งานบ้านควรได้รับการคุ้มครองเช่นงานทั่วไป

"ผลประโยชน์หรือกำไรส่วนใหญ่ตกอยู่ในมือของบริษัทจัดหางานที่ฉ้อโกงผลประโยชน์และนายจ้างที่แสวงประโยชน์โดยมิชอบจากการบังคับใช้แรงงาน องค์การแรงงานระหว่างประเทศ ประเมินว่า มีการสร้างประโยชน์มากกว่า 8 พันล้านเหรียญดอลล่าร์ จากแรงงานทำงานบ้านที่ถูกบังคับใช้แรงงาน ผลประโยชน์เหล่านี้สมควรเป็นของแรงงานและครอบครัว"

หมายเหตุ:บทความชิ้นนี้เผยแพร่ขึ้นเนื่องในวันลูกจ้างทำงานบ้านสากล 16 มิถุนายน 2557 และเป็นวันครบรอบ 3 ปี แห่งอนุสัญญาองค์การแรงงานระหว่างประเทศ ฉบับที่ 189 ว่าด้วยงานที่มีคุณค่าสำหรับลูกจ้างทำงานบ้าน

โยชิเทรุ อุราโมโตะ ผอ.องค์การแรงงานระหว่างประเทศ ประจำภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิค กล่าวว่า เมื่อสองเดือนที่แล้ว แรงงานทำงานบ้านวัย 23 ปี จากเมืองเล็ก ๆ ในประเทศอินโดนีเซีย ได้รับการยกย่องให้เป็น 1 ใน 100 ของบุคคลแห่งปีของนิตยสารไทมส์ เอร์วิอานา ซูลิสติยานนิงสิฮ์ (Ms.Erwiana Sulistyaningsih) ได้รับการยอมรับไปพร้อมกับบรรดาผู้นำประเทศทั้งหลาย และนักร้องยอดนิยม เนื่องจากเธอไม่ได้เพิกเฉยต่อสิทธิของเธอ

วันนี้ถือเป็นวันแรงงานทำงานบ้านสากล และที่องค์การแรงงานระหว่างประเทศ เรากำลังนำเสนอให้เห็นถึงสิ่งความสำคัญของแรงงานผู้หญิงที่ทำงานบ้านทั้งหลาย เช่น เอร์วิอานา นับตั้งแต่ที่เอร์วิอานาเดินทางกลับจากฮ่องกง เธอได้รณรงค์เรียกร้องสิทธิของแรงงานทำงานบ้านอย่างต่อเนื่อง ในระหว่างที่เธอทำงานที่ฮ่องกงเป็นเวลา 8 เดือน เอร์วิอานาถูกนายจ้างทำร้ายบาดเจ็บจนมิอาจทำงานต่อไปได้ เธอจึงถูกส่งกลับบ้านที่ประเทศอินโดนีเซีย โดยมีเงินในกระเป๋าเพียง 9 ดอลล่าร์ เอร์วิอานาเริ่มรณรงค์เพื่อแรงงานทำงานบ้านทั่วโลก ซึ่งแรงงานส่วนใหญ่เป็นแรงงานข้ามชาติผู้หญิง และยังคงมีความเสี่ยงต่อการถูกแสวงหาประโยชน์เนื่องจากสภาพการทำงานและสถานที่ทำงาน

เฉพาะในภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิกนั้นพบว่ามีแรงงานทำงานบ้านกว่า 20 ล้านคน ซึ่งเป็นจำนวนเท่ากับประชากรของประเทศศรีลังกา แต่เนื่องจากแรงงานเหล่านี้มักทำงานในบ้าน ซึ่งค่อนข้างมีความส่วนตัวและสถานที่ทำงานก็ยังไม่ถูกควบคุมตรวจสอบสภาพการทำงานจากรัฐ ทำให้แรงงานเหล่านี้มีความเสี่ยงต่อการปฏิบัติโดยมิชอบ

ในหลายประเทศแรงงานไม่ได้รับการคุ้มครองจากกฎหมายแรงงาน และไม่ได้รับสิทธิในการได้รับค่าจ้างขั้นต่ำตามที่กฎหมายกำหนด โดยเฉลี่ยแรงงานทำงานบ้านมีรายได้น้อยกว่าครึ่งหนึ่งของค่าจ้างโดยเฉลี่ย บางรายอาจมีรายได้น้อยกว่าถึง 1 ใน 5 ของค่าจ้างเฉลี่ย

แม้ว่ามีความเสี่ยงต่าง ๆ ในสภาพการทำงานและสถานประกอบการ งานบ้านก็ถือว่างานที่มีจำนวนแรงงานเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ปัจจุบันมีแรงงานทำงานบ้านทั่วโลกเพิ่มขึ้นประมาณ 19 ล้านคน ซึ่งเป็นจำนวนที่มากกว่าจำนวนแรงงานทำงานบ้านกลางทศวรรษที่ 1990 หรือมีจำนวนแรงงานทำงานบ้านเพิ่มขึ้นประมาณ 30% ในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา และมากกว่า 80% ของแรงงานทำงานบ้านเป็นแรงงานหญิง

