รุมโต้รากี่: อันเนื่องมาจากรัฐประหาร

คารวะชาว "เติร์ก" "ตูรก" "ตรูก" ผู้ยิ่งใหญ่แห่งประวัติศาสตร์ด้วยการบอกท่านผู้อ่านอีกว่า ประเทศตะวันออกกลางเกือบทั้งหมด รวมถึงอียิปต์ ตูนีเซีย ลิเบีย อัลจีเรียนั้น ล้วนเคยอยู่ใต้การปกครองของออตโตมานมาแล้ว และ"เม็กกะ" นครศักดิ์สิทธิ์ของอิสลามนั้น เดิมก็เคยอยู่ในอารักขาของเติร์กแห่งออตโตมาน

ศ.ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์ โพตส์บทความในเฟซบุ๊กส่วนตัวเรื่อง รุมโต้รากี่: อันเนื่องมาจากรัฐประหาร

-----

ขบถหรือรัฐประหารในตุรกีที่เพิ่งผ่านไปทำให้ประเทศนี้เป็นที่สนใจของคนไทยอย่างยิ่ง ผมจะไม่เพิ่มเติมหรือขัดแย้งกับท่านที่กำลังวิเคราะห์สาเหตุและผลสะเทือนของรัฐประหารที่ล้มเหลวนั้น แต่จะมีมุมมองสนุกมาเสนอเกี่ยวกับประเทศสำคัญนี้ ซึ่งสำคัญกว่าที่เราคิดเยอะ

ตุรกีปัจจุบันคือดินแดนของชาวมุสลิม แต่อดีตแสนนานมาแล้ว ที่นี่คือส่วนหนึ่งของฝรั่งกรีกโบราณนะครับ เมือง "ทรอย" ของนาง "เฮเลน" ก็อยู่ทางทิศตะวันตกของตุรกีทุกวันนี้ ติดทะเลหันหน้าสู่ประเทศกรีซ

ต่อมาเมื่อกรีกเสื่อมลง ตุรกีกลายเป็นส่วนหนึ่งของมหาอาณาจักรโรมันครับ และเมื่ออาณาจักรยิ่งใหญ่นี้แยกเป็นสอง--ตะวันตก และตะวันออก เมืองหนึ่งในตุรกีปัจจุบัน เวลานั้นชื่อ "คอนสแตนติโนเปิล" ก็ได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นเมืองหลวงของโรมันตะวันออก สรุปว่าดินแดนตุรกี--เวลานี้ฟังแล้วเป็นแขกอิสลาม--ในอดีตกาลนั้นเคยเป็นดินแดนโรมันตะวันออกมาแล้ว

คนไทยเรามักคิดตามที่ครูสอนมาตามตำราฝรั่งอีกทีว่า อาณาจักรโรมันนั้นแตกสลายเมื่อกรุงโรมล่มจากการเข้าตีของอนารยชนเผ่าฮันในคริสตศตวรรษที่ 5 แต่ที่จริงโรมันส่วนตะวันออกจะอยู่ยืนยงมาได้อีกถึงหนึ่งพันปี คนแถบนั้นรวมทั้งคนมุสลิมและคนเติร์กใกล้ ๆ จะเรียกดินแดนที่คอนสแตนติโนเปิลปกครองมาอีกหนึ่งพันปีนั้นว่า "รุม" หรือ "โรม" ต่อไป ไม่ได้เรียกว่า ไบแซนติอุม (Byzantium) แบบที่ฝรั่งเรียก

คำว่า "รุมโต้รากี่" ที่ผมนำมาพาดหัวนั้น เป็นคำที่ไทยเราเรียกพวกตุรกีในตอนต้นรัตนโกสินทร์ เรียกตามเสียงที่คนเติร์กสมัยนั้นเรียกตัวเองครับ นับว่า บรรพชนเราทันโลกจริง "โต้รากี่" ก็คือตุรกีนั่นเอง

ตอนนั้นเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักร "ออตโตมาน" แต่เป็นส่วนสำคัญที่สุด "อิสตันบุล" เมืองหลวง"ออตโตมาน" อยู่ในตุรกีนี่เอง ซึ่ง "อิสตันบุล" ก็คือกรุง"คอนแสตนติโนเปิล"เดิมนั่นเอง เมื่อมุสลิมปกครองได้เรียกเมืองนี้เสียใหม่ตามสำเนียงตน

จากศตวรรษที่ 16 ถึงศตวรรษที่ 19 อาณาจักรออตโตมานซึ่งมีตุรกีเป็นศูนย์กลางนี้แผ่ปกดินแดนสามทวีปรอบทะเลเมดิเตอเรเนียนพร้อมๆกันเลยครับ คือเอเชียตะวันตก ยุโรปตะวันออกและใต้ และอัฟริกาตอนเหนือ ยิ่งใหญ่อลังการ ไม่แพ้จีน อินเดีย อิหร่าน และจะอยู่เหนือยุโรปตะวันออกและยุโรปใต้อยู่นานทีเดียว

แม้แต่กรีซเองตอนนั้นก็อยู่ในอาณาจักรออตโตมานนี้ ประวัติศาสตร์ไทยระบุว่าคอนสแตนติน ฟอนคอล ที่รับใช้พระนารายณ์นั้นเป็นชาวกรีก ก็ไม่ผิด แต่ความจริงในตอนนั้นโลกไม่มีประเทศกรีซ มีแต่กรีกที่อยู่ในอาณาจักรออตโตมานของเติร์กมุสลิม และฟอลคอนนั้นแรกเริ่มน่าจะเป็นเพียงคนในบังคับของออตโตมาน

