พระมหากษัตริย์กับแผ่นดินเหนือสุดหรือ “ล้านนา”

"...การรวมล้านนาเข้ากับสยามนั้น เป็นความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่ของไทยเรา และถือเป็น “ผลงานร่วม” ของพระมหากษัตริย์ราชวงศ์จักรีแห่งรัตนโกสินทร์ กับ พระมหากษัตริย์ในราชวงศ์ทิพย์จักราธิราชของล้านนาเป็นสำคัญ พระมหากษัตริย์ของล้านนาทั้งมวลจะสิ้นสุดลงในสมัยรัชกาลที่ 7 เป็นประมาณ ไล่เรี่ยกับเวลาที่สมบูรณาญาสิทธิราชย์ของพระมหากษัตริย์ส่วนกลางเองจะพลันยุติลงด้วย..."

ถ้าถามว่าภาคไหนของประเทศที่รวมเข้ากับสยามหลังสุดเพื่อน ? ในความเห็นผม น่าจะเป็น เหนือสุด แดนดินถิ่นล้านนา 8 จังหวัด ได้แก่ แม่ฮ่องสอน เชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง เชียงราย พะเยา แพร่ น่าน

ดินแดนล้านนา ที่มีเชียงใหม่เป็นเมืองเอกหรือเมืองหลวงนั้น เก่าแก่พอๆกับสุโขทัย-อยุธยา เคยยิ่งใหญ่ไม่แพ้สยาม เป็นเอกราชอยู่ร่วมสามร้อยปี ต่อมาตกอยู่ใต้อำนาจพม่าถึงสองร้อยปี และในต้นรัตนโกสินทร์จึงปลดแอกพม่ามาอยู่ร่วมกับสยาม ซึ่ง ชนส่วนใหญ่อยู่ในกลุ่มภาษา “ไท” ด้วยกัน

เป็นที่น่าสังเกตว่าแม้ล้านนาจะตกอยู่ใต้พม่าถึงสองร้อยปี มีกองทหารพม่าและเจ้าเมืองพม่ามาครอบครอง แต่ก็หาได้กลายเปลี่ยนเป็นพม่าไปไม่ ยังรักษาภาษาพูดและภาษาเขียน รวมทั้งศิลปะ ประเพณี และวัฒนธรรมแบบไทล้านนาได้ตลอดมา

จะขอชี้ว่าที่ตั้งของล้านนานั้นสำคัญยิ่งสำคัญต่อความอยู่รอดของอยุธยาและรัตนโกสินทร์เป็นที่ยิ่ง ในประการแรก ปิง วัง ยม น่าน ของล้านนา ก็คือต้นน้ำของเจ้าพระยานั่นเอง ขาดล้านนาเสียแล้ว สยามภาคกลาง ย่อมขาดชีวิต หากล้านนาตกเป็นของพม่า อยู่เป็นคนละประเทศ เกษตรกรรมและความเป็นอยู่ของไทยภาคกลางย่อมจะขาดความมั่นคง และ หลักประกันในเรื่องน้ำ

ในประการที่สอง ตลอดเวลาที่สยามรบพม่ามาหลายร้อยปีนั้น คราใดที่พม่ายกทัพเข้าไทยทางทิศตะวันตก แล้ว สังเกตเถิด การศึกฝ่ายนั้นไม่เคยสำเร็จ กรุงศรีอยุธยาไม่เคยแตกจากเบื้องทิศนั้น ตรงข้าม ที่กรุงได้แตกแก่พม่าทั้งสองครั้งนั้น เป็นเพราะฝ่ายนั้นจะตีหัวเมืองล้านนาให้ได้ก่อน หรือ ได้รับความร่วมมือจากล้านนาก่อน แล้วจึงตีหักศึกลงใต้มา สำเร็จผลได้ พูดง่ายๆ คือหากล้านนาตกเป็นของพม่าเมื่อไร เมืองหลวงของไทยนั้นก็ยากที่จะอยู่รอดปลอดภัยได้ ด้วยเหตุนี้พระมหากษัตริย์สยามจึงเพียรพยายามจะรวมล้านนาเข้ามาให้ได้

อย่างไรก็ตาม บรรดาพระมหากษัตริย์ของล้านนานั้น ก็หาได้เพลี่ยงพล้ำต่ออยุธยาง่ายๆ รบกันอยู่หลายครั้ง เป็นร้อยๆปี ก็ไม่แพ้ไม่ชนะ จนในที่สุด ต่อมา ทั้งอยุธยาและล้านนาก็ล้วนตกเป็นเมืองขึ้นของพระเจ้าบุเรงนองแห่งพม่า แต่ไทยอยุธยานั้น มีพระนเรศวรเป็นเจ้า สามารถช่วงชิงอิสรภาพคืนมาได้ภายใน 15 ปีเท่านั้น ส่วนล้านนาต้องตกอยู่ใต้พม่าถึง 200 ปี ติดต่อกัน จนที่สุด เกิดมี พญากาวิละ หรือ เจ้ากาวิละกษัตริย์ลำปางที่ต่อมาครองเชียงใหม่ด้วย ได้นำชาวล้านนารบไล่พม่าออกไปได้สำเร็จ และ พระเจ้าแผ่นดินเชียงใหม่พระองค์นี้ทรงตัดสินพระทัยเด็ดขาดที่จะไม่ยอมอยู่ใต้พม่าอีก นำล้านนามารวมกับสยามในสมัยรัชกาลที่หนึ่งแห่งรัตนโกสินทร์นั่นเอง

