ระบบสุขภาพในฝันของใคร?
เฮือกกกกก...
ผมสะดุ้งขึ้นมาตอนตีสาม หลังจากเหลือบมองนาฬิกา นับเป็นเวลาก่อนตื่นนอนปกติราวชั่วโมงนึง
ฝันว่างวดนี้ออกเลขท้ายสามตัวเป็น 127 แต่เสียดายที่ไม่ได้ซื้อ ซื้อแต่ 715 และ 517...เอาเข้าจริง ไม่ออกเลยสักเลขเดียว
นึกในใจว่า ไม่เป็นไร ถือว่าสนับสนุนรัฐบาลละกัน
ก่อนจะฝันเรื่องเลขท้ายนั้น ดันฝันเห็นภาพระบบสุขภาพของประเทศนึงอย่างกับเห็นของจริงๆ เสียเพียงแต่ไม่แน่ใจว่าเป็นฝันแบบเห็นภาพเรื่องราวย้อนอดีต (ภาษานักวิจัยเรียกว่า retrospective) หรือแบบเห็น ณ เวลาใดเวลาหนึ่ง (ภาษานักวิจัยเรียก cross-sectional) หรือฝันแบบตามเหตุการณ์ไปข้างหน้า (ภาษานักวิจัยเรียก prospective) กันแน่
ที่แน่ๆ คือนักวิจัยเราไม่เคยเรียนชื่อรูปแบบแปลกๆ อย่าง prospective cross-sectional นะครับ หากไปเห็นที่ไหน ต้องเตือนกันหน่อยว่าไม่มีนะครับแบบนี้
ว่าแต่ว่าอยากรู้ไหมว่าภาพในฝันของระบบสุขภาพที่เห็นนั้นเป็นอย่างไร?
จะเล่าให้ฟัง...แต่บอกไม่ได้หรอกนะว่า "ภาพในฝัน" นั้น จริงหรือไม่ น่าพึงพอใจหรือเปล่า และหากเกิดเป็นจริงแล้ว มันเป็น"ภาพฝัน"ของใคร?
...มาจะกล่าวบทไป
ถึงประเทศแดนไกลสุดไพศาล
ค่าใช้จ่ายสุขภาพของรัฐบาล
สร้างความปวดกบาลแก่หลายคน...
...ว่าแล้วเหล่านกหวีดกรีฑายุทธ
ถึงที่สุดขุดไปทั่วทุกแห่งหน
หากมีน้อยแต่ให้มากจักยากจน
สีไม่ทน สีไม่แคร์ ไม่สนใจ...
...จะต้องแก้กฎหมายให้หายป่วน
เขี่ยความถ้วนหน้าใครจะหน้าไหน
ความเป็นธรรมขึ้นอยู่กับคนของใคร
เลยเลือกใช้การให้มากกลุ่มยากจน...
...เค้าเรียกว่าระบบสวัสดิการรัฐ
เขาเรียงจัดเกณฑ์คนทุกแห่งหน
เกลากล่อมให้เหล่าสาธารณชน
มาเวียนวนลงทะเบียนเพียรตีตรา...
...สิบกว่าล้านพานพบในบัญชี
โอ้น้องพี่มีสิทธิแสวงหา
จะช่วยเหลือกูลเกื้อเมื่อถึงครา
จำนรรจาชิวหาช่างพาเพลิน...
...ยามเจ็บป่วยช่วยด้วยช่วยฉันหน่อย
จะคอยดูแลให้แซ่ซ้องสรรเสริญ
คงดีมากหากไม่ต้องออกส่วนเกิน
ขอให้เจริญจำเริญเถิดพ่อคุณ...
...ภาพในฝันไม่ได้ฉายเช่นนั้น
เห็นวรรณะคนจนยันพ่อขุน
เงินมากมีมีระบบรองรับทุน
ต้องหัวหมุนหากบ่จี๊ไม่มีตังค์...
...ระบบนั้นฉันเรียกว่าสี่จุดสูญ
ทวีคูณศูนย์ถ่วงห่วงหน้าหลัง
ใครป่วยแล้วควรเผื่อเหลือพลัง
ใช้กำลังไปรักษาตามขั้นตอน...
...ในอดีตใครใครล้วนไปหา
ขอหยูกยารักษาตนจากคนสอน
โรงเรียนแพทย์หมอใหญ่ได้เว้าวอน
จราจรจราจลจนหมดแรง...
...รูปแบบใหม่ให้ไปที่ใกล้บ้าน
บริบาลถ้วนทั่วหัวระแหง
หมอครอบครัวใช้จ่ายไม่น่าแพง
แต่ต้องแปลงเปลี่ยนความชอบเฉพาะทาง...
...ต่อแต่นี้จะไปไหนให้ผ่านด่าน
จะไหว้วานขอลัดได้ไม่ขัดขวาง
เพียงเตรียมพร้อมจับจ่ายค่าระวาง
ร้องครวญครางเมื่อเห็นบิลจินตนา...
