น้อมนำพระนิพนธ์ ‘จิตตนคร’ สู่ละครหุ่นสายเสมา บูชาสมเด็จพระสังฆราช

ชวนคนไทยชมละครหุ่นสายเสมาฯ 'จิตตนคร' พระนิพนธ์สมเด็จพระสังฆราช เพื่อบูชาถวาย หวังเผยเเผ่หลักธรรมคำสอนสู่คนรุ่นหลัง

วันที่ 26 มีนาคม 2557 วัดบวรนิเวศวิหารราชวรวิหาร ร่วมกับมูลนิธิหุ่นสายเสมา ศิลปะเพื่อสังคม และหอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ จัดแถลงข่าวงาน ‘จิตตนคร เดอะ บุดดิสท์ พัพเพ็ท โชว์’ ณ ลานหน้าตำหนักเพ็ชร วัดบวรนิเวศวิหารราชวรวิหาร

พระศากยวงศ์วิสุทธิ์ ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหารฯ กล่าวว่า สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆ ปรินายก มีพระนิพนธ์มากกว่า 200 เรื่อง แต่มีอยู่เรื่องหนึ่งที่นิยมกล่าวถึงกันมากในช่วงหลัง ชื่อว่า ‘จิตตนคร’ ซึ่งไม่มีการบัญญัติในภาษาบาลี แต่เป็นคำที่สมเด็จพระสังฆราชได้กลั่นพระทัยตั้งขึ้นมาด้วยพระองค์เอง นำเสนอเรื่องราวช่วงพ.ศ.2511-2517

พระองค์ได้แสดงให้เห็นว่า หลักคำสอนในพระพุทธศาสนาไม่เป็นเรื่องไกลตัวหรือไม่ใช่เพื่ออ้างอิงให้ตนเองดีกว่าผู้อื่น โดยเรามักจะบอกให้คนมีมีสติ ปัญญา หรือหิริโอตัปปะ และเรามักจะใช้คำเหล่านี้ในการดูถูกหรือต่อว่าคนอื่น โดยลืมไปว่าตนเองมีธรรมะเหล่านี้อยู่หรือไม่

เพราะฉะนั้นพระองค์จึงได้น้อมนำธรรมะมาร้อยเรียงเป็นตัวละคร เหมือนกับได้อธิบายธรรมชาติของจิตให้อยู่ในรูปแบบของบุคคลที่เราคุ้นเคย ซึ่งหากใครได้อ่านจะเห็นว่าพระนิพนธ์เรื่องนี้มิได้เป็นธรรมนิยายปกติ แต่มีการเล่าเรื่องในลักษณะละครที่จบในตอน พลิกอ่านตอนไหนก็ได้ ที่สำคัญสิ่งที่พระองค์ได้นำเสนอไม่มีกาลเวลากั้น ด้วยเหตุการณ์ที่พระนิพนธ์ในพ.ศ.2511 นั้น คล้ายคลึงกับปัจจุบัน

“สมเด็จพระสังฆราชมองเมืองเรา ร่างกายเรา เหมือนกับมองตนเอง ที่มีระบบการศึกษา ระบบท่อน้ำ ระบบโรงงาน แล้วมีอีกฝ่ายหนึ่งพยายามจะเก็บเกี่ยวผลประโยชน์จากตรงนั้น โดยที่อีกฝ่ายหนึ่งพยายามจะปกครองอย่างไรให้เมืองสามารถดำเนินต่อไปได้” ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดบวรฯ กล่าว และว่าสถานการณ์บ้านเมืองตอนนี้ที่กำลังวุ่นวายอยู่ หากเราได้อ่านพระนิพนธ์เรื่องนี้แล้วจะมีความเหมือนกัน จึงแปลกใจว่าพระองค์รู้ได้อย่างไรว่าสถานการณ์การเมืองในอนาคตจะเกิดขึ้น ซึ่งเมื่อเวลาอ่านเรามักจะมองเห็นสิ่งนั้น

พระศากยวงศ์วิสุทธิ์ ได้ยกตัวอย่างเหตุการณ์ในพระนิพนธ์ว่า ถ้าจะเทียบเมืองจิตตนครเทียบกับบ้านเมืองหนึ่งในโลกก็น่าจะเรียกได้ว่าเป็นบ้านเมืองที่มีการปฏิวัติรัฐประหารมากที่สุดและบ่อยครั้งที่สุด มีการสับเปลี่ยนโยกย้ายเจ้าหน้าที่กันบ่อยที่สุด จนในที่สุดดูเหมือนแบ่งเมืองการปกครอง โดยแบ่งเขตการปกครองหรือแบ่งเวลาการปกครองในเขตเดียวกันนั้น เช่น ไตรทวารของเมือง ศีลเข้าปกครองรักษาบางส่วน โลภ โกรธ หลง หัวโจกใหญ่ของสมุทัยยึดปกครองไว้เป็นบางส่วนหรือส่วนเดียวกัน ศีลรักษาบางเวลา แบ่งกันไปแบ่งกันมาแบบนี้ อาศัยเมืองจิตตนครเป็นดั่งเมืองลับแล มีการปฏิวัติทุกวัน แต่ไม่มีใครรู้ใครสนใจเลย

ซึ่งเมื่ออ่านดูแล้วคล้าย ๆ กับเหตุการณ์ใด ดังนั้นจะเห็นว่าสิ่งที่พระองค์สั่งสอนล้วนเป็นเกี่ยวเนื่องถึงเรื่องปัจจุบัน ตัวเรา แต่ว่าสิ่งที่เข้าไม่ถึงคือเราไม่รู้ว่าพระองค์ทรงนิพนธ์เรื่องแบบนี้ เพียงนึกว่าพระองค์สูงส่ง อยู่ในรั้วในวัง เทศน์ระดับพระ ทำให้เกิดความเสียดายที่มีคนอ่านพระนิพนธ์เรื่องนี้น้อย

อย่างไรก็ตาม เพื่อทำให้ความฝันของพระองค์ที่มุ่งหวังให้คำสอนดี ๆ เหล่านี้เข้าถึงคนไทยทุกคน มูลนิธิหุ่นสายเสมาฯ จึงนำพระนิพนธ์มาร้อยเรียงเป็นการแสดงหุ่นละครสายถวายบูชา ซึ่งนับว่าเป็นการหาชมที่ไม่ง่ายนัก

ทั้งนี้ ประชาชนสามารถเข้าชมหุ่นละครสาย ชุด จิตตนคร ในวันที่ 1 เมษายน 2557 ณ ลานหน้าตำหนักเพ็ชร วัดบวรนิเวศวิหารราชวรวิหาร เวลา 19.30-20.30 น. .