เปิดตัวเลขน้ำยมทะลักท่วมสุโขทัย สวน กบอ. -รมต.ดันเขื่อน
เครือข่ายลุ่มน้ำยม ยันมีเขื่อนแก่งเสือเต้น-เขื่อนแม่น้ำยม (ยมล่าง) ไร้ประโยชน์ ไม่ช่วยบรรเทาปัญหาน้ำท่วมที่สุโขทัยได้ แนะทางออกแก้น้ำท่วมน้ำแล้ง เร่งกระจายแหล่งรับน้ำ-อ่างเก็บน้ำขนาดเล็ก ขนาดกลาง ให้ทั่วทั้งลุ่มน้ำยม
วันที่ 14 กันยายน เครือข่ายลุ่มน้ำยม เปิดข้อมูลเหตุการณ์น้ำยมผุดทะลุกำแพงแนวกั้นน้ำของจังหวัดสุโขทัย จนทำให้น้ำทะลักเข้าท่วมเขตเศรษฐกิจเมืองสุโขทัยที่ผ่านมา โดยเปิดข้อมูลเบื้องต้น ไล่ตั้งแต่ต้นกำเนิดแม่น้ำยม และชี้ให้เห็นว่า น้ำยมทะลักเข้าท่วมเมืองสุโขทัย น้ำมาจากไหน
เครือข่ายลุ่มน้ำยม ระบุว่า ได้พิจารณาข้อมูลปริมาณน้ำจากข้อมูลของกรมชลประทานแล้ว เห็นได้ชัดเจนว่า จุดหรือที่ที่จะสร้างเขื่อนแก่งเสือเต้น หรือ เขื่อนแม่น้ำยม (ยมล่าง) นั้น อยู่ที่ สถานีวัดน้ำบ้านห้วยสัก (Y.20) อ.สอง จ.แพร่ ปริมาณน้ำตังแต่วันที่ 1 กันยายน 2555 ถึง วันที่ 12 กันยายน 2555 จะเห็นได้ชัดเจนว่า ปริมาณน้ำ อยู่ในขั้นน้อยวิกฤติ ดังนั้นถึงแม้มีเขื่อนแก่งเสือเต้น หรือ เขื่อนแม่น้ำยม (ยมล่าง) ก็ไม่มีผลต่อการเกิดน้ำท่วมเมืองสุโขทัย ดังรัฐมนตรีหลายท่านเรียกร้องให้เร่งสร้างเขื่อนดังกล่าว
ส่วนคำถามที่ว่า หากมีเขื่อนแก่งเสือเต้นจะแก้ไขปัญหาได้หรือไม่ เครือข่ายลุ่มน้ำยม ระบุว่า เขื่อนแก่งเสือเต้น และ เขื่อนแม่น้ำยม (ยมล่าง) อยู่ห่างจากต้นน้ำยมลงมา 115 กม. และ125 กม. จากความยาวของแม่น้ำยมทั้งหมด 735 กิโลเมตร ดังน้ำพื้นที่รับน้ำจึงน้อยมาก หากฝนหรือพายุที่นำพาฝนมาตกด้านล่างของเขื่อน ซึ่งมีความยาวกว่า 600 กิโลเมตรนั้น น้ำก็จะไม่เข้าเขื่อน เหมือนดั่งกรณีพายุไหหม่าในปี 2554 นั้น ฝนตกมากในเขตตอนกลางของลุ่มน้ำยม ที่จังหวัดแพร่ อุตรดิตถ์ สุโขทัย พิษณุโลก จึงทำให้มวลน้ำปริมาณมากไหลลงสู่ภาคกลางและกรุงเทพมหานคร ประกอบกับเขื่อนภูมิพลและเขื่อนสิริกิตติ เร่งปล่อยน้ำวันละมากกว่า 100 ล้านลูกบาศก์เมตร จึงก่อให้เกิดมหาอุทกภัยในปี 2554 ที่ผ่านมา ดังนั้นหากมีเขื่อนแก่งเสือเต้น หรือ เขื่อนแม่น้ำยม (ยมล่าง) ก็ไม่สามารถที่จะช่วยบรรเทาปัญหาน้ำท่วมที่เกิดขึ้นได้
สำหรับทางออกในการแก้ไขปัญหาน้ำท่วมน้ำแล้ง ลุ่มน้ำยมนั้น เครือข่ายลุ่มน้ำยม ระบุว่า การพัฒนาระบบที่ยืดหยุ่นในการรับน้ำ หรือ รับฝนที่มาจากพายุ ที่อาจตกใต้เขื่อน หรือ ตกกระจายตัว จึงเป็นประเด็นที่สำคัญมากในการวางแผนรับมือน้ำท่วมน้ำแล้ง ซึ่งสามารถทำโดยการกระจายแหล่งรับน้ำหรืออ่างเก็บน้ำขนาดเล็ก ขนาดกลาง ให้ทั่วทั้งลุ่มน้ำยม เช่น การพัฒนาอ่างเก็บน้ำทั้ง 77 ลำน้ำสาขาของแม่น้ำยม หากพัฒนาอ่างขนาดเล็ก ขนาดกลาง ให้กักเก็บน้ำเฉลี่ย 50 ล้านลูกบาศก์เมตร จำนวน 70 อ่าง ก็จะได้ปริมาณน้ำ 3,500 ล้านลูกบาศก์เมตร ซึ่งมากกว่าเขื่อนแก่งเสือเต้นถึง 3 เท่า และมีความยืดหยุ่นกว่าในกรณีที่ฝนหรือพายุ ตกกระจายทั่วทั้งลุ่มน้ำยม
