"เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา" ศาสตร์พระราชาแก้ปัญหาที่ปลายขวาน
“ยุทธศาสตร์ เข้าใจ เข้าถึง และพัฒนา ของในหลวงรัชกาลที่ 9 สามารถนำมาปรับใช้ในการปฏิบัติหน้าที่พัฒนาและแก้ไขปัญหาต่างๆ ของประชาชนได้ทุกพื้นที่ทั่วประเทศ โดยเฉพาะปัญหาในจังหวัดชายแดนภาคใต้”
นี่คือคำบอกเล่าของ พล.ต.อ.สมศักดิ์ แขวงโสภา อดีตผู้บัญชาการตำรวจตระเวนชายแดน (อดีต ผบช.ตชด.) ซึ่งปัจจุบันดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการศูนย์ปฏิบัติการลูกเสือชาวบ้านในพระบรมราชานุเคราะห์ เกี่ยวกับการน้อมนำ “ศาสตร์ของพระราชา” ในด้าน “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” มาปรับใช้กับการทำงานของ ตชด.ในทุกท้องถิ่นห่างไกล
หัวใจสำคัญก็คือ ต้องคำนึงถึงประโยชน์สุขของประชาชนเป็นที่ตั้ง และต้องทำให้ประชาชนไว้วางใจตำรวจ
แนวทางแบบนี้แก้ไขปัญหามาแล้วแทบทุกพื้นที่ของประเทศไทย และสามารถดับไฟแห่งความรุนแรง ณ ดินแดนปลายด้ามขวานได้ด้วย โดยเจ้าหน้าที่จะต้องไม่ใช้ความรุนแรงในการจัดการปัญหา และเปิดให้ชาวบ้านในพื้นที่มีส่วนร่วมมากที่สุด
จริงๆ แล้วยุทธศาสตร์ “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” ไม่ใช่ยุทธศาสตร์แรกที่ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระราชทานแก่ข้าราชการเพื่อใช้เป็นแนวทางในการบำบัดทุกข์บำรุงสุขให้กับประชาชน แต่พระองค์ท่านเคยพระราชทานมาก่อนหน้านั้นแล้ว เช่น ยุทธศาสตร์การทำงานของ ตชด.ที่พระราชทานเมื่อปี 2513 ที่ อ.แม่ริม จ.เชียงใหม่
แต่คำว่า “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” ที่พระองค์ท่านพระราชทานเป็นยุทธศาสตร์ในการแก้ไขปัญหาความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ เมื่อปี 2547 เสมือนเป็นการตกผลึกแนวพระราชดำริทั้งหมดผ่านคำสั้นๆ แค่ 3 คำ
พระมหากรุณาธิคุณที่พระองค์ท่านทรงมีต่อ ตชด. จากการที่ทรงลงพื้นที่เยี่ยมเยียนการทำงานของตำรวจตระเวนชายแดนในท้องถิ่นทุรกันดารแทบทุกพื้นที่ ทำให้แนวพระราชดำรัสนี้ซึมลึกเข้าไปในสายเลือด ตชด.ทุกนาย
“เป็นแนวทางการทำงานที่ ตชด.ถือปฏิบัติกันมาตลอด เมื่อผมขึ้นดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการ ตชด.ในปี 2547 ก็ได้ประยุกต์ยุทธศาสตร์พระราชทานที่สั่งสมในความคิดและประสบการณ์ออกมาเป็นแนวทางการทำงานที่เรียกว่า 7 ย. ได้แก่ เยี่ยมเยียน ยิ้มแย้ม ยกย่อง แยกแยะ เยียวยา ยุติธรรม และยั่งยืน”
“อย่างเมื่อเราเข้าไปทำงานในพื้นที่ เริ่มแรกก็ต้องไปเยี่ยมเยียนชาวบ้านก่อน เวลาไปก็ต้องยิ้มแย้มแจ่มใส ยกย่องคนที่เราเข้าไปพบปะพูดคุยด้วย พร้อมทั้งแยกแยะคนไม่ดีออกจากคนดี และมีความยุติธรรม สิ่งสำคัญคือต้องทำอย่างยั่งยืน ไม่ใช่ไปโชว์ออฟ ทำดียัดไส้ หรือทำดีเอาหน้า แต่ต้องบูรณาการการทำงานเพื่อให้ก้าวเดินต่อไปอย่างยั่งยืน” อดีต ผบช.ตชด.ระบุ
