ภัยสุขภาพจากควันกัญชามือสอง

"...ผลระยะยาวอย่างมะเร็งนั้นว่าน่ากลัวแล้ว แต่เราอยากบอกเพื่อนๆ ว่า งานวิจัยมากมายพิสูจน์ถึงผลระยะสั้นของควันกัญชามือสอง ผลต่อระบบทางเดินหายใจ ชัดเจนขึ้นตั้งแต่ Hoffman และคณะได้รายงานว่าควันกัญชามือสองทำให้เด็กที่เป็นโรคหอบหืดมีอาการกำเริบและรุนแรงมากขึ้น โดยควันที่สัมผัสนั้นก็มาจากพ่อแม่หรือคนในครอบครัวที่ติดกัญชานั่นเอง..."

ปีหน้าปีอะไร...ปีหนู

ปีที่ผ่านมาปีอะไร...ปี "กัญ"

ปุุจฉาวิสัชนาข้างต้นเป็นการสนทนาระหว่างแฮรี่และผองเพื่อนชาวฮอกวอร์ต ณ ดาวดวงหนึ่งอันไกลโพ้น

หลังจากธานอสได้ดีดนิ้วด้วยถุงมือที่มีอัญมณีทั้งหก สิ่งมีชีวิตในจักรวาลได้หายไปครึ่งหนึ่ง

การหายไปนั้นเกิดจากการสุ่มเลือก แต่จะเป็นแบบสุ่มธรรมดา สุ่มแบบแยกชั้น สุ่มแบบกลุ่ม หรือสุ่มอะไรก็ไม่รู้...ธานอสไม่ได้บอกไว้

ดาวที่แฮรี่และเพื่อนๆ อยู่นั้น สงบลงทันที หลังการดีดนิ้วของธานอส

เพราะขณะที่แฮรี่กำลังตวัดไม้กวาด เอ๊ย ไม้กายสิทธิ์ เปล่งแสงสู้กับลอร์ดโวลเดอมอร์อยู่นั้น ท่านลอร์ดก็ดูอ่อนแรงลงอย่างเฉียบพลัน ทำให้พลังแสงของแฮรี่แรงจนทำให้เอลเดอร์วอนด์ของลอร์ดกระเด้งมาสู่มือแฮรี่ได้อย่างไม่น่าเชื่อ

หลายคนคงเคยดูหนังหรือได้ยินตำนานเล่าขานมาว่า แฮรี่ชนะเพราะไม้กายสิทธิ์์ของลอร์ดนั้นจริงๆ จงรักภักดีต่อแฮรี่ เพราะเขาแย่งจากมัลฟอย แต่จริงๆ แล้วคงชนะไม่ง่ายขนาดนั้น ตัวพลิกผันเกิดจากการดีดนิ้วสุ่มเลือกของธานอสต่างหาก

ในหนัง จึงเห็นจุดจบของลอร์ดจึงสลายร่างกลายเป็นฝุ่นดำลอยหายไป เหมือนกับในอเวนเจอร์เอนด์เกมอย่างกะแกะ

อย่างไรก็ตาม เหล่าสิ่งมีชีวิตที่เหลืออยู่นั้น ก็ยังงุนงงกับการต้องใช้ชีวิตในสังคมที่เปลี่ยนไปจากเดิม ไม่คุ้นเคย มีอะไรแปลกใหม่ให้ต้องฉงนกันอยู่ตลอดเวลา

มีการแย่งชิงกันเป็นเสนาบดีกระทรวงต่างๆ เพื่อปกครองอาณาเขตพื้นที่อย่างสนุกสนาน ผ่านการจัดเลือกตั้ง ทำแคมเปญประชานิยมกันมากมาย เพื่อช่วงชิงคะแนนเสียง

หลังเลือกตั้ง ได้ชุดปกครองชุดใหม่หน้าเก่าก็หลายคน

กระทรวงหนึ่งที่เป็นที่จับตามองของพ่อมดแม่มดคือ กระทรวงเวทมนตร์ หรือ Ministry of Magic

เดิมกระทรวงนี้เน้นการควบคุมมาตรฐานการประกอบวิชาชีพของพ่อมดแม่มด เน้นเวทมนตร์ และยาปรุง (potion) ที่เป็นฝ่ายดี คือ ใช้เฉพาะที่ก่อให้เกิดประโยชน์แก่คนอื่นในสังคม ใช้เฉพาะที่ได้รับการรับรองสูตร รับรองมาตรฐาน พิสูจน์ประสิทธิภาพได้ กำหนดเป็นตำรับตำรา และตรวจสอบอย่างเข้มงวด

แต่ยุคหลังการดีดนิ้ว (Post-Thanos era) นั้น กระทรวงเค้าเปลี่ยนไป๋...

