,000 บาท ตามกำลังทรัพย์ของชาวบ้าน) ซึ่งชาวบ้านจะต้องออมเงินให้ได้จำนวน 10 % ของวงเงินที่จะขอใช้สินเชื่อจาก พอช.  ฯลฯ  

ขั้นตอนต่างๆ เหล่านี้จะต้องใช้ระยะเวลาอย่างน้อยประมาณ 1 ปีในการเตรียมความพร้อมของชุมชน  จึงจะสามารถดำเนินโครงการได้  เช่น  ชุมชนบางบัวเขตบางเขน  จัดทำโครงการบ้านมั่นคงริมคลองมาตั้งแต่ปี 2547 แต่กว่าจะสร้างความเข้าใจและรวมกลุ่มชาวบ้านเข้ามาร่วมโครงการได้ต้องใช้เวลากว่า 2 ปีจึงจะสร้างบ้านหลักแรกได้  

โครงการบ้านประชารัฐริมคลองเป็นโครงการเร่งด่วนของรัฐบาล  พอช.จึงผ่อนปรนให้ชาวบ้านออมเงินให้ได้เพียง 5 %  และร่นระยะเวลาในการเตรียมความพร้อมของชุมชนอย่างน้อย 1 ปีเหลือเพียง 6 เดือนเท่านั้น

ปัญหาอุปสรรคและความล่าช้า

กระนั้นก็ตาม  แม้ว่า พอช.จะมีมาตรการผ่อนปรนเพื่อให้ชาวบ้านสามารถขอสนับสนุนสินเชื่อและเงินอุดหนุนเพื่อสร้างบ้าน  สร้างชุมชนใหม่ได้เร็วแล้วก็ตาม  แต่ยังมีอุปสรรคหลายประการ  ทั้งข้อจำกัดด้านระเบียบ  ข้อกฎหมายการก่อสร้าง  การขาดความร่วมมือ  ขาดการบูรณาการร่วมกันระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง  เช่น  กทม.,  มหาดไทย, พม. ฯลฯ ขาดการสื่อสารประชาสัมพันธ์  ชี้แจงสร้างความเข้าใจกับประชาชน (ในภายหลังจึงมีการจัดชุดมวลชนสัมพันธ์ลงชุมชน)

รวมทั้งปัญหากลุ่มคนที่คัดค้านโครงการ  ฯลฯ  เช่น  กลุ่มผู้คัดค้านโครงการ ซึ่งนำโดยนักการเมืองในเขตหลักสี่  เจ้าของร้านอาหารริมคลอง (บุกรุกที่ดินกรมธนารักษ์)  เจ้าของบ้านหลังใหญ่หรือครอบครองที่ดินมาก  เจ้าของบ้านเช่าที่จะเสียผลประโยชน์ (การจัดผังชุมชนใหม่จะทำให้ชาวบ้านได้สิทธิ์เท่ากัน  เช่น  ครอบครัวละ 1 สิทธิ์)  รวมทั้งชาวบ้านที่มีฐานะยากจนจริง  ไม่อยากรื้อย้ายบ้าน  ไม่อยากเป็นหนี้เพื่อสร้างบ้าน  เพราะรัฐบาลไม่ได้สร้างบ้านให้ฟรี  แต่จะสนับสนุนงบประมาณบางส่วนและให้สินเชื่อระยะยาวผ่าน พอช.  จึงร่วมกันคัดค้านการเข้าร่วมโครงการบ้านมั่นคง  โดยอ้างว่าที่ผ่านมาคณะกรรมการบางชุมชนมีการทุจริต  ไม่โปร่งใส  ฯลฯ  จึงไม่เข้าร่วมโครงการ