ยุทธศาสตร์ “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” แม้จะใช้คำสั้นๆ เข้าใจง่าย แต่ในบริบทของการทำความเข้าใจเพื่อแปรไปสู่การปฏิบัตินั้น พล.ต.อ.สมศักดิ์ บอกว่า มีรายละเอียดเยอะมาก อย่างเรื่อง “ความเข้าใจ” ต้องเข้าใจทั้งประวัติศาสตร์ ปูมหลัง สภาพภูมิสังคม ส่วน “เข้าถึง” ก็ต้องเข้าถึงคน พื้นที่ และสถานการณ์ต่างๆ สิ่งสำคัญต้องเข้าถึงจิตใจของประชาชน หากไม่เข้าใจก็จะเข้าไม่ถึง และเกิดความหวาดระแวงตามมา
“ปัญหาสามจังหวัดชายแดนภาคใต้มีความซับซ้อน เพราะมีประเด็นเรื่องชาติพันธุ์กับศาสนาเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย จึงถือเป็นปัญหาสังคมจิตวิทยาที่ละเอียดอ่อนมาก แม้คนที่คิดแยกดินแดนหรือเป็นผู้ก่อความไม่สงบจะเป็นคนส่วนน้อยของพื้นที่ แต่ก็เป็นคนส่วนน้อยที่มีพลัง การแก้ไขปัญหาจึงต้องเข้าใจมิติต่างๆ เหล่านี้ ยกตัวอย่างง่ายๆ เราทำดีในพื้นที่เยอะมาก แต่พอผิดนิดเดียว ทุกอย่างพลิกหมดเลย ไม่ใช่แค่เป็นศูนย์ แต่ติดลบ” อดีต ผบช.ตชด.ระบุ
วิธีการทำงานดังที่เอ่ยถึงในตอนต้น คือ ไม่ใช้ความรุนแรง และให้ประชาชนมีส่วนร่วมนั้น พล.ต.อ.สมศักดิ์ เคยทำกระทั่งประสบความสำเร็จมาแล้ว ถือเป็นการน้อมนำยุทธศาสตร์พระราชทานมาปรับใช้อย่างเห็นผล
“ช่วงเป็น ผบ.ร้อย ราวๆ ปี 2514 ผมประจำอยู่ที่ อ.ยะหา จ.ยะลา ตอนนั้นชาวบ้านบอกว่าอยากได้อาคารเรียน เราก็สร้างให้ สมเด็จย่าพระราชทานพระราชทรัพย์ให้ 5 หมื่นบาท”
“ด้วยเงินจำนวนนี้ เราสามารถสร้างอาคาร 5 ห้องเรียน กับบ้านพักอีก 2 หลัง สาเหตุที่ทำได้เพราะทุกฝ่ายช่วยกัน ทั้งนายอำเภอและประชาชน โดยเฉพาะชาวบ้านมาลงแรงช่วยจนไม่ต้องจ้างแรงงาน ไม้บางส่วนชาวบ้านก็บริจาค เมื่อทุกคนมาร่วมกันทำงานก็ทำให้เกิดความผูกพัน ทั้งระหว่างชาวบ้านด้วยกัน ชาวบ้านกับเจ้าหน้าที่ และความผูกพันกับวัตถุ ก็คือโรงเรียน”
“ช่วงหลายปีที่ผ่านมา เกิดเหตุรุนแรงกับครูและสถานศึกษาจนโรงเรียนหลายแห่งต้องปิดการเรียนการสอน แต่โรงเรียน ตชด.ไม่เคยปิด ทั้งยังมีชาวบ้านมาช่วยนอนเฝ้าเวลากลางคืนด้วย”
พล.ต.อ.สมศักดิ์ กล่าวด้วยว่า โครงการก่อสร้างต่างๆ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของงานพัฒนานั้น ไม่ว่าจะเป็นโรงเรียนหรือสิ่งปลูกสร้างอะไรก็ตาม ทุกแห่งมีเป้าหมายเดียวกันคือ เป็นสะพานให้เจ้าหน้าที่รัฐเดินเข้าไปในหัวใจประชาชน
และนั่นก็คือผลจากยุทธศาสตร์พระราชทาน...เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
บรรยายภาพ :
1 พล.ต.อ.สมศักดิ์ แขวงโสภา
2 ตราสัญลักษณ์ของกองบัญชาการตำรวจตระเวนชายแดน