“ธนาคารชุมชนบ้านเหล่าดู่” ไม่กู้แบงค์พาณิชย์-ไม่รอเงินประชานิยม

บ้านเหล่าดู่ ต.หนองยวง  อ.เวียงหนองล่อง  จ.ลำพูน เป็นชุมชนต้นแบบกลุ่มออมทรัพย์ที่พัฒนาเป็นธนาคารชุมชน เป็นฐานรากพัฒนาเศรษฐกิจพึ่งตนเองของชาวบ้านอย่างมั่นคง โดยไม่ต้องพึ่งพึงเงินภายนอก

อดออมไม่อดอยาก  จะอดยากหากไม่อดออม
บ้านเหล่าดู่ หมู่ 1 ต.หนองยวง  อ.เวียงหนองล่อง  จ.ลำพูน ส่วนมากมีเชื้อสายไทยอง มี  830 คน 275 ครัวเรือน พวกเขาร่วมกันตั้งกลุ่มออมทรัพย์ขึ้นปี  2529   จากการสนับสนุนของเจ้าหน้าที่กรมการพัฒนาชุมชน ใช้ชื่อว่า “กลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิตบ้านเหล่าดู่”  เริ่มกำหนดให้สมาชิกออมเงินรายเดือน ตั้งแต่ 5-100 บาท  มีสมาชิกเริ่มแรก 142 คน เงินออมรวมกันเดือนแรก  1,274 บาท  ต่อมาขยายวงเงินออมเป็นคนละ 10-200 บาทต่อเดือน  

เศก  จันทร์แลง  ประธานกรรมการกลุ่มออมทรัพย์ฯ กล่าวว่าเมื่อมีเงินมากขึ้นจึงให้สมาชิกกู้ยืมเงินไปหมุนเวียนดอกเบี้ยร้อยละ 1 บาทต่อเดือน  กู้ได้ไม่เกิน 2 เท่าของเงินออมที่ตนมีอยู่ในส่วนของจัดสรรผลกำไร  และจัดสรรผลกำไรแต่ละปีเข้ากองทุน 10%  ปันผลให้สมาชิกคนละ 7%  กองทุนพัฒนาหมู่บ้าน 3%   กองทุนการศึกษา/สวัสดิการกรรมการ 6%  คืนให้สมาชิกที่เสียดอกเบี้ย 4%  ค่าบริหารจัดการ/ตอบแทนกรรมการ 20 %  ที่เหลือเป็นทุนสำรอง โดยปลายปี 2544 มีสมาชิก 492 ราย  เงินออมรวม 2.5 ล้านบาท
    
หนุนช่วยร้านค้าชุมชน-ธนาคารข้าว-กลุ่มสตรี
 “สัจจะก่อให้เกิดทุน  ช่วยเกื้อหนุนทุนทำกิน” เมื่อกลุ่มออมทรัพย์การผลิตบ้านเหล่าดู่เติบโตขึ้น ได้มีบทบาทหนุนช่วยกลุ่มต่างๆในชุมชนให้มีความเข้มแข็ง  เช่น  ศูนย์สาธิตการตลาด  กลุ่มสตรี  ธนาคารข้าว  ฯลฯ     

ศรีวรรณ  จันทราทิพย์  เลขานุการกลุ่มออมทรัพย์ฯ เล่าว่าปี 2535  หลังจากที่ศูนย์สาธิตการตลาดที่จัดตั้งขึ้นมาตั้งแต่ปี 2527  ขาดสภาพคล่องทางการเงิน  คณะกรรมการกลุ่มออมทรัพย์ฯ จึงมีมติให้นำเงินไปถือหุ้นเพื่อช่วยพยุงกิจการศูนย์สาธิตฯ  70,000 บาท  ทำให้กิจการดีขึ้นเป็นลำดับ  มีสมาชิกเพิ่มขึ้นเป็น 294 ราย  มีกองทุนประมาณ 160,000 บาท  มียอดขายสิ้นปี 2553 ราว 1,031,953 บาท กำไรราว 57,000 บาท    