ฉะนั้น คงไม่ผิดถ้าจะบอกว่าสยามนั้นมักคุ้นกับ "รุม" กับ "โต้รากี่ " และกับชาว "ตูรก" หรือ "ตรูก" มานานครันและพึงสังเกตด้วยว่าเราไม่ออกเสียงว่า "เติร์ก" ตามฝรั่งอังกฤษปัจจุบัน การออกเสียงว่า "ตูรก" หรือ "ตรูก" นั้นใกล้เคียงกับที่พวกเขาเรียกตัวเอง ตราบจนถึงตอนต้นของรัตนโกสินทร์นั้น เรายังไม่ใช้ภาษาอังกฤษมาเรียกชื่อคนหรือประเทศต่างๆ คนดัทช์ เราเรียก ดอดชิ ประเทศแจแปนเราเรียกญี่ปุ่น คนโคเรียนั้นเราเรียกชาวเกาหลี คำว่า "ตูรก" หรือ "ตรูก" หรือ "เติร์ก" นั้น เป็นชื่อเรียกภาษาและชาติพันธ์ุ ไม่ใช่สัญชาติ คนเติร์กนั้นที่จริงคล้ายกับคนไทและเยอรมัน (และสลาฟด้วย) ที่แยกย้ายกันอยู่ในหลายๆประเทศ

คนเยอรมันนั้นอยู่ในเยอรมันนี แต่ก็คือคนในออสเตรียด้วย ก็ คือคนสวิสส่วนใหญ่ด้วย เพราะล้วนพูดฟังอ่านเขียนภาษาเยอรมันด้วยกันทั้งสิ้น คนไทเราก็อยู่ในไทย แต่ก็อยู่ในลาว อยู่รัฐฉานในพม่า อยู่ในเต้อหงและสิบสองปันนาของจีน อัสสัมของอินเดีย รอบๆเดียนเบียนฟูของเวียดนามด้วย เป็นต้น

คนเติร์กนอกจากอยู่ในตุรกี ยังอยู่ในซินเกียง พวกอุยกูร์ ไงครับ อยู่ในประเทศที่เรียกกันว่าเอเชียกลาง อันได้แก่ คาซัคสถาน อุซเบกิสถาน เคอร์กิซสถาน ทาจิกิสถาน เติร์กเมนิสถาน และยังอยู่ในเขตตาตาร์ของรัสเซียด้วย คน "เติร์ก" หรือ "ตูรก" หรือ "ตรูก" นั้น ยิ่งใหญ่มาก

คนเติร์กแห่งเอเชียกลางนั้นเคยเกรียงไกรยิ่งใหญ่ไม่แพ้เติร์กแห่งตุรกี สร้างมหาอาณาจักรที่ยิ่งใหญ่ที่มี ตีมูร์ หรือ ตาร์มาเลน (Tarmalane) ข่านที่ยิ่งใหญ่ในโลก ยิ่งใหญ่สืบต่อมาจากเจงกิสข่าน

ยุโรปและจีนเคยสั่นสะท้านเมื่อทราบว่าเจงกิสข่านขยับทัพมาทิศของตนฉันใด ก็จะรู้สึกพรั่นพรึงฉันนั้นเมื่อยินข่าวแพร่มาว่า ตีมูร์ข่าน เคลื่อนทัพมาแล้ว

ชาวเติร์กออตโตมานที่ยึดครองโรมันตะวันออกและเมืองหลวงคอนสแตนติโนเปิลได้ในศตวรรษที่ 15 นั้น จุดเริ่มต้นของพวกเขาก็คือดินแดนที่ทุกวันนี้คือเอเชียกลางนั่นเอง พวกนี้เมื่อออกจากเอเชียกลางแล้ว ไม่เคยหันไปสู่ทิศตะวันออกอีกเลย มุ่งแต่จะพิชิต "ตะวันตก" และที่สุดก็ทำได้สำเร็จ หากทัพใหญ่ของออตโตมานไม่ถูกหยุดยั้งที่เวียนนาถึงสองครั้ง เติร์กก็น่าจะพิชิตอิตาลีและยุโรปตะวันตกแล้วก็เป็นได้

ขอปิดท้ายคารวะชาว "เติร์ก" "ตูรก" "ตรูก" ผู้ยิ่งใหญ่แห่งประวัติศาสตร์ด้วยการบอกท่านผู้อ่านอีกว่า ประเทศตะวันออกกลางเกือบทั้งหมด รวมถึงอียิปต์ ตูนีเซีย ลิเบีย อัลจีเรียนั้น ล้วนเคยอยู่ใต้การปกครองของออตโตมานมาแล้ว และ"เม็กกะ" นครศักดิ์สิทธิ์ของอิสลามนั้น เดิมก็เคยอยู่ในอารักขาของเติร์กแห่งออตโตมาน

ใครไม่เคยไปเยือนตุรกีและเอเชียกลางควรพยายามไปนะครับ ข้างล่างนี้เป็นภาพจากการไปเยือนอุศเบกิสถานไม่กี่เดือนมานี้เองครับ