ปีที่ผ่านมา เพื่อนแฮรี่จึงตอบว่าเป็นปี "กัญ"

เพราะนโยบายตลอดปี ไม่เน้นเวทมนตร์และยาปรุงแบบสมัยก่อนอีกต่อไป แต่มาเน้นการใช้กัญชา พืชที่มีฤทธิ์เสพติดและเป็นที่ต้องห้าม และทำการโฆษณาสรรพคุณมากมายนานับประการ โดยยังไม่ได้รับการพิสูจน์ตามหลักมาตรฐานสากลอย่างเพียงพอ

มีทั้งการผลักดันให้ผลิตสินค้าผลิตภัณฑ์ต่างๆ มากมาย จัดตั้งคลินิกแจกจ่ายกัญผุดขึ้นมาเป็นดอกเห็ด ตีตราปั้มความเชี่ยวชาญกัญอย่างดาษดื่นแม้จะเป็นไปในลักษณะแค่เกณฑ์คนมาอบรมไม่กี่วันก็ตาม

ตอนนี้พ่อมดแม่มดตัวจริงก็เริ่มกังวลกันว่า ผลกระทบที่เกิดขึ้นนั้นมันช่างน่ากลัวเกินบรรยาย ทั้งต่อคุณภาพชีวิตของคนในสังคม รวมถึงสุขภาวะและความปลอดภัยในระยะยาว

แรกๆ ก็พยายามวางเฉย แต่หลังๆ ดูกระทรวงเวทมนตร์จะใช้อำนาจดำเนินการไปเกินเลย จึงต้องทยอยกันออกมาทัดทาน ถามถึงมาตรฐานวิชาชีพ จะทำนโยบายที่อิงมาตรฐานวิชาชีพแบบใดกันแน่

ระหว่างมาตรฐานวิชาชีพสากล หรือมาตรฐานมนตร์ดำ?

เหล่าพ่อมดแม่มดที่พยายามท้วง ก็กลับกลายถูกป้ายสี หาว่ามีผลประโยชน์แอบแฝงกับบริษัทเวทมนตร์และยาปรุงสากล ทั้งๆ ที่หากใช้ตรรกะและปัญญาในการคิดใคร่ครวญให้ดีแล้ว น่าจะเป็นไปในทางตรงกันข้าม คนที่ควรถูกตั้งคำถามอย่างจริงจังควรจะเป็นใครกันแน่?

พอเพื่อนๆ ตอบแฮรี่ว่าเป็นปี"กัญ" แฮรี่ก็ฉุกคิดขึ้นมาได้ และตอบไปว่าเห็นด้วยอย่างยิ่ง

เพราะวันก่อนแฮรี่เพิ่งเห็นข่าวใน Daily Prophet ว่า กระทรวงเวทมนตร์กำลังจะผลักให้ทุกหย่อมหญ้ามีอิสระเสรีในการปลูกกัญ เพื่อใช้ประโยชน์กันอย่างหนำใจ

แฮรี่บอกเพื่อนๆ ว่า รู้ไหมว่าเราอ่านในหนังสือ Advance in Molecular Toxicology เกี่ยวกับกัญชา มีเรื่องน่ารู้มาแชร์ให้พวกเราฟังกัน จะได้เตรียมรับมือผลกระทบจากนโยบายของกระทรวงเวทมนตร์

อยากฟังไหม?...เงียบ

อยากฟังป่าว?...เงียบ

เฮ้ย อยากฟังหน่อยดิเพื่อนๆ...โอเค้

ในควันที่เกิดจากการสูบกัญชานั้นมีการตรวจวัดสารเคมีได้กว่า 350 ชนิด ซึ่งรวมไปถึงสารเคมีที่ส่งผลต่อร่างกาย เช่น THC, CBD, CBN, คาร์บอนมอนน็อกไซด์, ไนตริก อ๊อกไซด์, ไฮโดรเจน ไซยาไนด์, แอมโมเนีย, โลหะหนัก รวมไปถึงพวก Polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH) และไอระเหยของสารประกอบอินทรีย์ต่างๆ

ซึ่งไอ้ที่บอกมาเหล่านั้น หากไม่นับสารที่เกิดจากกัญชาโดยเฉพาะแล้ว ส่วนใหญ่มันก็เหมือนกับควันที่ได้จากการสูบบุหรี่นั่นเอง และหลายต่อหลายตัวก็จะเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคมะเร็งชนิดต่างๆ

สารบางชนิดได้รับการพิสูจน์แล้วว่าพบในควันจากการสูบกัญชามากกว่าการสูบบุหรี่ เช่น แอมโมเนียจะตรวจพบในควันกัญชาสูงกว่าบุหรี่ถึง 20 เท่า ในขณะที่พวกไฮโดรเจนไซยาไนด์ ไนตริกอ๊อกไซด์ และพวก PAH จะตรวจพบสูงกว่าควันบุหรี่ราว 2-5 เท่า

