หลากทัศนะ ว่าด้วยเรื่อง “ความมั่นคงด้านอาหาร”
"ความมั่นคงด้านอาหาร" (Food Security) ประเด็นใหญ่ที่สังคมไทย "มองข้าม" มาโดยตลอด ด้วยเรามีชุดความคิดที่ว่า ประเทศไทยไม่น่าห่วง เพราะเป็นประเทศที่อุดมสมบูรณ์ เราเป็นผู้ส่งออกอาหารรายใหญ่ของโลก
แต่แท้จริงแล้วประเทศไทยยังมีความไม่มั่นคงทางอาหารอยู่ ที่ไม่ถูกกล่าวถึง..
สำนักข่าวอิศรา มีโอกาสพูดคุย และรวบรวมทัศนะ คำนิยาม และข้อห่วงกังวล ของนักวิชาการผู้เชี่ยวชาญในประเด็น "ความมั่นคงด้านอาหาร" ที่ควรจับตามองในขณะนี้...
รศ.วิทยากร เชียงกูล
คณบดีวิทยาลัยนวัตกรรมสังคม ม.รังสิต
"ความมั่นคงด้านอาหาร เราต้องมองเรื่องการกระจายที่เป็นธรรมด้วย ปัจจุบันเราไปคิดแบบใหญ่ คิดเรื่องประสิทธิภาพ คิดว่า บริษัททำการเกษตรใหญ่ๆ จะมีประสิทธิภาพมากกว่า เกษตรกรรายย่อย ซึ่งไม่เป็นความจริง
"ความมั่นคงด้านอาหาร" ต้องคิดเรื่องการกระจายอาหารให้เป็นธรรม ส่งเสริมการทำเกษตรอินทรีย์ ปลอดสารพิษ ซึ่งจะต่างกับการทำเกษตรแบบทุนนิยม ที่มุ่งแต่ปริมาณของผลผลิต เราจะมองความมั่นคงด้านอาหารแบบนั้นไม่ได้ ความมั่นคงด้านอาหารต้องมองเรื่องความปลอดภัยควบคู่กันไปด้วย
การผลิตที่มีปริมาณมากๆ นั้น หลีกไม่พ้นต้องใช้สารเคมี จนส่งผลกระทบต่อสุขภาพประชาชน ซึ่งผมมองว่า ไม่ใช่เรื่องความมั่นคงด้านอาหารอย่างแท้จริง
ฉะนั้น หากจะให้ตีความ "ความมั่นคงด้านอาหาร" คืออะไร
....ผมว่า ต้องไม่ใช่เพียงแค่การมีอาหารพอกิน แต่อาหารต้องมีผลดีต่อสุขภาพ กระจายอย่างเป็นธรรม ราคาไม่สูงเกินไป ให้ผู้ผลิตได้รับความเป็นธรรม ผู้บริโภคก็ได้รับความเป็นธรรม ต้องมองในแง่นี้ ไม่ใช่ให้ประเทศไทยผลิตอาหารเยอะๆ เราจะได้มั่นคง"
ดร.เดชรัต สุขกำเนิด
คณะเศรษฐศาสตร์ ม.เกษตรศาสตร์
ผู้เชี่ยวชาญด้านเศรษฐศาสตร์เกษตรและทรัพยากร
"เพียงพอ เข้าถึง หลากหลาย ปลอดภัย"
คนส่วนใหญ่มีแนวคิดเรื่องความมั่นคงด้านอาหารเน้นเรื่อง ปริมาณ และ ความเพียงพอ คนไทยจะมีชุดความคิดว่า ประเทศไทยไม่มีปัญหาเรื่องอาหารไม่เพียงพอ เนื่องจากเป็นประเทศส่งออกอาหาร สามารถช่วยดูแลความมั่นคงด้านอาหารของทั้งโลกได้ ซึ่งไม่ใช่ความคิดที่ผิดเสียทีเดียว แต่ก็ไม่ครบถ้วนสมบูรณ์นัก
ประเด็นสำคัญของความมั่นคงด้านอาหาร คือ การเข้าถึง อาหารของคนในประเทศ ไม่ได้หมายความว่าประเทศที่ผลิตอาหารได้มาก แล้วประชากรในประเทศนั้นจะมีโอกาสเข้าถึงอาหารได้ตามต้องการ อมาตยา เซน เคยทำการศึกษาและค้นพบว่า มีประเทศที่ประชากรขาดแคลนอาหารและล้มตายจำนวนมาก ในขณะที่ประเทศนั้นยังส่งออกสินค้าอาหารอยู่ ในอนาคตเรื่องการเข้าถึงอาหารจะเป็นปัญหาที่ใหญ่และรุนแรงขึ้น
"ความมั่นคงด้านอาหาร" ยังหมายรวมถึงการได้รับสารอาหารที่ "ครบถ้วน" และหลากหลายในแง่โภชนาการ ทั้ง วิตามิน เกลือแร่ ผักและผลไม้ต่างๆ รวมทั้งในแง่ ความปลอดภัย (food safety)
"เราไม่ค่อยได้พูดเรื่องความมั่นคงด้านอาหารในมุมนี้ เรามักพูดในระดับประเทศ สนใจแค่ประเด็นด้านปริมาณและความเพียงพอ ให้ความสำคัญกันอย่าง "ผิวเผิน" ในระดับชาติเท่านั้น"
ดร.สมพร อิศวิลานนท์
นักวิชาการอาวุโส สถาบันคลังสมองของชาติ
ความมั่นคงด้านอาหาร มี 4 มิติที่จะต้องให้ความสำคัญ 1.ความเพียงพอ 2.ความทั่วถึง 3.คุณภาพและความปลอดภัยในอาหาร และ 4.ความยั่งยืน
"ความมั่นคงด้านอาหารไม่ใช่แค่ไทยเป็นผู้ส่งออกอาหารโลกแล้วจบ ต้องดูบริบททั้ง 4 มิตินี้ด้วย แต่มีหลายมิติที่ทั้งนโยบายและระดับปฏิบัติเราไม่ได้คำนึงถึงเลย เราทิ้งเรื่องเกษตรอินทรีย์ เราทำลายเรื่องข้าวจนเสียหมด"
ที่น่าห่วงที่สุด คือ คุณภาพและความปลอดภัยของอาหาร ทุกวันนี้ผลผลิตมีสารปนเปื้อนมาก ส่วนคนจนก็เข้าถึงอาหารได้ยาก เหล่านี้เป็นเรื่องที่รัฐบาลต้องให้ความสำคัญเป็นประเด็นแรกๆ มากกว่านำงบประมาณมาละเลงกับประชานิยมรูปแบบต่างๆ
วิฑูรย์ เลี่ยนจำรูญ
ผู้อำนวยการมูลนิธิชีววิถี (ไบโอไทย)