กางร่างมาตรการเมื่อโควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่น ใส่หน้ากากเฉพาะที่สาธารณะ-แออัด

“..การใส่หน้ากากในที่สาธารณะ สวมเฉพาะผู้ให้บริการ เฉพาะการให้บริการที่เกี่ยวกับการสัมผัส/ขนส่งอาหาร ทำหัตถการ/กิจกรรมที่ต้องสัมผัสใกล้ชิด บริการในสถานที่แออัด ระบายอากาศไม่ดี เช่น ขนส่งสาธารณะ ตลาด สถานบันเทิง กิจกรรมรวมตัวขนาดใหญ่ หรือเฉพาะการใช้บริการในสถานที่แออัด ระบายอากาศไม่ดี กิจกรรมที่รวมกลุ่มคนจำนวนมาก กลุ่มผู้สูงอายุ หรือมีโรคประจำตัว ป่วยเรื้อรัง และผู้ติดเชื้อทางเดินหายใจ..”

สถานการณ์การแพร่ระบาของเชื้อไวรัสโควิด-19 ทั่วโลก มีแนวโน้มอยู่ในช่วงขาลง ยอดผู้ติดเชื้อและผู้เสียชีวิตลดลง เช่นเดียวกับประเทศไทยที่ผู้ติดเชื้อรายวันและผู้เสียชีวิตลดลง แม้ว่าจะมีการคาดการณ์ว่าหลังจากช่วงเทศกาลสงกรานต์ ตัวเลขผู้ติดเชื้อจะพุ่งสูงขึ้น แต่ขณะนี้ตัวเลขก็ทรงตัวและลดลง ไม่ได้มีการเพิ่มขึ้นแต่อย่างใด

จากแนวโน้มการระบาดที่ทรงตัว หลายๆ ประเทศได้ผ่อนคลายมาตรการป้องกัน และเตรียมเปลี่ยนผ่านโควิดสู่การเป็นโรคประจำถิ่น กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) แบ่งระยะดำเนินการนำไปสู่โควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่นเป็น 3+1 ระยะ ประกอบด้วย ระยะที่ 1 ต่อสู้ (Combatting) ระยะที่ 2 คงตัว (Plateau) ระยะที่3 ลดลง (Declining) และระยะหลังการแพร่ระบาด (Post Pandemic ) เข้าสู่โรคประจำถิ่น ตั้งแต่วันที่ 1 กรกฎาคมเป็นต้นไป

โดยได้กำหนดเกณฑ์การพิจารณาเป็น โรคประจำถิ่น ของโควิด-19 ด้านการแพทย์และสาธารณสุข ซึ่งผ่านความเห็นชอบศูนย์บริหารสถานการณ์โควิด-19 (ศบค.) เมื่อวันที่ 22 เมษายน 2565 ที่ผ่านมา ได้แก่

1. ความร่วมมือของทุกหน่วยงาน เพื่อป้องกันและควบคุมโรคไม่ให้แพร่กระจาย ในวงกว้างกันอย่างเต็มที่ โดยวิธีการดู คือ ดูแนวโน้มการติดเชื้อ แนวโน้มจำนวนผู้ป่วยอาการหนัก อัตราการครองเตียง ระดับ 2 และระดับ 3

2. การฉีดวัคซีนโควิด-19 ครอบคลุมการฉีดวัคซีนในประชากรรวม ฉีดเข็มกระตุ้นได้ มากกว่า 60 % ของประชากรตามสิทธิ์การรักษา โดยผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป ได้รับการฉีดวัคซีนอย่างน้อย 1 เข็ม เกิน 80 % จากประชากรตามสิทธิการรักษา ได้รับเข็มกระตุ้นมากกว่า 60% ขึ้นไป ก่อน 1 กรกฎาคม2565

3. จำนวนผู้เสียชีวิต โดยคิดคำนวณจากผู้เสียชีวิตจากโรคโควิด-19 หารด้วยผู้ป่วยโรคโควิด19ที่รับการรักษา คูณด้วย 100 จะต้องน้อยกว่า 0.1 % รายสัปดาห์ ช่วง 2 สัปดาห์ติดต่อกัน