ขณะเดียวกัน ยังมีทางเลือกอื่นๆ ในการแก้ไขปัญหาน้ำท่วมน้ำแล้ง ลุ่มน้ำยม จากข้อเสนอของชาวบ้าน กลุ่มราษฎรรักษ์ป่า ต.สะเอียบ ได้เสนอไว้ คือ ให้รัฐยุติการผลักดันการสร้างเขื่อนขนาดใหญ่ ทั้งเขื่อนแก่งเสือเต้น เขื่อนยมบน เขื่อนยมล่าง แนะให้ใช้แนวทางการจัดการน้ำชุมชน
-ฟื้นฟูป่าต้นน้ำ รักษาป่าที่เหลืออยู่ไม่ถึง 23 เปอร์เซ็นต์ ป้องกันการบุกรุกป่า ให้ป่าซับน้ำไว้เป็นเขื่อนถาวรและยั้งยืน และทำหน้าที่เก็บคาร์บอลช่วยลดโลกร้อน รวมทั้งฟอกอากาศให้ออกซิเจนแก่มวลมนุษยชาติ
-รักษาและพัฒนาป่าชุมชน ทุกชุมชนควรมีป่าชุมชน ไว้ใช้สอย เก็บเห็ด ผัก หน่อไม้ สมุนไพร เป็นซุปเปอร์มาร์เก็ตของชุมชน
-ปลูกต้นไม้เพิ่ม สร้างพื้นที่สีเขียวให้กับครอบครัว ชุมชน หมู่บ้าน ตำบล อำเภอ จังหวัด ภาค และประเทศชาติ ทุกคน ทุกชุมชน ช่วยกันทำได้ ช่วยลดโลกร้อนได้อีกด้วย
-พัฒนาระบบภาษีเพื่อสิ่งแวดล้อม ชุมชนไหนรักษาสิ่งแวดล้อมเพื่อตัวเองและเพื่อชุมชนอื่น ควรได้รับการสนับสนุน ชุมชนใดไม่มีศักยภาพในการรักษาและอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ควรให้การสนับสนุน เป็นชุมชนพี่น้องหนุนช่วยกัน
-ฟื้นฟูระบบเหมืองฝาย พัฒนาฝายดักตะกอน ฝายชะลอน้ำ ฝายกักเก็บน้ำ ให้ทั่วทุกพื้นที่ที่มีศักยภาพ -พัฒนาอ่างเก็บน้ำขนาดเล็กทั้ง 77 ลำน้ำสาขาของแม่น้ำยม -ทำแก้มลิงไว้ทุกชุมชน
-พัฒนาหนึ่งหมู่บ้านหนึ่งแหล่งน้ำ หนึ่งตำบลหนึ่งแหล่งน้ำ
-ส่งเสริมระบบการใช้ที่ดินให้สอดคล้องกับภูมิสังคม สนับสนุนโฉนดชุมชน สร้างความมั่นคงทางอาหารให้กับชุมชน ยุติการขับไล่ชุมชนออกจากป่า สนับสนุนชุมชนที่อยู่กับป่า ให้รักษาป่า รักษาต้นน้ำ รวมทั้งจัดการผังเมืองให้สอดคล้องกับธรรมชาติและภูมิสังคม
เครือข่ายลุ่มน้ำภาคเหนือ เสนอ 11 แนวทางการจัดการน้ำอย่างยั่งยืน
ข้อเสนอการจัดการน้ำของประเทศไทย โดยแนวทางการจัดการน้ำโดยชุมชน เพื่อความยั่งยืน ที่สมดุล และเป็นธรรม ดังนี้
1. ฟื้นฟูป่าต้นน้ำ การอนุรักษ์ป่า การจัดการป่าชุมชนโดยการมีส่วนร่วมของภาคประชาชน เป็นแนวทางหนึ่งที่จะฟื้นฟูเสถียรภาพของระบบนิเวศน์ป่าต้นน้ำให้กลับคืนมาสู่สมดุลอย่างยั่งยืนเหมาะสมกับระบบนิเวศของแต่ละพื้นที่ อันเป็นการป้องกันปัญหาอุทกภัยที่ถูกจุด
2. ผลักดันแนวคิดการจัดการน้ำโดยชุมชนท้องถิ่น ให้เป็นแผนแม่บทในการจัดการน้ำแห่งชาติ โดยการผสานแนวคิดภูมิปัญญาท้องถิ่น ภูมินิเวศ การจัดการน้ำแบบใหม่ และการพัฒนาที่ยั่งยืน เพื่อให้เกิดการเข้าใจและแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบและองค์รวม