กฎกระทรวงฉบับที่ 14 ออกตามพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) คุ้มครองแรงงาน พ.ศ.2555 บัญญัติส่งเสริมการคุ้มครองสิทธิแรงงานทำงานบ้าน โดยกำหนดให้แรงงานทำงานบ้านมีสิทธิได้รับวันหยุดอย่างน้อย 1 วัน/สัปดาห์ วันหยุดตามประเพณี สิทธิลาป่วยโดยได้รับค่าจ้าง และค่าล่วงเวลาสำหรับการทำงานในวันหยุด

อย่างไรก็ตาม แม้มีการคุ้มครองสิทธิแรงงานทำงานบ้านเพิ่มขึ้น พบว่าแรงงานทำงานบ้านในประเทศไทยยังไม่มีสิทธิได้รับค่าจ้างขั้นต่ำตามที่กฎหมายกำหนด และไม่ได้รับการคุ้มครองเกี่ยวกับสิทธิลาคลอด ซึ่งถือว่ามีความสำคัญอย่างมาก เนื่องจากแรงงานทำงานบ้านส่วนใหญ่เป็นผู้หญิง

เนื่องจากยังมีความต้องการแรงงานทำงานบ้าน (ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผู้หญิง) จำนวนมาก แรงงานทำงานบ้านที่เป็นแรงงานข้ามชาติมีส่วนสร้างเสริมเศรษฐกิจของชุมชนในบ้านเกิดของตนเองอย่างมีนัยสำคัญจากเงินที่ส่งกลับบ้าน เพื่อเป็นค่าใช้จ่ายสำหรับการศึกษาและสุขภาพของครอบครัวแรงงานอย่างสม่ำเสมอ และการเพิ่มผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ (จีดีพี) และศักยภาพด้านการพัฒนาของประเทศตน แรงงานทำงานบ้านทำให้สมาชิกในครอบครัวของนายจ้างสามารถไปทำงาน โดยไม่จำเป็นต้องกังวลเกี่ยวกับการทำความสะอาดบ้าน หุงหาอาหาร ซื้อของ และภารกิจต่าง ๆ ของครอบครัว

ดังนั้นเราต้องตระหนักถึงความสำคัญของงานบ้าน ไม่ว่าแรงงานทำงานบ้านนั้นจะมีสัญชาติใดก็ตาม ซึ่งกรณีดังกล่าวสามารถแสดงออกโดยการส่งเสริมการคุ้มครองสิทธิแรงงานให้มีสภาพการทำงานที่ปลอดภัยและมีค่าจ้าง สวัสดิการ และผลประโยชน์จากการทำงานที่เท่าเทียมกับงานประเภทอื่น ๆ

เมื่อไม่กี่วันที่ผ่านมา มีการรับหลักการพิธีสารว่าด้วยการต่อต้านการใช้แรงงานบังคับ ซึ่งเป็นตราสารที่มีผลผูกพันทางกฎหมาย ณ ที่ประชุมแรงงานระหว่างประเทศ และได้มีการกำหนดเพิ่มข้อบทหรือมาตรการที่มุ่งคุ้มครองค่าชดเชยความเสียหายที่เกิดขึ้นกับแรงงานที่ถูกบังคับใช้แรงงาน พิธีสารดังกล่าวตระหนักและให้ความสำคัญว่าผลประโยชน์เหล่านี้ควรเป็นของแรงงานและครอบครัวโดยชอบธรรม

แต่กลับพบว่าผลประโยชน์หรือกำไรส่วนใหญ่ตกอยู่ในมือของบริษัทจัดหางานที่ฉ้อโกงผลประโยชน์และนายจ้างที่แสวงประโยชน์โดยมิชอบจากการบังคับใช้แรงงาน องค์การแรงงานระหว่างประเทศ ประเมินว่า มีการสร้างประโยชน์มากกว่า 8 พันล้านเหรียญดอลล่าร์ จากแรงงานทำงานบ้านที่ถูกบังคับใช้แรงงาน ผลประโยชน์เหล่านี้สมควรเป็นของแรงงานและครอบครัว

ทั้งนี้ ส่วนหนึ่งเป็นเพราะผู้คนในสังคมจำนวนมากยังเห็นว่างานบ้านเป็นงานของสมาชิกในครอบครัวที่เป็นผู้หญิง โดยไม่จำเป็นต้องมีค่าจ้างใด ๆ หรือเป็นงานของผู้หญิงชนชั้นล่าง แทนที่จะเป็นงานที่สร้างผลิตภาพซึ่งต้องได้รับค่าจ้างเช่นงานอื่น ๆ ความเข้าใจที่ผิดพลาดนี้ทำให้กระบวนการยอมรับสิทธิของแรงงานทำงานบ้านทั้งในระดับระหว่างประเทศและภายในประเทศเป็นไปอย่างล่าช้า