ขณะนี้ กว่า 40 จังหวัดทั่วประเทศ มีสถานการณ์โควิดขาลง หรือเรียกว่าอยู่ในระยะลดลง (Declining) ซึ่งเป็นการจ่อที่จะเข้าสู่ระยะหลังการแพร่ระบาดหรือโรคประจำถิ่น (Post pandemic) ขณะเดียวกัน มีบางจังหวัดที่ยังเป็นขาขึ้น คืออยู่ในช่วงระยะต่อสู้ (Combatting) และระยะคงตัว (Plateau)

ล่าสุด ในที่ประชุมศูนย์ปฏิบัติการฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรณีโรคโควิด (EOC) เมื่อเมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม 2565 กรมอนามัย ได้นำเสนอเป้าหมาย แนวทาง และการติดตามประเมินผล ความรับรู้ ทัศนคติประชาชน ชุมชน สังคม และองค์กร เมื่อเข้าสู่สถานการณ์หลังการแพร่ระบาดของโควิด-19 หรือการกลายเป็นโรคประจำถิ่น (Post Pandemic COVID-19 (Endemic Approach)) ภายใต้กรอบแนวคิดที่สำคัญคือ ความรู้ด้านสุขภาพ โดยประชาชนมีความรู้เรื่อง สุขอนามัยส่วนบุคคลที่ดีและการดูแลตนเอง และมาตรฐานสุขอนามัยและอนามัยสิ่งแวดล้อมที่ดี

โดยมีเป้าหมาย ดังนี้

• ประชาชนมีการรับรู้ และทัศนคติในการป้องกันโรคโควิด-19 มากกว่า 90%

รับรู้เข้าใจความเสี่ยง และความรุนแรงของโรค ปฎิบัติตามมาตรการการป้องกันการติดเชื้อแบบครอบจักรวาล (Universal Prevention: UP) การได้รับวัคซีน และสามารถเข้าถึงบริการ และการดูแลตนเองเบื้องต้น

• ประชาชนมีพฤติกรรมป้องกันโรคพึงประสงค์มากกว่า 80%

การใส่หน้ากากในที่สาธารณะ ล้างมือ และเว้นระยะห่าง

• กิจกรรม/กิจการ/สถานประกอบการปฏิบัติตามมาตรการป้องกันโรค มากกว่า 90%

ปฏิบัติตามมาตรฐานสุขาภิบาล มีการจัดการความหนาแน่น ระบายอากาศ และคัดกรองภูมิก่อนเข้าบริการ

มาตรการระดับบุคคลในการการป้องกันโรคเมื่อเข้าสู่ระยะ Post Pandemic

• ใส่หน้ากากอนามัย/หน้ากากผ้า เมื่อ

• • เข้าไปในสถานที่ปิด ระบายอากาศไม่ดี

  • เข้าร่วมกิจกรรมที่คนรวมตัวหนาแน่น ไม่สามารถเว้นระยะห่างได้

  • ใกล้ชิดกับผู้ป่วย หรือผู้มีความเสี่ยงสูง

  • ป่วยเป็นโรคที่มีการแพร่เชื้อทางเดินหายใจ

• ล้างมือบ่อยๆ เมื่อออกจากบ้าน และ/หรือสัมผัสสิ่งของที่ใช้ร่วมกัน

• เว้นระยะห่างตามความเหมาะสม และหลีกเลี่ยงเข้าไปในสถานที่แออัด

• คัดกรองตนเองเมื่อมีความเสี่ยงในการแพร่เชื้อ

• รับวัคซีนตามเกณฑ์ที่กำหนด

• การปฏิบัติตนเองเมื่อติดเชื้อ และเข้ารับบริการทางการแพทย์

มาตรการกิจกรรม/กิจการ/สถานประกอบการในระยะ Post pandemic

การใส่หน้ากากอนามัย (Mask) ในที่สาธารณะ

• ผู้ให้บริการ เฉพาะการให้บริการที่เกี่ยวกับ

• • การสัมผัส/ขนส่งอาหาร

  • ทำหัตถการ/กิจกรรมที่ต้องสัมผัสใกล้ชิด

  • บริการในสถานที่แออัด ระบายอากาศไม่ดี เช่น ขนส่งสาธารณะ ตลาด สถานบันเทิง

  • กิจกรรมรวมตัวขนาดใหญ่

• ผู้รับบริการ เฉพาะการใช้บริการใน

• • สถานที่แออัด ระบายอากาศไม่ดี

  • กิจกรรมที่รวมกลุ่มคนจำนวนมาก

  • กลุ่มผู้สูงอายุ หรือมีโรคประจำตัว ป่วยเรื้อรัง

  • ผู้ติดเชื้อทางเดินหายใจ

การเว้นระยะห่าง (Distancing)