3. กำหนดนโยบายสาธารณะในการบริหารจัดการลุ่มน้ำขนาดเล็กอย่างยั่งยืน และเป็นองค์รวมของระบบนิเวศในลุ่มน้ำทั้งระบบ (ดิน น้ำ ป่า) ตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ให้เหมาะสมกับระบบนิเวศของลุ่มน้ำ และสอดคล้องกับภูมิปัญญาท้องถิ่น
4. เพิ่มพื้นที่กักเก็บน้ำตามลำน้ำสาขา ในแผนการพัฒนาแหล่งน้ำขนาดเล็ก ซึ่งจัดทำโดยกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย สามารถแก้ปัญหาการขาดแคลนน้ำได้โดยใช้งบประมาณเฉลี่ยหมู่บ้านละประมาณ 3 ล้านบาทเท่านั้น
5. กักเก็บน้ำระดับตำบล "หนึ่งตำบลหนึ่งแหล่งกักเก็บน้ำ" โดยการมีส่วนร่วมของประชาชนและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซึ่งแผนงานเหล่านี้จะกระทบกับสิ่งแวดล้อมและชุมชนไม่มากนัก แต่จะมีประโยชน์ต่อชาวบ้านและชุมชนโดยตรงในแต่ละพื้นที่
6. ฟื้นฟูแม่น้ำให้กลับมาทำหน้าที่ตามธรรมชาติโดยการขุดลอกตะกอนแม่น้ำ การแก้ไขปัญหารุกล้ำในลำน้ำเพื่อรักษาพื้นที่ลำน้ำ การพัฒนาพื้นที่ต้นน้ำและกลางน้ำด้วยการขุดลอก การทำพื้นที่แก้มลิง และรักษาความสมบูรณ์ของพื้นที่ต้นน้ำเพื่อชะลอน้ำ
7. จัดแบ่งพื้นที่ (Zoning) ให้เหมาะสมกับการใช้ประโยชน์ที่ดินแต่ละประเภท เช่น พื้นที่เกษตร แหล่งท่องเที่ยว แหล่งประมง เขตอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งนอกจากจะสอดคล้องกับระบบนิเวศน์แล้ว ยังสามารถป้องกันน้ำท่วมพื้นที่ทางตอนล่างอีกด้วย
8. กระจายอำนาจและงบประมาณให้กับชุมชนท้องถิ่น ในการวางแผนระบบการจัดการน้ำโดยชุมชน รวมทั้งสนับสนุนงบประมาณในการฟื้นฟูป่าต้นน้ำและระบบการจัดการน้ำของชุมชนท้องถิ่น และให้สิทธิและอำนาจการจัดการน้ำแก่ชุมชนท้องถิ่น โดยมีกฎหมายรองรับ
9. สนับสนุนการจัดการน้ำระดับครัวเรือน และระดับชุมชนโดยใช้ภูมิปัญญาชาวบ้าน ได้แก่ ฝายต้นน้ำ ฝายทดน้ำ ฝายกักเก็บน้ำ ขุดบ่อ หรือ สระน้ำในไร่นา รวมทั้งอนุรักษ์ และฟื้นฟูระบบเหมืองฝายที่เป็นภูมิปัญญาของชาวบ้านในแต่ละท้องถิ่น จะสร้างประโยชน์ให้กับชาวบ้าน และชุมชน อย่างเป็นจริง และใช้งบประมาณน้อยกว่าการสร้างเขื่อนขนาดใหญ่
10. ทบทวนนโยบายการส่งเสริมปลูกพืชเศรษฐกิจ โดยเฉพาะในฤดูแล้ง เพื่อลดปริมาณการใช้น้ำ และส่งเสริมแนวคิดเศรษฐกิจแบบพอเพียง ส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกพืชอายุสั้น และเลือกปลูกพันธุ์พืชที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ เพื่อลดการบุกรุกพื้นที่ป่า และลดปริมาณการใช้น้ำในการทำเกษตรกรรมนอกฤดู
11. ท้ายสุด ขอให้ยุติการผลักดันการสร้างเขื่อน ขนาดใหญ่ อย่างเขื่อนแก่งเสือเต้น เขื่อนยมบน เขื่อนยมล่าง เขื่อนแม่วงก์ เขื่อนแม่น้ำปิงตอนบน เขื่อนสาละวิน เขื่อนแม่น้ำโขง ฯลฯ โดยหันมาใช้แนวทางการจัดการน้ำชุมชนดังได้กล่าวมาแล้ว
.............................................................
อ่านเพิ่มเติมได้ที่ : ตัวเลขปริมาณน้ำ มัดคอ กบอ. และรัฐมนตรีดันเขื่อน