แกนนำชาวบ้านเครือข่ายพัฒนาชุมชนและสิ่งแวดล้อมคูคลอง (คพสค.)  รายหนึ่งบอกว่า ชาวบ้านส่วนใหญ่อยากเข้าร่วมโครงการบ้านประชารัฐริมคลอง  เพราะอยากจะมีที่อยู่อาศัยที่มั่นคงให้ครอบครัวและลูกหลาน  ไม่ต้องกลัวว่าจะถูกไล่รื้ออีกต่อไป นอกจากนี้ชาวบ้านยังได้รับงบสนับสนุนการก่อสร้างบ้านจากรัฐบาลผ่าน พอช.ครัวเรือนหนึ่งประมาณ 140,000 บาท  และยังได้สินเชื่อจาก พอช.เพื่อนำมาสร้างบ้านใหม่ในวงเงินไม่เกิน 300,000 บาท  ระยะเวลาผ่อนชำระคืน 15 ปี  หรือประมาณเดือนละ 2,000 บาท  ถือว่าเป็นภาระที่ชาวบ้านสามารถผ่อนส่งได้ 

แต่ก็มีชาวบ้านบางกลุ่มที่ไม่อยากจะรื้อย้ายสร้างบ้านใหม่  เพราะบ้านที่อยู่ปัจจุบันมีขนาดใหญ่ บางหลังมีขนาด 40-50 ตารางวา  หากจะให้รื้อสร้างใหม่แล้วได้บ้านขนาด  4x7 ตารางเมตรก็จะไม่เอา  แถมยังต้องผ่อนชำระเงินสร้างบ้านอีก  ชาวบ้านกลุ่มนี้จึงคัดค้าน  ไม่ยอมรื้อย้าย  ทำให้บ้านที่จะสร้างใหม่สร้างไม่ได้  เพราะติดปัญหาเรื่องพื้นที่มีไม่พอ

บ้านบางหลังที่ไม่ยอมรื้อย้ายตั้งอยู่ระหว่างทางเข้าออกของชุมชน  ทำให้เป็นอุปสรรคในการขนวัสดุก่อสร้าง

“แต่ปัญหาความล่าช้าที่เป็นประเด็นสำคัญก็คือ  กฎระเบียบขั้นตอนต่างๆ ของทางราชการ  เช่น  ขนาดความกว้างของคลองที่ทางสำนักการระบายน้ำ กทม.กำหนดเอาไว้ 38  เมตรเพื่อสร้างเขื่อนนั้น  ชาวบ้านหลายชุมชน  โดยเฉพาะในคลองเปรมประชากรที่มีแนวคลองกว้างประมาณ 20-25 เมตร  จะไม่สามารถอยู่อาศัยในชุมชนเดิมได้  เพราะเหลือพื้นที่ไม่พอเพียง  ต้องไปหาที่อยู่อาศัยใหม่  ต้องเดินทางไกล  ห่างจากที่ทำมาหากินและโรงเรียนของลูกหลาน  นอกจากนี้ที่ดินก็ยังมีราคาแพง  ทำให้การสร้างบ้าน  สร้างชุมชนใหม่มีความล่าช้า”  แกนนำชาวบ้านรายนี้ ชี้แจง

นอกจากนี้ยังติดข้อบังคับเรื่องการก่อสร้างบ้านที่ต้องเว้นระยะห่างจากแนวคลองไม่น้อยกว่า 6 เมตร  ทำให้ชุมชนต่างๆ เหลือพื้นที่ไม่เพียงพอที่จะสร้างบ้าน  ขณะเดียวกันทางราชการก็อยากจะให้ชาวบ้านเปลี่ยนรูปแบบที่อยู่อาศัยจากเดิมแนวราบ  ขนาด 2 ชั้น  เป็นอาคารสูง 4-5 ชั้นเหมือนแฟลตการเคหะ   แต่ชาวบ้านไม่ต้องการ  เพราะขนาดห้องมีความแคบ  ไม่สอดคล้องกับอาชีพของชาวบ้าน  และราคาแพงกว่าบ้าน 2 ชั้น   รวมทั้งการกำหนดให้ต้องมีการจัดทำรายงานผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมในการสร้างบ้านริมคลอง ซึ่งต้องใช้ระยะเวลาในการจัดทำนานหลายเดือน  รวมทั้งการขออนุญาตก่อสร้างจากสำนักงานเขตก็ทำไม่ได้  หากไม่ผ่านขั้นตอนเหล่านี้  จึงทำให้โครงการบ้านมั่นคงริมคลองเดินหน้าต่อไปไม่ได้  หรือทำได้เฉพาะบางชุมชน