• จัดบริการให้มีการเว้นระยะห่างขณะบริการ หรือรอคิวอย่างเหมาะสม

การบริการจุดล้างมือ (Handwashing)

• จัดจุดบริการล้างมือ/เจลแอลกอฮอล์ล้างมือให้เพียงพอ

ความสะอาด (Clean)

• จัดการของเสีย ขยะ ส้วม ตามหลักสุขาภิบาล

ระบายอากาศ Ventilation

• จัดการให้มีการระบายอากาศที่เหมาะสม

การจัดการความจุ (Density)

• ความหนาแน่นในสถานที่ให้บริการ 1 ต่อ 3 ตารางเมตร

การประเมินความเสี่ยง และวัดอุณหภูมิ และกำหนดเส้นทางเข้าออก

• ดำเนินการตามความเหมาะสม

การฉีดวัคซีน (Vaccine) ตามเกณฑ์

• ทุกการให้บริการทั้งผู้ให้บริการและผู้รับบริการ

การตรวจ ATK

• ผู้ให้บริการ เฉพาะกลุ่มเสี่ยง/คนมีอาการ หรือให้บริการด้านสุขภาพ/กิจกรรม/หัตถการที่ต้องสัมผัสใกล้ชิด บริเวณใบหน้า

• ผู้รับบริการ เฉพาะกลุ่มเสี่ยง/คนมีอาการ

แนวทางการดำเนินงาน ติดตามประเมินผล

มาตรการบุคคล

• สื่อสาร สร้างการรับรู้ประชาชนในการป้องกัน และการปฏิบัติตนเมื่อติดเชื้อ

• จังหวัดจัดตั้ง Sentinel site จังหวัดละ 200 คน ส าหรับการเฝ้าระวัง และประเมิน

• การรับรู้ ทัศนคติ .

• พฤติกรรมประชาชนในการป้องกันโรค ผ่านระบบ Anamai Poll

มาตรการกิจกรรม/กิจการ/สถานประกอบการ

• สื่อสาร สร้างการรับรู้ให้ผู้จัดกิจกรรม ผู้ประกอบกิจการ รับทราบมาตรการป้องกันโรค

• จังหวัดโดยภาครัฐ ภาคเอกชน ก าหนดเป้าหมายและจัดท าแผนให้กิจกรรม/กิจการ/สถานประกอบการลงทะเบียน และประเมินตนเองบนระบบ TSC2+

• เชิงปริมาณ ดำเนินการให้ครอบคลุมประเภทกิจการ และจำนวนในพื้นที่

• เชิงคุณภาพ ให้ดำเนินการเป็นไปตามเกณฑ์การป้องกันโรค (CFS)

• คสจ/คกก.โรคติดต่อจังหวัด/กรุงเทพมหานคร สุ่มกำกับ ติดตาม ประเมิน อย่างเข้มงวดผ่าน จพง.ท้องถิ่น, จพง.สาธารณสุข และรายงานผลการด าเนินงานทุกเดือน

• สื่อสาร และจัดช่องทางการร้องเรียนสำหรับประชาชน เช่น ระบบ COVID Watch หรือ TSC2+ กรมอนามัย ศูนย์ด ารงธรรม 1517 สายด่วน 1111

มาตรการพัฒนาและบังคับใช้กฎหมายว่าการสาธารณสุขในการป้องกันโรค เมื่อเข้าสู่ระยะ Post Pandemic

เป้าหมาย

• สถานที่จำหน่ายอาหาร และสถานประกอบกิจการตามกฎหมายว่าด้วยการสาธารณสุขปฏิบัติตามมาตรการด้านสุขลักษณะ สุขอนามัยและอนามัยสิ่งแวดล้อมตามที่กฎหมายกำหนด (สามารถป้องกันโรคติดต่อทางระบบ ทางเดินหายใจ และระบบทางเดินอาหาร) ได้

หลักการ/แนวคิดการปรับปรุงกฎหมายฯ

1. คงมาตรการด้านสุขลักษณะ สุขอนามัย และอนามัยสิ่งแวดล้อมที่สามารถรองรับโรคติดต่อที่ต้องเฝ้าระวังในอนาคตได้

