- Home
- Community
- ประชานิยม - ประชาคม
- สภาองค์กรชุมชนตำบล : โรงเรียนประชาธิปไตยของประชาชน
สภาองค์กรชุมชนตำบล : โรงเรียนประชาธิปไตยของประชาชน
นอกจากในฐานะรองประธานสภาพัฒนาการเมือง คนที่ 1 ชื่อของ สน รูปสูง เป็นที่รู้จักกันดีในฐานะแกนนำสภาองค์กรชุมชนตำบลท่านางแนว อำเภอแวงน้อย จังหวัดขอนแก่น ในสมัยอดีต สน เคยเป็นครูประชาบาลมาก่อน ภายหลังออกจากป่า ครูสน ก็มุ่งมั่นทำงานเพื่อชุมชนอย่างจริงจัง เป็นเกษตรกร เป็นนักพัฒนาเพื่อชุมชนท้องถิ่นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และเป็นนักต่อสู้เพื่อประชาธิปไตย มายาวนานกว่า ๓๐ ปี
ที่แม้วันเปลี่ยนเวลาผ่านความใฝ่ฝันของครูสน นักสู้จากที่ราบสูงยังมั่นคง “การ เปลี่ยนแปลงประเทศผมเชื่อว่าประชาธิปไตยชุมชนจะไปกระตุ้นให้เกิดความตื่นตัว แล้วประชาชนจะลุกขึ้นมาเปลี่ยนแปลง ผมอยากเห็นชาวบ้านลุกขึ้นมาเปลี่ยนแปลงตัวเขาเอง เปลี่ยนวิธีคิด เปลี่ยนการแบมือขอ เป็นเรื่องที่ใหญ่มาก นี่คือสิ่งที่ผมหวัง” ครูสน ตอบคำถามด้วยแววตาและน้ำเสียงที่จริงจัง เมื่อถูกถามว่าที่ผ่านมาทำไปทำไม
ปัญหาของบ้านเราคืออะไร
วันนี้ ความยากจนพัฒนาการไปสู่ปัญหาความเลื่อมล้ำ รายได้ของคนชั้นบนสุดกับรายได้ของคนล่างสุดนั้นห่างกันถึง ๑๕ เท่า เป็นความห่างที่น่ากลัว ไทยติดอันดับประเทศที่มีความเลื่อมล้ำติดอันดับของโลก และปัญหาความเหลื่อมล้ำจึงเป็นที่มาทั้งหมดของความไม่เป็นธรรม ดังนั้นการปฏิรูปประเทศไทย ต้องปฏิรูปทางการเมือง ปฏิรูประบบราชการ ปฏิรูประบบการศึกษา ปฏิรูประบบการเกษตร และฯลฯ ซึ่งทั้งหมดเกิดจากปัญหาโครงสร้างทางการเมืองที่ผูกขาดจากคนจำนวนหนึ่ง ผูกขาดในการกำหนดนโยบาย ผูกขาดในการออกกฏหมายควบคุมแผ่นดินนี้
ที่ผ่านมาเราละเลยการสร้างสำนึกรับผิดชอบของคนข้างล่างต่อบ้านเมืองมาตลอด ๗๘ ปี หลังการปฏิวัติ ๒๔๗๕ เป็นต้นมา เพราะฉะนั้นถ้าจะปฏิรูปทางการเมืองในระดับฐานล่าง ประชาธิปไตยชุมชน เป็นกระบวนการหนึ่งที่นำไปให้ชุมชนดำเนินการ และจะก่อเกิดการปฏิรูปอย่างขนานใหญ่
ประชาธิปไตยชุมชนสามารถลดความเหลื่อมล้ำ ความไม่เป็นธรรมได้จริงหรือ