“ที่ผ่านมาชาวบ้านเคยรวมกลุ่มกันไปยื่นหนังสือถึงสำนักการระบายน้ำ  และยื่นที่สำนักนายกรัฐมนตรีแล้ว  แต่ก็ไม่ได้รับการตอบรับ  ทางสำนักการระบายน้ำยืนยันว่าแนวเขื่อนจะต้องกว้าง 38 เมตรเท่านั้น  ถ้าอย่างนั้นชาวบ้านก็จะไม่มีที่อยู่  ทั้งๆ ที่พวกเราก็พร้อมที่จะทำตามนโยบายของรัฐบาล  ช่วยกันรื้อบ้านออกจากคลองแล้ว  แต่สร้างบ้านไม่ได้”  แกนนำชาวบ้านอีกคนเล่าเสริม

ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเจน  คือ  ชุมชนคนรักถิ่นและชุมชนแจ้งวัฒนะซอย 5 เขตหลักสี่  ได้รื้อบ้านออกจากแนวคลองและสร้างบ้านใหม่ประมาณ 15 หลัง  ตั้งแต่ช่วงกลางปี 2559 ที่ผ่านมา  แต่ถูกกลุ่มคัดค้านไปแจ้งความต่อเจ้าหน้าที่ตำรวจและสำนักงานเขตหลักสี่ว่าก่อสร้างบ้านโดยไม่ได้รับอนุญาต  ทำให้การก่อสร้างบ้านที่สร้างไปแล้วกว่า 50 % ต้องถูกคำสั่งระงับ  ชาวบ้านเกิดความเดือดร้อน  เพราะไม่มีที่อยู่อาศัย  ต้องเช่าหรืออาศัยบ้านคนอื่นอยู่

“ข้อติดขัดและระเบียบต่างๆ ทั้งหมดนี้  เครือข่ายชาวบ้านริมคลองได้เสนอความเห็นไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องนานหลายเดือนแล้ว  โดยเฉพาะกระทรวงการพัฒนาสังคมฯ ก็ยืนยันว่า ได้เสนอให้รัฐบาลใช้มาตรา 44 เพื่อผ่อนปรนการใช้กฎหมายและข้อบังคับ  เพื่อให้ชาวบ้านก่อสร้างบ้านได้เร็วตามแผนงาน  แต่จนถึงวันนี้รัฐบาลก็ยังไม่ได้ใช้มาตรา 44  เพื่อแก้ไขระเบียบแต่อย่างใด แต่กลับใช้มาตรา 44 โยกย้ายผู้อำนวยการ พอช.  ซึ่งหากรัฐบาลยังไม่แก้ปัญหาทั้งหมดนี้  โครงการนี้ก็จะเดินหน้าต่อไปไม่ได้”  แกนนำชาวบ้านกล่าว

ทั้งหมดนี้คือภาพสะท้อนการใช้อำนาจการบริหารราชการในยุค คสช.ในกรณีการแก้ไขปัญหาชุมชนริมคลอง ที่มุ่งแต่การสร้างผลงานให้เป็นไปตามเป้าหมาย  โดยไม่ได้คำนึงถึงข้อเท็จจริง ทั้งในเรื่องระยะเวลา อุปสรรคปัญหา  และความเป็นไปได้ในการรื้อย้ายและสร้างชุมชนใหม่ ซึ่งจะต้องมีกระบวนการในการทำงานกับชาวบ้าน การสร้างการมีส่วนร่วม  เพราะเรื่องบ้านหรือเรื่องที่อยู่อาศัยของคนจนเป็นเรื่องใหญ่ ไม่ใช่ก้อนอิฐหรือก้อนหินที่จะสั่งให้ใครหยิบจับไปวางที่ไหนก็ได้ !!