การที่เราเคยได้ยินพวกสาวกสายเขียวมาอ้างว่ายังไม่มีหลักฐานว่ากัญชาจะทำให้เกิดมะเร็งปอดเหมือนบุหรี่นั้น เพราะเดิมกัญชาจัดเป็นสิ่งเสพติดต้องห้าม จึงมีการใช้น้อย และไม่มีการวิจัยติดตามนานเพียงพอ แต่หากมีสติปัญญาเพียงพอ คงพอคาดเดาได้ว่า หากสารประกอบต่างๆ ในควันกัญชานั้นมีความเหมือนหรือคล้ายคลึงกับบุหรี่ แถมปริมาณมากกว่าด้วยในหลายต่อหลายตัว มันจะเสี่ยงไหมในระยะยาว ทั้งต่อคนสูบกัญชาเอง และคนรอบข้างในสังคมที่ดมควันกัญชามือสอง

ทั้งผลักทั้งดันให้เข้าถึงได้ง่าย ใช้กันมั่วซั่วเสรี จะเกิดอะไรขึ้น และใครจะรับผิดชอบ ไม่ต้องมาอ้างนะว่า เหล้าบุหรี่มันไม่ดี ทำไมไม่แบน อยากแบนก็แบนสิ ไม่มีใครห้าม ดีเสียอีก

แต่ไม่ใช่ยกข้ออ้างนี้มากล่าวอ้างแบบเสียสติว่า เหล้าบุหรี่ยังอยู่ในสังคมได้ กัญชายาเสพติดนี้ก็ต้องเอามาใช้อย่างเสรีได้ นี่คงไม่ใช่เหตุผลที่คนที่มีสมองและสติปัญญาควรหยิบยกมาใช้...แฮรี่เล่าไปยั้วะไป จนเพื่อนๆ ต้องมาปลอบ

ผลระยะยาวอย่างมะเร็งนั้นว่าน่ากลัวแล้ว แต่เราอยากบอกเพื่อนๆ ว่า งานวิจัยมากมายพิสูจน์ถึงผลระยะสั้นของควันกัญชามือสอง

ผลต่อระบบทางเดินหายใจ ชัดเจนขึ้นตั้งแต่ Hoffman และคณะได้รายงานว่าควันกัญชามือสองทำให้เด็กที่เป็นโรคหอบหืดมีอาการกำเริบและรุนแรงมากขึ้น โดยควันที่สัมผัสนั้นก็มาจากพ่อแม่หรือคนในครอบครัวที่ติดกัญชานั่นเอง

ผลต่อหัวใจและหลอดเลือด ทางทีมของ Wang และคณะได้ทำการศึกษาวิจัยในหนู พบว่าควันกัญชามือสองทำให้หนูทดลองมีปัญหาเรื่องการหดเกร็งของผนังหลอดเลือด และมีหัวใจเต้นเร็วขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ

ผลต่อระบบจิตประสาท พบว่าคนที่ไม่ได้สูบกัญชา แต่ไปอยู่ในพื้นที่ที่มีคนสูบกัญชา จะส่งผลต่อจิตประสาทได้ โดยมีอาการ High แบบคนที่สูบ

ผลต่อพฤติกรรมและความจำ ทางทีมของ Hermann และคณะได้ศึกษาพบว่าควันกัญชามือสองส่งผลให้คนที่สัมผัสควันนั้นมีความสามารถทางทักษะพิสัย (Psychomotor) ลดลง และความจำในการทำงานลดลง

นอกจากนั้นยังส่งผลทำให้เกิดการระคายเคืองต่อเยื่อบุตา และบริเวณเนื้อเยื่ออ่อนอื่นๆ ที่สัมผัสต่อควันกัญชามือสองด้วย

ในโลกมนุษย์นั้น ตอนนี้มีงานวิจัยที่ตีพิมพ์เผยแพร่คำเตือนเกี่ยวกับผลกระทบจากนโยบายกัญชามากขึ้นเรื่อยๆ ทั้งต่อคนเสพ และต่อคนในสังคม

โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับยุคเฟื่องฟูของการโฆษณาประชาสัมพันธ์ที่ยากต่อการควบคุม ทำให้คนจำนวนมากมีความเชื่องมงายเกินจริง โดยหลงลืมหลักเหตุและผล มาตรฐานที่ควรมี ระบบการเฝ้าระวังที่จำเป็นจะต้องดำเนินการอย่างเคร่งครัดรัดกุม มิใช่นึกจะทำอะไรก็ทำ โดยไม่ฟังคำท้วงติง และยึดตนเองเป็นที่ตั้ง จะชี้นกให้เป็นไม้ จะชี้ไม้ให้เป็นนก อย่างที่กระทรวงเวทมนตร์กำลังทำอย่างที่เราเห็นกัน

เพื่อนๆ ฟังแฮรี่มาถึงตอนนี้ ก็มองตากันปริบๆ และเอื้อนเอ่ยกับแฮรี่ว่า...

...แฮรี่...ตื่นได้แล้ว ละเมออะไรน่ะ ฟังมานาน ไม่รู้เรื่องเลย

รศ.นพ.ธีระ วรธนารัตน์

คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

อ้างอิง

Wei B et al. Secondhand marijuana smoke (SHMS): Exposure occurrence, biological analysis and potential health effects. Advances in Molecular Toxicology. Volume 13, 2020. ISSN: 1872-0854.