กระบวน การประชาธิปไตยชุมชนเป็นการให้ชุมชนมาเรียนรู้ทางการเมือง โดยเริ่มต้นจากตัวเขา คุณจะเอาหลักสูตรทางรัฐศาสตร์ อำนาจอธิปไตยไปสอน ไปเปิดห้องเรียนกับชาวบ้าน ไปจัดอบรมอย่างที่ราชการชอบทำไม่ได้ผลหรอก อย่าไปทำเลย ลงทุ่งนาไปเฉยๆ
ประชาธิปไตยชุมชนจะเริ่มต้นว่า บ้านของคุณมีปัญหาอะไร อะไรที่ไม่เป็นธรรม ถ้าอยากให้เกิดความผาสุขในชุมชนของคุณ คุณจะต้องทำอย่างไร สิ่งไหนคุณทำได้คุณทำเลย สิ่งไหนคุณทำไม่ได้คุณว่ามา คุณมีปัญหาอะไรบ้าง ปัญหาประเทศชาติมันอยู่ที่ชุมชน อย่างที่มาบตาพุด ปัญหาอยู่ที่ชุมชนใช่ไหม ดินสไลด์เป็นหลุมขนาดใหญ่ที่เกิดจากการทำนาเกลือ อยู่ที่ชุมชนในโคราชหรือไม่ คุณอย่าไปยึดตึกรัฐสภา คุณอย่าไปมองทำเนียบรัฐบาลเพียงอย่างเดียว การปฏิรูปประเทศไทยคุณต้องมองไปที่หมู่บ้าน
ชุมชนจะเรียนรู้ทางการเมืองได้อย่างไร
เปิดโรงเรียนที่ว่าด้วยชุมชนนี้จะอยู่เย็นเป็นสุข ให้ทุกครอบครัวได้เรียนรู้ร่วมกัน วันนี้บ้านคุณจัดการได้แล้ว คุณว่ามาอย่าให้ใครมาจัดการให้ อย่าให้รัฐราชการ คนข้างนอก หรือนักการเมืองมาชี้ว่าต้องทำอย่างนั้นอย่างนี้ เสร็จแล้วมันก็พังอย่างที่เห็น แล้วคุณคิดจะทำอย่างไร เมื่อจัดเวทีหลายรอบก็จะได้ออกมา สมมุติตำบลหนึ่งมี ๑๐ หมู่บ้าน ก็จัดทุกหมู่บ้านกระบวนตรงนี้เป็นการเรียนรู้ประชาธิปไตยทางตรง คุณอย่าไปมองอำนาจอธิปไตยอย่างในตำรา นี่คือการสร้างให้ชุมชนเกิดการตื่นตัวในการจัดการตนเอง และมีทีมหนึ่งของสภาฯ รวบรวมปัญหาแล้วนำมาสังเคราะห์ เป็นนโยบายระดับตำบลด้านต่างๆ ไม่ใช่แผนพัฒนาแต่เป็นข้อเสนอทางนโยบาย จากปัญหาและความต้องการที่จะอยู่เย็นเป็นสุข หลังจากนั้นก็จัดเวทีในระดับตำบล ใครบ้างที่เกี่ยวข้องกับหมู่บ้าน กับตำบล ก็เชิญมาร่วม อย่าง อบต.ท้องที่ กำนัน ผู้ใหญ่บ้านทั้งหมด รวมทั้งนายอำเภอ และส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง แล้วให้แต่ละหมู่บ้านเสนอปัญหาความต้องการในส่วนที่พวกเขาทำไม่ได้ ซึ่งได้ผ่านการกลั่นกรองจากหมู่บ้านแล้ว ให้คนที่เกี่ยวข้องรับฟัง นี่เป็นกระบวนการเรียนรู้ร่วมกัน ทั้งส่วนรัฐราชการ นักการเมืองท้องถิ่น และชาวบ้าน
โครงสร้างกลไกนี้สร้างขึ้นมาเพื่ออะไร