การรวมล้านนาเข้ากับสยามนั้น เป็นความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่ของไทยเรา และถือเป็น “ผลงานร่วม” ของพระมหากษัตริย์ราชวงศ์จักรีแห่งรัตนโกสินทร์ กับ พระมหากษัตริย์ในราชวงศ์ทิพย์จักราธิราชของล้านนาเป็นสำคัญ พระมหากษัตริย์ของล้านนาทั้งมวลจะสิ้นสุดลงในสมัยรัชกาลที่ 7 เป็นประมาณ ไล่เรี่ยกับเวลาที่สมบูรณาญาสิทธิราชย์ของพระมหากษัตริย์ส่วนกลางเองจะพลันยุติลงด้วย

สายพระโลหิตของพระมหากษัตริย์แห่งแผ่นดินตอนเหนือสุด ได้ผสมผสานหลอมรวมเข้ากับราชจักรีวงศ์หลายครั้งหลายสมัย อาทิ เจ้าศรีอโนชา พระขนิษฐาของพระเจ้ากาวิละ ทรงเป็นอัครชายาของกรมพระราชวังหน้าในรัชกาลที่หนึ่ง เจ้าดารารัศมี ราชธิดาพระเจ้าอินทวิชยานนท์ ทรงเป็นพระราชชายาในรัชกาลที่ห้า และเจ้าทิพเกษร อีกพระองค์หนึ่งแห่งทิพย์จักราธิราช ทรงเป็นเจ้าจอมมารดาในรัชกาลที่ห้า และให้กำเนิดพระองค์เจ้าดิลกนพรัฐ เจ้านายไทยพระองค์แรกที่ต่อมาสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาเอก จากประเทศเยอรมัน และพระนามดิลกนพรัฐ ของพระองค์ ย่อมแปลได้ว่า “ศรีแห่งเมืองเชียงใหม่” นั่นเอง

ในทุกวันนี้ ย้อนรำลึกได้ว่าล้านนานั้นสำคัญเหลือเกิน นอกจากด้วยเหตุผลสองประการที่เอ่ยมาในตอนต้นแล้ว จนถึงรัชกาลที่ห้า หก และเจ็ด ก็ยังมีเจ้านายและกษัตริย์ของตนเองในฐานะประเทศราช แม้จะเข้ารวมกับสยามตั้งแต่ครั้งรัชกาลที่หนึ่งแล้ว และจนถึงทุกวันนี้ราชสำนักที่กรุงเทพฯก็ยังรับรองสถานะและเกียรติยศ “เจ้านาย ฝ่ายเหนือ” และ เราอาจคิดสมมตต่อว่า หากล้านนาไม่รวมเข้ามาอยู่กับสยาม ก็น่าจะตกเป็นของจักรวรรดิอังกฤษ ซึ่งอังกฤษนั้นอาจจะรวมล้านนาเข้ากับรัฐฉานของพวกไทใหญ่ หรืออาจจะแยกปกครองเป็นอีกรัฐหนึ่ง แต่ ไม่ว่าอย่างใด ก็น่าจะจัดวางล้านนาให้อยู่ใต้ “อาณานิคมอินเดีย” ไปเลย เฉกเช่นเดียวกับที่ปกครองรัฐฉานและพม่า

การตัดสินพระทัยของพระเจ้ากาวิละที่จะสลัดล้านนาออกจากสองร้อยปีที่อยู่ใต้พม่า มาอยู่กับราชวงศ์จักรีแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งเป็นไทด้วยกัน หรือ มองอีกทางหนึ่ง ความสำเร็จชั้นเอกอุของพระมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีที่สามารถหลอมรวมแผ่นดินล้านนาเข้ากับสยามประเทศได้เป็นครั้งแรก ส่งผลมาจนถึงทุกวันนี้ คือ ล้านนาได้กลายเป็น “เพชรน้ำเอก” ของพิชัยมงกุฏสยามเป็นดินแดนสงบสันติ และเป็น “ถิ่นไทยงาม” ที่ “งามทั้งคน งามทั้งดินแดน” ที่ผู้คนจากภาคอื่นๆ ล้วนอยากไปเยี่ยมเยือน มิใช่เป็น “ดินแดนเจ้าปัญหา” คล้ายกับรัฐฉาน อีกรัฐหนึ่งของไท ที่จนถึงทุกวันนี้ก็ยังต้องฝืนใจอยู่กับพม่า กลายเป็นส่วนหนึ่งของพม่า อย่างไม่เต็มใจยิ่ง ดังที่ผมได้สมมตให้เห็นในข้างต้นแหละครับ

ที่มา : เอนก เหล่าธรรมทัศน์    

หมายเหตุ : ภาพประกอบจาก http://huexonline.com