2. กำหนดมาตรการฯ 2 ระดับ กรณี New Normal และกรณี พบผู้ป่วยด้วยโรคติดต่อที่ต้องเฝ้าระวัง

3. กำหนดให้มีการประเมินตนเองของสถานประกอบการตามมาตรการที่กฎหมายกำหนด และการเฝ้าระวังความเสี่ยงจากโรคติดต่อ โดยการประเมินตนเองของผู้ปฏิบัติงาน/ผู้สัมผัสอาหารและผู้เข้าใช้บริการผ่านระบบดิจิทัล เช่น

• • การระบายอากาศ และการทำความสะอาด

  • การล้างมือด้วยน้ำและสบู่ หรือเจลแอลกอฮอล์

  • การคัดกรองและสวมหน้ากาก (ผู้ให้บริการสถานประกอบการเสี่ยงและกลุ่มเสี่ยง)

  • การลดความแออัด/เว้นระยะห่าง

  • การจัดการมูลฝอยติดเชื้อ

  • ประเมินการปฏิบัติตามาตรการฯ เพื่อการเฝ้าระวังฯ

สิ่งสนับสนุนการบังคับใช้กฎหมาย เช่น

• แพลตฟอร์มยกร่างข้อบัญญัติท้องถิ่น

• โปรแกรมรายงานผลการดำเนินงาน คสจ.

• คู่มือ/แนวทางปฏิบัติงาน SOP

• แบบฟอร์มการออกคำสั่ง

• แบบฟอร์มการตรวจแนะนำ

บทกำหนดโทษ เช่น

• ฝ่าฝืนกฎกระทรวงฯ ปรับไม่เกิน 50,000 บาท / ประกอบกิจการโดยไม่ได้รับใบอนุญาต จำคุกไม่เกิน 6 เดือนหรือปรับไม่เกิน 50,000 บาท หรือ ทั้งจำทั้งปรับ

การบังคับใช้กฎหมาย

• สสจ. (ในฐานะฝ่ายเลขานุการ คสจ. และเป็น จพส.) มีบทบาทอ านาจหน้าที่ตามกฎหมาย สธ. ม.17/3 , ม.46, ม. 44 เช่น

1. 1. สนับสนุนให้คำแนะนำปรึกษาแก่เจ้าพนักงานตามกฎหมายว่าด้วยการสาธารณสุข (จพถ. จพส. และผู้ซึ่งได้รับการแต่งตั้งฯ) รวมทั้ง สุ่มตรวจ ให้คำแนะนำการปฏิบัติตามมาตรการตามกฎหมายของ สปก. หากพบว่าฝ่าฝืนให้ออกค าสั่ง/ ส่งเรื่องด าเนินการเปรียบเทียบปรับหรือดำเนินคดีอย่างเคร่งครัด แล้วแต่กรณี

   2. สื่อสาร สร้างความรู้ ความเข้าใจให้กับเจ้าหน้าที่ ผปก. และประชาชน เกี่ยวกับมาตรการตามกฎหมาย สธ.

   3. กำกับติดตามการบังคับใช้กฎหมาย สธ. ในการควบคุม สปก. ต่าง ๆ รายงานต่อคณะกรรมการสาธารณสุข เพื่อทราบและพิจารณาแนวทางการดำเนินงานตามกฎหมายฯ

ทั้งนี้ มติที่ประชุม EOC ได้มอบหมายให้ทีม STAG ทบทวนมาตรการในร่างฯ โดยใช้หลักฐานประกอบการพิจารณาถึงการให้มีอยู่ใน สถานประกอบการ ระยะ Post pandemic เช่น มาตรการวัดอุณหภูมิก่อนเข้าสถานที่ การประเมินความเสี่ยง ด้วยไทยเซฟไทย เป็นต้น และนำเสนอเพื่อให้ที่ประชุมพิจารณาอีกครั้ง ก่อนประกาศให้เป็นแนวปฏิบัติสำหรับประชาชนต่อไป

ทั้งหมดนี้ คือร่างแนวปฏิบัติและมาตรการต่างๆ หลังจากที่โควิด-19 กลายเป็นโรคประจำถิ่น ทั้งนี้จะต้องติดตามต่อไปว่า สถานการณ์การแพร่ระบาดเชื้อไวรัสนี้จะยุติลงเมื่อใด