ปี 2538 กลุ่มออมทรัพย์ฯ ได้เข้าไปช่วยจัดตั้ง “ยุ้งฉาง  ธนาคารข้าว  บ้านเหล่าดู่” จนปัจจุบันมีข้าวเปลือกสำรองทั้งข้าวเจ้าและข้าวเหนียวประมาณ 3,530 กิโลกรัม เงินสำรอง 60,000 บาทเศษ โดยจะเปิดให้ชาวบ้านยืมข้าวในช่วงฤดูทำนา  ซึ่งปี 2553 ที่ผ่านมา มีสมาชิกกู้ยืมข้าว 25 ราย  และยังแจกข้าวให้คนที่ด้อยโอกาสในชุมชนมีข้าวกิน 10 รายร่วม 200 กิโลกรัม    

การช่วยพัฒนา“กลุ่มพัฒนาสตรี”  ซึ่งจัดตั้งในปี 2537  ส่งเสริมให้แม่บ้านมีอาชีพเสริม  เช่น  อบลำไย  แปรรูปลำไย  ทำน้ำผลไม้  ผลิตข้าวกล้อง โดยนำเงินจากกลุ่มออมทรัพย์ฯให้กลุ่มสตรีกู้ยืมประมาณ  100,000 บาท  ปัจจุบันมีสมาชิก 228 ราย  ทุนหมุนเวียนประมาณ  110,000 บาท    

นอกจากนี้ยังมีกลุ่มต่างๆ ในชุมชนเป็นสมาชิกเครือข่ายกลุ่มออมทรัพย์ฯ  เช่น  กลุ่มผู้สูงอายุ  กองทุนผู้ใช้น้ำประปา  กองทุนพัฒนาบ้านเหล่าดู่  กองทุนช่วยเหลือเพื่อนสมาชิกในยามยาก โดยกลุ่มต่างๆเหล่านี้จะนำเงินจากกองทุนของตนมาฝากรายเดือน  และหากต้องการกู้ยืมเงินทุนหมุนเวียนจากกลุ่มออมทรัพย์ฯ ก็ทำได้  โดยต้องมีโครงการมานำเสนอ  มีคณะกรรมการของกองทุนนั้นๆเป็นผู้กู้และค้ำประกัน  

เมื่อมีอาหารกินเยอะ.. จึงแบ่งปัน ด้วยการจัดสวัสดิการให้สมาชิก  

หลังจากกลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิตบ้านเหล่าดู่ดำเนินมาได้  15 ปี  ในปี 2544  สมาชิกเพิ่มขึ้นเป็น 492 ราย  เงินออมรวมกันประมาณ 2.5ล้านบาท  กำไรสะสมเกือบ  900,000 บาท  คณะกรรมการ จึงมีมติให้นำผลกำไรร้อยละ 8 ในแต่ละปีมาจัดเป็นสวัสดิการสมาชิก    

“เหมือนเรามีอาหารกินเยอะๆ  ทำไมเราจึงไม่แบ่งปันกัน”  เศก  จันทร์แลง  เล่าว่าคณะกรรมการและสมาชิกตกลงกันจัดตั้ง “กองทุนช่วยเหลือเพื่อนสมาชิกในยามยาก” โดยนำผลกำไรจากกลุ่มออมทรัพย์ 8%  ตั้งแต่ปี 2544 เป็นต้นมา มาเป็นกองทุนฯ  และเริ่มจัดสวัสดิการให้สมาชิกตั้งแต่มกราคม  2546 เป็นต้นมา    

1.สมาชิกหรือคนในครอบครัว  ประสบอุบัติเหตุ  หรือเจ็บป่วยต้องนอนรักษาตัวในโรงพยาบาล มีสิทธิกู้เงินกองทุนนี้ได้ไม่เกิน 3,000 บาท โดยไม่มีดอกเบี้ยและให้ชำระคืนกองทุนภายใน 3 เดือน  2.สมาชิกประสบอุบัติเหตุ  เจ็บป่วย  ต้องนอนรักษาตัวในโรงพบาบาล  กองทุนจะช่วยคืนละ 100 บาท แต่ไม่เกิน 4 คืน  ภายใน 1 ปี  จะจ่ายให้สมาชิกที่เจ็บป่วยไม่เกิน 3 ครั้ง  สมาชิกที่คลอดบุตรจะได้รับเงินขวัญถุง 500 บาท    

