กฎหมายปราบโกงใหม่: เอาผิดนิติบุคคลและผู้เกี่ยวข้อง
กฎหมายใหม่ของ ป.ป.ช. มาตรา 123/5 เป็นมาตรการลงโทษทางอาญาที่รุนแรง กับนิติบุคคล กรรมการและผู้เกี่ยวข้องที่ไปติดสินบนเจ้าหน้าที่ของรัฐ ดังนั้นจึงเป็นเรื่องที่ใครก็ตามที่ทำมาหากินหรือต้องติดต่อกับหน่วยงานรัฐจะต้องรู้และวางมาตรการป้องกันที่เหมาะสมไว้ มิฉะนั้นอาจติดคุกหัวโตได้
มาตรการใหม่นี้ยึดหลักสากลที่ว่า เมื่อบุคคลไปติดต่อหรือค้าขายกับรัฐ ผลประโยชน์ที่เกิดขึ้นย่อมตกแก่นิติบุคคลที่เขาไปกระทำการแทน ยกตัวอย่างเช่น นายหน้าไปติดสินบนเพื่อให้ชนะการประมูลงานของรัฐอย่างไม่โปร่งใส กำไรและผลประโยชน์ที่ตามมาย่อมตกกับบริษัท รวมถึงผู้บริหารและผู้ถือหุ้น
แต่ที่ผ่านมายังไม่มีกฎหมายที่ชัดเจนในการเอาผิดกับนิติบุคคล เหตุนี้จึงมีการบัญญัติเพิ่มเติมขึ้นในกฎหมายของ ป.ป.ช. ให้เอาผิดกับนิติบุคคลและผู้มีอำนาจกระทำการแทนนิติบุคคล โดยมีโทษจำคุกและโทษปรับที่อาจสูงถึงสองเท่าของความเสียหายทั้งปวงที่เกิดขึ้นกับรัฐอันเป็นผลจากการกระทำนั้น
ผู้กระทำผิดตามมาตรานี้นอกจากบุคคลากรขององค์กรแล้วยังครอบคลุมถึง “บุคคลที่มีความเกี่ยวข้องกับนิติบุคคลและกระทำไปเพื่อประโยชน์ของนิติบุคคล” ขณะที่ “ผู้รับสินบน” อาจหมายถึง เจ้าหน้าที่รัฐ เจ้าหน้าที่ของรัฐต่างประเทศและเจ้าหน้าที่ขององค์การระหว่างประเทศ โดยไม่ได้ระบุว่า “จำนวนสินบน” ต้องมากแค่ไหน “วัตถุประสงค์ของการติดสินบน” ต้องเป็นไปเพื่ออะไร
แต่ที่น่าเป็นห่วงคือ ในเรื่องคอร์รัปชัน สิ่งที่เรียกว่า “สินบน” นอกจากเงินทองแล้วยังหมายถึง “ผลประโยชน์” ที่อาจคิดคำนวนเป็นเงินได้และคิดคำนวนไม่ได้ เช่น การพาไปเที่ยวต่างประเทศ ช่วยฝากโรงเรียนหรือหางานให้ลูก เป็นต้น ซึ่งเหล่านี้เป็นเรื่องที่ยุ่งยากและอันตรายมากสำหรับธุรกิจ
ในความเป็นจริงแล้ว มาตรา 123/5 นี้มีเจตนาที่ดี ต้องการส่งเสริมให้เอกชนประกอบธุรกิจด้วยความรับผิดชอบ ความซื่อสัตย์ โปร่งใส มีการพัฒนาศักยภาพของตนเองเพื่อแข่งขันทางการค้าอย่างตรงไปตรงมา ซึ่งจะสร้างความแข็งแกร่งในระยะยาวให้กับทุกคน
ดังนั้นหากนิติบุคคลพิสูจน์ได้ว่า ตนตระหนักดีถึงปัญหาดังกล่าวและได้จัดให้มีมาตรการควบคุมที่เหมาะสมเพียงพอในการป้องกันการทุจริตอยู่ก่อนแล้ว เมื่อมีกรณีผิดพลาดทำนองเกิดนี้ขึ้นนิติบุคคลนั้นก็ไม่ต้องรับผิดหรือได้รับโทษต่ำ
โดย ป.ป.ช. ได้จัดทำ “คู่มือแนวทางการกำหนดมาตรการควบคุมภายในที่เหมาะสม” ออกเผยแพร่แล้วที่
https://www.nacc.go.th/download/article/article_20170926135334.pdf
ดร.มานะ นิมิตรมงคล
เลขาธิการ องค์กรต่อต้านคอร์รัปชัน (ประเทศไทย)