เมื่อวันที่ 16 มิถุนายน 2554 มีการรับรองอนุสัญญาองค์การแรงงานระหว่างประเทศ ฉบับแรกที่รับรองสิทธิแรงงานทำงานบ้าน วันนี้เราจึงร่วมเฉลิมฉลองวาระสำคัญนี้ที่ในที่สุดประชาคมนานาชาติให้การยอมรับและตระหนักถึงความสำคัญว่า “งานบ้านคืองานที่ควรได้รับการคุ้มครองอีกประเภทหนึ่ง”

นับถึงปัจจุบันนี้ 14 ประเทศทั่วโลกได้ตกลงที่จะส่งเสริมการคุ้มครองสิทธิพื้นฐานสำหรับแรงงานทำงานบ้าน โดยให้สัตยาบันต่ออนุสัญญาองค์การแรงงานระหว่างประเทศ ฉบับที่ 189 สำหรับวาระครบรอบของการประกาศรับรองอนุสัญญาองค์การแรงงานระหว่างประเทศในปีนี้ เราขอสนับสนุนให้รัฐบาลของทุกประเทศพิจารณาให้สัตยาบันต่ออนุสัญญาฯ ดังกล่าว และส่งเสริมให้มีการคุ้มครองแรงงานทำงานบ้านตามกฎหมายแรงงานเป็นการทั่วไปด้วย

อย่างไรก็ดี หากยังไม่มีการให้สัตยาบันอนุสัญญาฯ ดังกล่าวจากรัฐบาล เพื่อส่งเสริมการคุ้มครองสิทธิแรงงานทำงานบ้าน และท่านเป็นนายจ้างที่มีการจ้างแรงงานทำงานบ้าน ท่านสามารถหารือกับลูกจ้างของท่านว่าจะให้การคุ้มครองสิทธิแรงงานทำงานบ้านตามอนุสัญญาฯ ในบ้านของท่านอย่างไร โดยไม่จำเป็นต้องรอกระบวนการให้สัตยาบันโดยรัฐบาล 

ทั้งนี้ ให้ตระหนักและรับรองสิทธิของแรงงานที่จะมีวันหยุดเต็มวันเป็นเวลา 1 วัน/สัปดาห์ มีชั่วโมงการทำงานที่เหมาะสม และได้รับค่าจ้างที่เป็นธรรมสอดคล้องกับค่าจ้างขั้นต่ำ ไม่มีการจ้างแรงงานเด็กที่มีอายุต่ำกว่าอายุขั้นต่ำที่กฎหมายกำหนด และส่งเสริมให้ลูกจ้างที่เป็นเด็กสามารถมีโอกาสในการศึกษาในระหว่างที่มีการจ้างงาน สนับสนุนให้แรงงานทำงานบ้านของท่านเข้าร่วมเครือข่ายหรือสมาคมแรงงานทำงานบ้าน จัดให้มีวันหยุดและให้มีสิทธิลาป่วย โดยได้รับค่าจ้าง มีเสรีภาพในการเดินทาง และได้รับค่าจ้างเป็นเงินสด เคารพสิทธิส่วนบุคคลของแรงงานทำงานบ้าน และจัดให้แรงงานผู้หญิงที่ทำงานบ้านนั้นมีห้องนอนที่ปลอดภัยและเป็นส่วนตัวในกรณีที่แรงงานพักอาศัยอยู่ร่วมในบ้านของท่าน

ข้าพเจ้าขอชื่นชมความกล้าหาญของเอร์วิอานาที่ลุกขึ้นต่อสู่เพื่อสิทธิและศักดิ์ศีของตนในฐานะมนุษย์คนหนึ่งและเพื่อสิทธิของพี่น้องแรงงานทำงานบ้านคนอื่น ๆ เอร์วิอานาไม่ควรต้องเรียกร้องสิทธิแต่เพียงลำพัง และขอให้ทุกท่านร่วมมือและยืนเคียงข้างกับเอร์วิอานา โดยส่งเสริมการคุ้มครองสิทธิของแรงงานทำงานบ้านในบ้านของท่านและในชุมชนที่ท่านอาศัย สนับสนุนรัฐบาลของท่านให้สัตยาบันต่ออนุสัญญาฯ และให้หลักประกันที่สำคัญต่อแรงงานผู้หญิงให้มีสภาพการทำงานที่ปลอดภัยและได้รับค่าจ้าง สวัสดิการและสิทธิประโยชน์ต่าง ๆ ที่เหมาะสมสำหรับการทำงานที่นายจ้างมีความต้องการเป็นอย่างมาก

หากเราไม่ตระหนักรับรองว่าแรงงานทำงานบ้านเป็นสมาชิกที่มีคุณค่าในสังคม และให้การคุ้มครองแรงงานอย่างเต็มที่ตามกฎหมายกำหนด ลองไตร่ตรองดูว่าจะมีแรงงานที่ตกอยู่ในสถานการณ์เช่นเดียวกับเอร์วิอานาอีกกี่คน .

ภาพประกอบ:เว็บไซต์ไทยพีบีเอส