3.สมาชิกคนใดถึงแก่กรรม  หากมีหนี้สินกับกลุ่มออมทรัพย์ฯ กองทุนจะช่วยชำระหนี้ให้ 3,000 บาท  และถ้าหากไม่มีหนี้สิน จะช่วยทำบุญ 3,000 บาท 4.กองทุนจะจ่ายเป็นทุนการศึกษาประจำทุกปีสำหรับสมาชิกที่เป็นเด็กอายุตั้งแต่ 5-15 ปี  12 ทุนๆ ละ 300 บาท  อายุตั้งแต่ 16 ปี  จนศึกษาถึงขั้นปริญญาตรี 5 ทุนๆละ 400 บาท  จะแจกทุนโดยจับฉลากและจ่ายเป็นทุนการศึกษาให้บุตรหลานหรือสมาชิกที่กำลังเรียนอยู่ตั้งแต่ชั้นมัธยมขึ้นไปที่ตั้งใจเรียนแต่ยากจนและกำพร้าอีก 2 ทุนๆละ 500 บาท     

ในปี 2553 ที่ผ่านมา  กองทุนช่วยเหลือเพื่อนสมาชิกในยามยาก  ได้จัดสรรเงินจากกลุ่มออมทรัพย์ฯ รวมดอกเบี้ย และยอดเงินคงเหลือ 68,887 บาท  ช่วยด้านทุนการศึกษา  27 ราย  ชำระหนี้ให้สมาชิกที่เสียชีวิต 1 ราย  ช่วยทำบุญให้สมาชิกที่เสียชีวิต 3 ราย  ช่วยสมาชิกที่รักษาตัวในโรงพยาบาล 78 ราย  รวมเป็นเงิน 51,800 บาท  และยังมีเงินกองทุนฯ ที่สำรองเอาไว้อีกรวม  117,087 บาท     

ยกระดับเป็นธนาคารออมทรัพย์ ไม่รับเงินคนรวย มกราคม  2550  กลุ่มออมทรัพย์ฯ ดำเนินการมาครบ 20 ปี ยกระดับป็น “ธนาคารออมทรัพย์เพื่อการผลิตบ้านเหล่าดู่” จากการสนับสนุนของธนาคารออมสิน สาขาอ.ป่าซาง จ.ลำพูน และกรมการพัฒนาชุมชน ทำหน้าที่รับฝากเงินและปล่อยให้สมาชิกกู้เหมือนธนาคารพาณิชย์ทั่วไป  มีสมาชิกทั้งในหมู่บ้านและนอกหมู่บ้านมาฝากเงินเพิ่มมากขึ้น  โดยธนาคารออมทรัพย์ฯบ้านเหล่าดู่ เปิดรับเงินฝากประจำ  ให้ดอกเบี้ยร้อยละ 5 บาทต่อปี  ฝากเผื่อเรียกให้ดอกเบี้ยร้อยละ 1 บาทต่อปี  สูงกว่าธนาคารพาณิชย์ที่ให้ดอกเบี้ยร้อยละ 75  สตางค์     

ปัจจุบันธนาคารออมทรัพย์ฯ เปิดทำการทุกวันที่ 29  และวันที่ 1 ของแต่ละเดือน  เพื่อให้สมาชิกฝากเงินออม-กู้ยืม-ชำระเงิน  และเปิดรับฝากเงินทั้งฝากประจำและเผื่อเรียกทุกๆ วันศุกร์  เศก  จันทร์แลง  ประธานธนาคารออมทรัพย์บ้านเหล่าดู่ ระบุว่าธนาคารมีบริการเงินกู้หลายประเภทได้แก่            

การกู้เงินพิเศษ  คือกู้ไปค้าขายได้ตั้งแต่  20,000-200,000  บาท  ระยะเวลาไม่เกิน 6 เดือน  ดอกเบี้ยร้อยละ 1 บาท  ต้องมีหลักทรัพย์ค้ำประกันและอยู่ในดุลยพินิจของคณะกรรมการ กู้เพื่อชำระหนี้  ซึ่งผู้กู้ต้องแสดงใบแจ้งหนี้หรือสัญญาการกู้เงินจากสถาบันการเงินที่เป็นหนี้  ระยะกู้เวลาไม่เกิน  1 เดือน หากกู้ไม่เกิน 10 วันคิดดอกเบี้ยร้อยละ 50 สตางค์  กู้เกิน 10 วันแต่ไม่เกิน 1 เดือนดอกเบี้ยร้อยละ 1 บาท กู้เพื่อรักษาพยาบาล ซึ่งกู้ได้ตั้งแต่ 1,000-10,000 บาท  ระยะเวลากู้ไม่เกิน 1 ปี  กู้เกิน 1 เดือนขึ้นไปคิดดอกเบี้ยร้อยละ 1 บาท         