...คนจนมีสิทธิไหมครับๆ
ระเบียบจับตอบได้ไขปัญหา
มีสิทธิรับการดูแลด้วยเมตตา
ไร้ราคาค่าใช้จ่ายวุ่นวายใจ...
...หากไม่จนคือกลุ่มคนควรครุ่นคิด
แม้นมีสิทธิพื้นฐานที่ให้ไหว
ร่วมจ่ายสตางค์แบบ(ไม่?)ตะเตือนไต
ดูเงินได้ระดับภาษีที่จ่ายกัน...
...ภาพระบบที่เห็นเป็นไปแล้ว
โอ้น้องแก้วใครทุกข์หรือสุขสันต์
จำแนกแจกแจงให้ได้ทั้งวัน
เจ้าจอมขวัญเตรียมใจรับสดับฟัง...
...เหล่าโรงหมอหญ่ายใหญ่ใจลัลล้า
ภาระข้าลดลงก่อนหนหลัง
ชูป้ายไฟให้โอ้ปป้า (คนคิด) อย่างจริงจัง
เป็นอิหยังไหงเคสยากดันพอกพูน...
...ยากไม่กลัวกลัวไม่ยากแต่หลากหลาย
กลับบานปลายส่งมาแต่ใกล้สูญ
ยากแล้วเย็นเข็นไม่ไหวเกินเกื้อกูล
แสนอาดูรสุดอาลัยไม่ไหวกัน...
...คนหน้างานทำงานอย่างมั่นมุ่ง
ฟ้องร้องพุ่งยุ่งยากใจไม่อยากฝัน
คนเรียกร้องขอส่งตัวมั่วทุกวัน
จะให้ฉันหรือไม่ให้ได้เห็นดี...
...ใจนึงเราดูแลอยากช่วยเหลือ
เอื้อเฟื้อฟูมฟักรักศักดิ์ศรี
เขาหวังให้ไร้ผิดพลาดแม้นยากมี
รักษาฟรีหรือร่วมจ่ายหน่ายพอกัน...
...ยิ่งอยู่ที่หน้างานโรงบาลเล็ก
หมอหน้าเด็กรับหน้าเสื่อเชื่อตามฝัน
เจอเหตุการณ์พาลกดขี่ทุกวี่วัน
อย่าดันฉันหันออกไปไร้วิญญาณ...
...กาลผ่านไปคนไม่พอล้ออดีต
จำต้องขีดเส้นใจไกลสถาน
ทุกสาขาไม่ว่าหมอพยาบาล
เริ่มทำงานด้วยความระแวงระวัง...
...ภาพที่ฝันคงค้างอยู่ในนิมิต
ช่วยเตือนจิตคนดูแลให้ห่วงหลัง
คุณภาพชีวิตเกราะกำบัง
เป็นพลังป้องกันเกื้อขวัญคน...
สรุปโดยคร่าว ระบบสุขภาพที่เห็นนั้นมีลักษณะดังนี้
หนึ่ง ดูเหมือนจะเป็นระบบที่ให้การดูแลรักษาพื้นฐานแก่ทุกคน
สอง ต้องเข้าตามตรอกออกตามประตู ถ้าจะใช้สิทธิ ต้องยอมรับว่าต้องผ่านด่านหมอครอบครัว ไม่สามารถโดดข้ามไปเฉพาะทางได้ คิดจะลัดขั้นตอนก็ต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่ายเอง
สาม สิทธิที่ได้รับอาจแบ่งตามเขตที่อยู่ เจ็บป่วยก็เริ่มต้นที่สถานพยาบาลระดับเล็กใกล้บ้านก่อนเสมอ หากไม่ไหวจึงถูกส่งไปที่ใหญ่กว่า แต่จะเบ็ดเสร็จจบที่ใหญ่สุดในเขตนั้น ยกเว้นกรณีพิเศษจริงๆ
สี่ ระยะแรกภาระงานในสถานพยาบาลใหญ่ๆ น่าจะลดลง แต่ต่อมาจะเห็นว่าเคสหนักๆ และมีปัญหาจะมากขึ้นเรื่อยๆ บางส่วนมาจากการดำเนินโรค บางส่วนอาจมาจากกระบวนการดูแล
ห้า คนหน้างานในระดับเล็กๆ จะเผชิญปัญหากวนใจทั้งเรื่องความไม่เชื่อมั่นในความเชี่ยวชาญ กระแสเรียกร้องหรือคาดหวังมาตรฐานและคุณภาพและผลลัพธ์การตรวจรักษา รวมถึงแรงกดดันเรียกร้องให้ส่งตัว อันสัมพันธ์กับปัญหาการฟ้องร้อง ส่งผลต่อขวัญกำลังใจ และการคงอยู่ของบุคลากรในระบบสุขภาพภาครัฐ
ทางออกคือ ควรเตรียมวางแผนปิดจุดอ่อนที่กล่าวมา และเตรียมคนของเราทั้งบุคลากรและประชาชนให้เข้าใจ ห่วงใยกันและกัน ช่วยกันพัฒนา...
หมายเหตุ : ภาพประกอบจาก google