สร้าง อำนาจต่อรอง การเมืองแบบประชาธิปไตยชุมชนไม่ได้ปฏิเสธการเมืองแบบตัวแทน ผมกำลังบอกว่ามันล้มเหลว วิธีการคือต้องควบคุมมัน สภาฯ จะมีบทบาทเข้าไปร่วมกำหนดนโยบาย กำหนดตั้งแต่ระดับตำบล ระดับจังหวัด ระดับชาติ ติดตามตรวจสอบ เป็นลักษณะการเคลื่อนตัวทางสังคม ลำพังคนแค่ ๔-๕ คนไปพูดคุยกับ อบต. ไปคุยกับนายอำเภอ จะไม่มีความหมายและน้ำหนักอะไรเลย เราเสนอทั้งตำบลเป็นกระบวนการเรียนรู้ทางปัญญา เป็นกระบวนการทางสังคมที่ก่อให้เกิดพลังขึ้น
แต่ก่อนชาวบ้าน ไม่เคยรู้เลยว่า อบต.มีงบประมาณเท่าไหร่ เอาไปทำอะไรบ้าง ตอนนี้เขาเห็น เป็นการเริ่มต้นธรรมาภิบาล ความโปร่งใสของท้องถิ่นท้องที่คุณจะทำเหมือนเดิมไม่ได้แล้ว คุณจะสั่งการแบบบนลงล่างไม่ได้แล้ว งบลงมาจังหวัดเท่าไหร่คุณเอาไปทำอะไรบ้าง ต้องแบให้พี่น้องเห็น ถ้าทำประชาธิปไตยชุมชน สังคมมันจะสะอาดขึ้น สะอาดตั้งแต่หมู่บ้านชุมชนขึ้นมา ทำให้ อบต.ไม่กล้าโกง ที่น่าสนใจมีบางตำบลมีแนวโน้มการซื้อสิทธิ์ขายเสียงมีโอกาสจะดีขึ้น เพราะชาวบ้านเริ่มเข้าใจว่าถ้าเราได้ผู้นำที่ดีๆ ตามที่ต้องการ มากำหนดนโยบายตรงกับที่เราได้เสนอซึ่งได้มากกว่าเงินที่เขาซื้อเสียง ชาวบ้านเริ่มเปลี่ยนความเชื่อจากการเกิดสภาฯ เมื่อเป็นเช่นนี้ชาวบ้านได้เห็นพลัง ได้เห็นอำนาจของตัวเอง
เป็นการเรียนรู้ด้วยการปฏิบัติจริงไม่ใช่ท่องตำรา เป็นการเรียนรู้ทางการเมือง ร่วมกำหนด ตรวจสอบนโยบายทางการเมืองด้วยตัวเขาเอง ไม่มีการรับรู้และพัฒนาจิตสำนึกใดที่ไม่ผ่านการปฏิบัติ จิตสำนึกทางการเมืองจะต้องผ่านการปฏิบัติจริงทางการเมือง
สภาองค์กรชุมชนตำบล ทำให้เกิดรูปธรรมความสำเร็จอย่างไร
จาก ประสบการณ์ที่ผ่านมาผมพอสรุปภาพรวมของผลที่เกิดขึ้นได้ว่า ๑) ประชาชนมีความตื่นตัว และเข้าร่วมเป็นจำนวนมาก ๒) สามารถสร้างความสมานฉันท์ในชุมชนให้เกิดขึ้นได้ ๓) อปท. และส่วนราชการเห็นความสำคัญให้ความร่วมมือด้วยดี ๔) สร้างธรรมาภิบาลให้เกิดขึ้นกับท้องที่และท้องถิ่น ๕) สร้างงานสร้างอาชีพและเพิ่มรายได้ของชุมชน ๖) เกิดการรวมกลุ่มร่วมกันอนุรักษ์ฟื้นฟูทรัพยากร และสิ่งแวดล้อมของชุมชน และ ๗) ช่วยให้การเลือกตั้งในท้องถิ่นปราศจากการซื้อสิทธิ์ขายเสียง