กู้เพื่อวิสาหกิจชุมชน จะต้องมีโครงการมานำเสนอคณะกรรมการ  มีคณะกรรมการวิสาหกิจนั้นๆเป็นผู้กู้และค้ำประกัน  วงเงินให้กู้อยู่ในดุลยพินิจของคณะกรรมการธนาคารออมทรัพย์  ดอกเบี้ยร้อยละ  8 บาทต่อปี การซื้อสิ่งของด้วยเงินเชื่อ ซื้อปุ๋ยด้วยเงินเชื่อได้ไม่เกิน 10 ถุง  ซื้อสารเร่งดอกลำไยได้ไม่เกิน 2 ถัง  ชำระคืนตามระยะเวลาของอายุพืชแต่ละชนิดที่สมาชิกได้ลงทุนไป  พร้อมดอกเบี้ยร้อยละ 1.2 %     

ตุลาคม 2554 ธนาคารออมทรัพย์ฯ บ้านเหล่าดู่มีสมาชิกทั้งหมด 790 ราย  ทุนหมุนเวียนประมาณ  10,800,000 บาท  ผลกำไรปี 2553 จำนวน 735,175 บาท  ผลกำไรได้นำมาจัดสรรเป็นเงินปันผลสมาชิก 7% ของเงินออม  รวม 354,915 บาท  สมทบเข้ากองทุนช่วยเหลือเพื่อนสมาชิก 8% จำนวน 58,814 บาท  สมทบกองทุนการศึกษาและสวัสดิการกรรมการ 6% จำนวน 44,110 บาท  สมทบเข้ากองทุนพัฒนาหมู่บ้าน 3% จำนวน 22,055 บาท  ซึ่งที่ผ่านมาได้นำเงินไปซ่อมแซมสาธารณประโยชน์ต่างๆ เช่น อุดหนุนกีฬาเยาวชน การอบรมต้านยาเสพติด  งานวัฒนธรรมประเพณีในชุมชน   

“ตอนนี้ธนาคารออมทรัพย์และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนไม่ต้องไปกู้ยืมเงินจากสถาบันการเงินข้างนอกแล้ว เรามีธนาคารเป็นของตัวเอง เกิดจากการระดมทุนภายในชุมชน  มีสวัสดิการของตัวเอง  มีงบพัฒนาเอง  เวลาจะซ่อมแซมไฟฟ้า  สาธารณูปโภคในชุมชน  ก็ใช้เงินเหล่านี้ ไม่ต้องรอเงินช่วยเหลือจาก อบต.หรือเทศบาล  ตอนนี้คนที่มีเงินก็อยากจะเอาเงินมาฝากที่ธนาคารของเราครั้งละเป็นหมื่นๆ บาท   เพราะให้ดอกเบี้ยร้อยละ 5 บาทต่อปี  แต่เราก็จะไม่รับฝากครั้งละมากๆ เราจะเปิดรับเงินฝากตั้งแต่ 20  บาทขึ้นไป  แต่ไม่เกินคนละ 200 บาทต่อเดือนเท่านั้น  เพื่อช่วยเหลือคนจน”     

ประธานธนาคารออมทรัพย์เพื่อการผลิตบ้านเหล่าดู่กล่าว  และทิ้งท้ายด้วยด้วยคติเตือนใจที่ตัวเองเป็นผู้ประพันธ์ว่า…

“เศรษฐกิจ  พอเพียง  คือเสียงตรัส
คำ  ดำรัส ในหลวงรับสั่ง   ฟังกันไหม
จงรวมกลุ่มฯ เก็บเงินออม  พร้อมเพรียงไป
ลูกหลานไทย  จะอยู่สุข   ทุกครัวเรือน” .